Jak rozpoznać zgryz krzyżowy i skutecznie leczyć tę wadę?

Na czym polega krzyżowa wada zgryzu?

Zgryz krzyżowy to poprzeczna wada ortodontyczna, w której zęby dolnej szczęki zachodzą na zęby górnej szczęki, co jest przeciwieństwem prawidłowego ułożenia ich względem siebie. Nieprawidłowe kontakty szczęk względem siebie mogą utrudniać wykonywanie codziennych czynności, takich jak żucie i mówienie oraz prowadzić do powstania asymetrii twarzy i rozwoju chorób przyzębia. W przypadku prawidłowego zgryzu zęby górne nachodzą na zęby dolne. 

Rodzaje

Wyróżniamy trzy główne rodzaje tej wady zgryzu:

• zgryz krzyżowy przedni – dolne siekacze zachodzą na górne,
• zgryz krzyżowy boczny – nieprawidłowe ustawienie zębów występuje po jednej lub obu stronach łuku zębowego, w przypadku zgryzu krzyżowego bocznego jednostronnego tylko po jednej ze stron występują nieprawidłowości zębowe, a po drugiej stronie zęby zachodzą na siebie prawidłowo,
• zgryz krzyżowy całkowity – jest to najcięższa forma tej wady zgryzu, charakteryzuje się tym, że dolne zęby zachodzą na górne na całym łuku zębowym, z przodu i po bokach.

Objawy zgryzu krzyżowego

Zgryz krzyżowy wiąże się z kilkoma charakterystycznymi objawami, wśród których można wymienić:

• nieprawidłowo ustawione zęby, gdy dolne zęby zachodzą na górne,
• asymetria twarzy i warg,
• zaburzone proporcje w obrębie bródki,
• ból głowy w okolicy skroni,
• niepoprawny tor odwodzenia żuchwy w trakcie szerokiego otwierania ust,
• bóle stawu skroniowo-żuchwowego,
• wady wymowy,
• trudności związane z gryzieniem, żuciem i przełykaniem,
• nadmierne ścieranie się zębów,
• nadwrażliwość zębów,
• recesje dziąseł,
• przedwczesna utrata zębów,
• problemy z trawieniem.

Przyczyny zgryzu krzyżowego

Wada zgryzu krzyżowa może mieć różne podłoże, od nieprawidłowych nawyków po uwarunkowania genetyczne. Najczęściej można wymienić:

• czynniki genetyczne – jeśli w najbliższej rodzinie występowała już ta wada zgryzu, wówczas ryzyko zdiagnozowania jej u dzieci jest znacząco wyższe,
• wady rozwojowe szczęki i żuchwy jeszcze w okresie płodowym, spowodowane np. przebytą infekcją wirusową matki w trakcie trwania ciąży,
• urazy mechaniczne w obrębie twarzoczaszki,
• nieprawidłowe nawyki – długotrwałe ssanie smoczka lub kciuka, obgryzanie paznokci, gryzienie ołówków,
• oddychanie przez usta,
• zaburzona równowaga mięśniowa,
• przedwczesna utrata zębów mlecznych,
• zbyt wczesne lub zbyt późne wyrzynanie się zębów.

Zgryz krzyżowy – leczenie

W przypadku zgryzu krzyżowego leczenie zależne jest przede wszystkim od jego rodzaju i przyczyny powstawania. Wyeliminowanie niektórych czynników sprzyjających pogłębianiu się wady, może zaburzyć cały proces leczenia. Im wcześniej krzyżowa wada zgryzu zostanie wykryta, tym większe są szanse na skuteczną korektę – zwłaszcza u dzieci, u których kość jest jeszcze plastyczna.

Zgryz krzyżowy – jaki aparat ortodontyczny zastosować?

Stosowanie aparatu na zgryz krzyżowy jest najczęściej stosowaną metodą leczenia, ponieważ jest nie tylko skuteczna, ale i przewidywalna. W przypadku zgryzu krzyżowego pacjenci mogą wybierać pomiędzy aparatem stałym a nakładkami. Obie metody pozwalają na precyzyjną kontrolę nad ruchem zębów w trakcie całego procesu leczenia. Leczenie za pomocą aparatu ortodontycznego zawsze jest poprzedzone konsultacją ortodontyczną oraz odpowiednią diagnostyką. Na tej podstawie lekarz może wskazać najlepszą i najskuteczniejszą metodę leczenia.

