Szczepienie przeciwko wściekliźnie

Aby wykonać szczepienie niezbędne jest uzyskanie kwalifikacji do szczepienia.
Koszt szczepionki nie obejmuje kwalifikacji do szczepienia.

Czym jest wścieklizna?

Wścieklizna to choroba wirusowa, która atakuje układ nerwowy. Jest groźna dla człowieka, a każde zakażenie prowadzi do śmierci. Choroba ta jest przenoszona przez dzikie zwierzęta, ale także przez niezaszczepione zwierzęta domowe. Wirus przenoszony jest zwykle w wyniku ugryzienia, ale do zakażenia może dojść także podczas kontaktu śliny zwierzęcia z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi.

W Polsce od ponad 20 lat nie zanotowano żadnego zgonu wynikającego z zarażenia wirusem wścieklizny. Zakażenie przebiega w kilku etapach. W pierwszym, po ugryzieniu, w jego miejscu pojawia się mrowienie. Dodatkowo człowiek może odczuwać ból głowy, rozdrażnienie i utratę apetytu. Następnie pojawiają się światłowstręt, wodowstręt oraz napady nieuzasadnionej złości. W kolejnej fazie  dochodzi do zapalenia mózgu i porażenia nerwów. Choroba jest nieuleczalna i śmiertelna, głównie ze względu na ciężką niewydolność oddechową. 

Wirus po wniknięciu do ustroju namnaża się w organizmie, a następnie rozprzestrzenia. Pełnoobjawowy przebieg choroby prowadzi do śmierci w wyniku zatrzymania krążenia i niewydolności oddechowej.

W krajach rozwiniętych wścieklizna została niemal całkowicie wyeliminowana, przede wszystkim jest to zasługa programu szczepień. Podlegają nim nie tylko zwierzęta domowe, jak koty czy psy, lecz także te dzikie, czyli lisy, kuny, łasice czy nietoperze. Dzięki temu wścieklizna u ludzi od wielu lat nie została rozpoznana.

Powikłania wścieklizny

U ludzi wścieklizna wylęga się od 4 do 12 tygodni, jednak ten okres może się skrócić. Bardzo ważna jest profilaktyka poekspozycyjna, czyli taka przeprowadzana po potencjalnym zakażeniu, po ugryzieniu przez zwierzę zakażone wirusem wścieklizny. Bez niej choroba zawsze ma przebieg śmiertelny, poprzedzony wieloma objawami, głównie neurologicznymi.

Ekspozycja na wirusa wścieklizny zależy od intensywności kontaktu oraz rodzaju kontaktu z zakażonym materiałem. Organizacja WHO określa, jak powinna wyglądać profilaktyka po ugryzieniu. Może to być szczepienie lub szczepienie wraz z podaniem immunoglobuliny.

Przeczytaj również: Jak działają szczepionki i kiedy się zaszczepić?

Schemat szczepienia na wściekliznę

Szczepionka na wściekliznę przeznaczona dla ludzi zawiera zabitego wirusa. Profilaktyczne szczepienie jest podawane według konkretnego schematu, w trzech dawkach szczepienia podstawowego. Pierwsza z nich jest przyjmowana w dniu 0, kolejna po 7 dniach, a ostatnia po 21–28 dniach. Dawka uzupełniająca jest podawana po upływie 12 miesięcy, a dawki przypominające co 5 lat.

Inaczej wygląda schemat szczepienia poekspozycyjnego. Szczepionka podawana jest w 5 dawkach. W schemacie 0, 3, 7, 14 i 28 dni. Odporność na wściekliznę utrzymuje się przez kilka lat. Aplikacja szczepionki odbywa się domięśniowo. U dorosłych jest to mięsień naramienny, a u dzieci przednio-boczna część mięśnia udowego.

Dlaczego warto szczepić się na wściekliznę?

W szczepieniu poekspozycyjnym najważniejsze jest, aby nie dopuścić do pojawienia się objawów. Po ugryzieniu przez zakażone zwierzę ranę należy dokładnie oczyścić przy użyciu odpowiedniego detergentu i wody. Można użyć do tego mydła. Proces oczyszczania rany powinien trwać minimum 15 minut. Bardzo istotne jest podanie całego cyklu szczepień, a jeśli są wskazania to również immunoglobuliny przeciwko wściekliźnie.

Szczepienie przeciwko wściekliźnie jest skuteczne w 100%. Nie istnieje żadne leczenie farmakologiczne o potwierdzonej skuteczności inne niż szczepionka. Jest ona prawie bezbolesna, a szybka interwencja ma ogromny wpływ na rozprzestrzenienie się wirusa i jego potencjalne powikłania. Po podaniu szczepionki mogą pojawić się miejscowe odczyny zapalne, w szczególności obrzęk, zaczerwienienie, ból, świąd w miejscu iniekcji. Niekiedy występuje dodatkowo ból głowy, bezsenność, gorączka, kołatanie serca czy ból brzucha.

Dla kogo jest szczepienie przeciwko wściekliźnie?

Szczepionka na wściekliznę dla człowieka to szczepionka inaktywowana, czyli zawierająca martwego wirusa. Obecnie zostały opracowane dwa rodzaje tego rodzaju produktu. Szczepieniu przedekspozycyjnemu powinny być poddawane osoby, które są narażone na kontakt z dzikim zwierzęciem, i z określonych grup zawodowych. Należą do nich weterynarze, leśnicy, pracownicy ZOO, myśliwi, grotołazi, diagności weterynaryjni, studenci weterynarii czy zootechniki, a także osoby, które podróżują do miejsc, w których rozpoznaje się wirusa wścieklizny u ludzi. Podanie szczepionki uodparnia organizm na zarażenie wścieklizną.

Szczepienie poekspozycyjne jest konieczne w przypadku potwierdzonego narażenia na wirusa wścieklizny oraz jego podejrzenia. W przypadku ugryzienia przez dzikie zwierzę również należy wykonać szczepienie, nawet jeśli zwierzę takie jest dopiero poddawane badaniom mającym na celu ustalenie, czy jest nosicielem wirusa wścieklizny. Takie szczepienie jest także konieczne, jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia badań u zwierzęcia. Szczepienie na wściekliznę ma na celu niedopuszczenie do rozwoju choroby. Przeprowadzenie cyklu 5 szczepień w przypadku wykluczenia ugryzienia przez zarażone zwierzę ma działanie ochronne i należy je traktować jako profilaktykę.

Aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo, poza szczepieniem warto również:

• nie dokarmiać dzikich zwierząt;
• mając zwierzęta domowe, pamiętać o regularnym szczepieniu ich przeciw wściekliźnie;
• po niebezpiecznym kontakcie z dzikim zwierzęciem podjąć natychmiastowe kroki;
• nie dotykać zdechłych i rozkładających się zwierząt.

Zobacz też: Co to jest kalendarz szczepień? Jakie szczepienia powinno się wykonać u dzieci?