Kwalifikacja do szczepienia

Co to są kwalifikacje do szczepienia?

O bezpieczeństwie dostępnych szczepionek w dużym stopniu decyduje m.in. właściwa kwalifikacja do szczepienia. Każda osoba poddawana szczepieniu obowiązkowemu lub zalecanemu musi przejść lekarskie badanie kwalifikacyjne, którego celem jest:

• ustalenie stanu uodpornienia pacjenta oraz wskazań do szczepień obowiązkowych i zalecanych;
• identyfikacja przeciwwskazań i sytuacji wymagających zachowania szczególnej ostrożności – zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia ogólnie przyjęte przeciwwskazania do wszystkich szczepień to: ostre stany chorobowe, zaostrzenia przewlekłych procesów chorobowych, ciężkie niepożądane odczyny poszczepienne po podaniu szczepionki;
• ustalenie wskazań do modyfikacji lub poszerzenia podstawowych szczepień ochronnych w ramach indywidualnego kalendarza szczepień, w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia ciężkiego niepożądanego odczynu poszczepiennego i zapewnienie jak największej skuteczności szczepionki.

Kwalifikacje do szczepienia a powikłania szczepionek

Podanie szczepionki wiąże się z ryzykiem skutków ubocznych. Dzięki właściwej kwalifikacji do szczepienia udaje nam się zminimalizować możliwość ich wystąpienia. Fachowo powikłanie po szczepieniu, np. po szczepieniu przeciwko grypie, określa się jako niepożądany odczyn poszczepienny. To pogorszenie stanu zdrowia, które występuje w określonym czasie po szczepieniu. Z reguły jest chwilowe i łagodne. Pacjenci po przyjęciu szczepionki miewają zazwyczaj podwyższoną temperaturę ciała oraz zaczerwienione, obrzęknięte i tkliwe miejsce ukłucia. Objawy te znikają same po krótkim czasie. Rzadziej zdarzają się: wysypka, biegunka, osłabienie, kaszel i dreszcze. Inne niepożądane odczyny poszczepienne występują sporadycznie. W Polsce skutki uboczne szczepienia odnotowywane są średnio 1:10000 przypadków.

Proces kwalifikacji do szczepienia

Szczepienia to podstawa odporności indywidualnej i zbiorczej. Dzięki nim w znacznym stopniu ogranicza się ryzyko zachorowania na łatwo szerzące się w społeczeństwie choroby zakaźne. Z uwagi na możliwe u części Pacjentów niepożądane odczyny poszczepienne przed podaniem szczepionki przeprowadza się kwalifikację do szczepienia. Daje ona możliwość stwierdzenia, czy występują przeciwwskazania do podania szczepienia ochronnego, np. szczepienia przeciwko COVID-19. W przypadku ich braku szczepienie może się odbyć, a jego przyjęcie będzie skutkowało uzyskaniem odporności na daną chorobę.

W przypadku występowania przeciwwskazań Pacjent otrzyma informacje na temat innych sposobów unikania zakażenia. Kwalifikacja do szczepień jest swego rodzajem dowodem troski lekarza o bezpieczeństwo Pacjenta i przyczynia się do budowania właściwej relacji lekarz–pacjent, co jest podstawą społecznego zaufania do szczepień.

Sprawdź też: Pakiet szczepień

Dla kogo są kwalifikacje do szczepienia?

Lekarskie badanie kwalifikacyjne jest konieczne każdorazowo przed podaniem szczepionki. Z reguły szczepienie odbywa się bezpośrednio po wizycie kwalifikacyjnej. Kwalifikację do szczepienia dziecka do 6. roku życia przeprowadza się wyłącznie w obecności opiekuna. W przypadku starszych dzieci można przeprowadzić je bez obecności takiej osoby, ale wyłącznie po uzyskaniu jego pisemnej zgody i informacji na temat uwarunkowań zdrowotnych mogących stanowić przeciwwskazanie do szczepień. Lekarskie badanie kwalifikacyjne przeprowadza się indywidualnie. W przypadku niezakwalifikowania przez lekarza do szczepienia (np. z powodu aktywnej infekcji) Pacjent ponownie umawia się na wizytę kwalifikującą po wyznaczonym przez lekarza czasie

Schemat kwalifikacji do szczepienia

Wizyta lekarska musi odbyć się nie wcześniej niż 24 godziny przed podaniem szczepionki – w praktyce najczęściej jest przeprowadzana bezpośrednio przed podaniem szczepionki. Kwalifikacja ma zazwyczaj zbliżony przebieg niezależnie od planowanego szczepienia. Kluczowym elementem wizyty kwalifikującej do szczepienia jest wywiad medyczny. Podczas badania podmiotowego lekarz:

• ustala dane pacjenta, szczególnie ważne jest określenie, czy dana osoba faktycznie powinna zostać poddana danemu szczepieniu zgodnie z kalendarzem szczepień;
• ustala rodzaj wykonywanego szczepienia i stosowanego preparatu;
• pyta o dotychczas zrealizowane szczepienia, doprecyzowuje otrzymane informacje, analizując dokumentację szczepień;
• pyta, czy pacjent przyjmował w ciągu ostatnich 4 tygodni jakąkolwiek szczepionkę;
• pyta o występowanie w przeszłości ewentualnych objawów poszczepiennych;
• pyta o występowanie chorób przewlekłych, objawów ostrej choroby infekcyjnej (z gorączką lub bez niej), niepokojących objawów czy ogólnego złego samopoczucia;
• pyta o występowanie uczulenia na leki, pokarmy, jakieś szczepionki lub lateks;
• pyta o stosowane w ostatnim czasie leki, przyjmowanie krwi lub jej elementów, poddawanie radioterapii;
• pyta o zachorowania na nowotwór złośliwy, białaczkę, AIDS (zakażenie HIV) lub inne choroby układu immunologicznego (odpornościowego);
• pyta o możliwość bycia w ciąży lub jej planowania w najbliższym czasie.

Wywiad z pacjentem ma postać kwestionariusza, który uzupełnia się przed wejściem do gabinetu lekarskiego, a następnie omawia z lekarzem. Specjalista może zadać dodatkowe pytania i przekazać informacje o ryzyku potencjalnych odczynów poszczepiennych, ryzyku chorób zakaźnych, skuteczności szczepienia, dostępnych preparatów szczepionkowych i różnic występujących między nimi.

Jakie badania należy wykonać przed szczepieniem? Po wywiadzie lekarz przeprowadza badanie fizykalne. Przesiewowe badanie przedmiotowe obejmuje przynajmniej ocenę podstawowych parametrów życiowych, takich jak świadomość, akcja serca, oddychanie, temperatura ciała. Dodatkowo lekarz powinien zbadać stan gardła, węzłów chłonnych oraz osłuchać klatkę piersiową.

Przeczytaj również: Szczepienia dla dorosłych