Obecnie na rynku stomatologicznym dostępnych jest wiele rodzajów aparatów stałych, od metalowych, po bardziej estetyczne. Wybór pomiędzy nimi zależy przede wszystkim od oczekiwań pacjenta oraz zasobności portfela. Jedną z najnowocześniejszych metod leczenia jest stosowanie nakładek Invisalign. Pacjent ma możliwość zobaczenia wizualizacji uśmiechu już na etapie planowania — co działa dodatkowo motywująco. Nakładki można wyjmować w trakcie jedzenia i mycia zębów, co znacząco ułatwia codzienną higienę i zmniejsza ryzyko powstawania próchnicy w trakcie leczenia.

Ćwiczenia na zgryz krzyżowy

Oprócz aparatu ortodontycznego, ortodonta może zalecić stosowanie odpowiednio dobranych ćwiczeń na zgryz krzyżowy. Terapia miofunkcjonalna ma na celu przywrócenie prawidłowych funkcji w obrębie mięśni twarzy, stawu skroniowo-żuchwowego oraz naukę prawidłowych nawyków. Jest to szczególnie istotne w przypadku wady zgryzu krzyżowej spowodowanej np. oddychaniem przez usta czy nieprawidłowym ułożeniem języka. Ważne jednak jest to, aby wcześniej skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, który wybierze odpowiedni zestaw ćwiczeń i pomoże w leczeniu. W przypadku terapii miofunkcjonalnej należy pamiętać o regularności. Wykonywanie pojedynczych ćwiczeń w dużych odstępach czasu może nie przynieść oczekiwanych efektów.

Przykładowe ćwiczenia:

• dmuchanie piórka znajdującego się na wysokości nosa, z wysuniętą do przodu żuchwą,
• wysuwanie do przodu żuchwy, aby poprawić jej tor prowadzenia,
• dociskanie drewnianej łopatki dolnymi siekaczami, aby poprawić ich pozycję.

Kiedy konieczna jest operacja?

Chirurgiczne leczenie zgryzu krzyżowego najczęściej stosuje się wtedy, gdy wada ma podłoże szkieletowe. Bardzo często zdarza się, że współwystępuje ona z innymi wadami, m.in. ze zgryzem głębokim, tyłozgryzem czy z progenią. Wówczas leczenie ortodontyczne może nie przynieść oczekiwanych efektów, a jedynie zakamuflować wadę. Zabieg ortognatyczny przeprowadzany jest przez chirurga twarzowo-szczękowego, który od początku leczenia zgryzu krzyżowego aparatem jest w ścisłym kontakcie z ortodontą. Operację najczęściej stosuje się u dorosłych pacjentów, u których zakończył się okres wzrostu.

Nieleczony zgryz krzyżowy – konsekwencje

Nieleczony zgryz krzyżowy może prowadzić do wielu przykrych konsekwencji, w tym do:

• dalszej progresji wady,
• problemów z żuciem i połykaniem,
• problemów trawiennych,
• bólów głowy i karku,
• problemów związanych ze stawem skroniowo-żuchwowym,
• pogłębiania się asymetrii twarzy,
• problemów z poprawną wymową i artykulacją głosek,
• utrudnionej higieny jamy ustnej, a co za tym idzie — zwiększonego ryzyka rozwoju próchnicy,
• patologicznego ścierania zębów,
• odsłaniania się szyjek zębowych,
• nadwrażliwości zębów,
• rozwoju chorób przyzębia,
• przedwczesnej utraty zębów,
• problemów z oddychaniem,
• obniżonej samooceny.

Zgryz krzyżowy u dzieci i dorosłych

Leczenie zgryzu krzyżowego u dzieci różni się od leczenia zgryzu krzyżowego u dorosłych. U dzieci kość jest dużo bardziej plastyczna, dzięki czemu zęby łatwiej się przesuwają. Z powodzeniem więc można stosować u nich aparaty ruchome, które przynoszą oczekiwane efekty i pozwalają pozbyć się wady w młodym wieku. U osób dorosłych leczenie zgryzu krzyżowego może być dużo bardziej inwazyjne, ponieważ oprócz aparatu stałego może być konieczne przeprowadzenie operacji ortognatycznej. Warto więc udać się na konsultację ortodontyczną niezależnie od wieku – leczenie zgryzu krzyżowego jest możliwe i znacząco poprawia jakość życia pacjenta.

Zgryz krzyżowy to wada zarówno o podłożu genetycznym, jak również spowodowana złymi nawykami. Objawy, które jej towarzyszą potrafią skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie oraz wpłynąć na jakość życia pacjentów. Na szczęście jej leczenie jest możliwe u osób w każdym wieku. Obecnie oprócz leczenia ortodontycznego można zastosować jeszcze terapię miofunkcjonalną, która przyspiesza cały proces i zapobiega nawrotom wady w przyszłości. Umów się na konsultację ortodontyczną w jednej z placówek LUX MED i dowiedz się, jak może przebiegać leczenie zgryzu krzyżowego.