Wady zgryzu – jakie są ich rodzaje i na czym polega ich leczenie?

Jak powinien wyglądać prawidłowy zgryz?

Prawidłowy zgryz to taki, w którym górne zęby lekko nachodzą na dolne – jest to szczególnie widoczne w przypadku siekaczy dolnych, których ⅓ powierzchni przykrywają właśnie górne siekacze. Oprócz tego zęby ustawione są równolegle, tworząc równy łuk i stykają się równomiernie podczas nagryzania.

Na prawidłowy zgryz mają wpływ nie tylko same zęby, ale i kości szczęk. Powinny być ustawione odpowiednio względem siebie, bez cofania lub wysunięcia się jednej z nich. Dlatego właśnie wadą zgryzu nazywamy wszystkie nieprawidłowe ustawienia zębów i szczęk względem siebie, co może mieć bezpośredni wpływ nie tylko na ogólną estetykę uśmiechu, ale również na codzienne funkcjonowanie.

Wada zgryzu a wygląd twarzy

Wady zgryzu mogą mieć bezpośredni wpływ na wygląd twarzy. Dzieje się tak, ponieważ nieprawidłowo ustawione zęby i szczęki zaburzają naturalną harmonię rysów. W zależności od wady i jej stopnia jej nasilenia zmiany mogą być subtelne lub całkowicie zmieniać proporcje twarzy. Wówczas mogą pojawiać się takie problemy, jak:

• zaburzenia symetrii twarzy,
• wrażenie, że twarz jest nienaturalnie długa lub krótka,
• zmiany w bocznym profilu – wysunięta lub cofnięta żuchwa,
• niewielkie, prawie niewidoczne wargi,
• problemy z zaciśnięciem lub spoczynkiem mięśni ust w spoczynku,
• zaburzenia spowodowane wzmożonym napięciem mięśni twarzy.   

Rodzaje wad zgryzu i ich przyczyny

Zdrowie jamy ustnej jest jednym ze wskaźników jakości życia (tzw. Quality of Life – QoL). Jego pomiar opiera się na następujących aspektach:

• funkcjonalnym (przełykanie, oddychanie, żucie, mowa),
• psychologicznym, estetycznym i społecznym (codzienne funkcjonowanie, obejmujące m.in.: interakcję społeczną, uśmiechanie się, wyrażanie emocji),
• związanym z bólem i dyskomfortem.

Czynnikiem w znaczący sposób wpływającym na jakość życia w zakresie jamy ustnej są wady zgryzu. Ich najczęściej spotykanymi klasyfikacjami są podziały uwzględniające etiologię, czyli przyczyny powstania, oraz płaszczyznę przestrzenną wady, czyli miejsce jej występowania.

Biorąc pod uwagę etiologię wad zgryzu, specjaliści dokonali podziału na:

• wrodzone wady zgryzu – przyczyną ich powstawania są czynniki genetyczne (dziedziczenie) lub czynniki zewnętrzne (wpływające negatywnie na rozwijający się płód, m.in. niedobór kwasu foliowego w diecie ciężarnej, choroby matki);
• nabyte wady zgryzu – zazwyczaj rozwijają się na początkowym etapie życia, są konsekwencją niewłaściwych nawyków (np. zasysania policzków, gryzienia ołówka, obgryzania paznokci), urazów mechanicznych twarzy czy nieprawidłowości w wymianie zębów mlecznych na stałe.

Zobacz także: Jak leczyć stłoczenie zębów? 

W podziale uwzględniającym płaszczyznę przestrzenną można wyróżnić:

• pionowe wady zgryzu – czyli zaburzenia w płaszczyźnie horyzontalnej (w poprzek ciała).  Wady te charakteryzują się tym, że zęby za bardzo zachodzą na siebie albo nie dochodzą do siebie przy zagryzaniu. Wśród wad pionowych wymienia się zgryz otwarty  i zgryz głęboki;
• przednio-tylne wady zgryzu – czyli zaburzenia w płaszczyźnie czołowej (która biegnie równolegle do czoła i dzieli ciało na część przednią i tylną). Do grupy tej należą: wady dotylne (kiedy dolny łuk cofnięty jest w stosunku do górnego) – tyłozgryz, tyłożuchwie oraz wady doprzednie (kiedy dolny łuk zębowy jest położony doprzednio względem łuku górnego) – przodozgryz, przodożuchwie;
• poprzeczne wady zgryzu – zaburzenia w płaszczyźnie strzałkowej (tzw. pośrodkowej, która dzieli ciało na pół), wady te charakteryzują się tym, że zęby boczne są za bardzo wysunięte do boku, albo położone za blisko języka i podniebienia. Wśród wad poprzecznych wymienia się: zgryz krzyżowy, boczne przemieszczenie żuchwy, zgryz przewieszony;
• wady złożone – nieprawidłowości zgryzu łączą kilka rodzajów wad.

Leczenie wad zgryzu

Zastanawiasz się, kto leczy wady zgryzu? Korekcją wad zgryzu zajmuje się ortodonta. Dzięki dynamicznie rozwijającej się w ostatnich latach ortodoncji lekarze radzą sobie nawet ze skomplikowanymi nieprawidłowościami w zakresie jamy ustnej. Do korygowania wad zgryzu stosowany jest aparat ortodontyczny.

Zobacz także: Diastema – jak pozbyć się przerwy między zębami?

Leczenie wad zgryzu u dzieci

W przypadku dzieci bardzo często są stosowane ruchome aparaty ortodontyczne. Projektowane są one indywidualnie dla każdego pacjenta po pobraniu wycisku. Nosi się je przez określoną przez ortodontę liczbę godzin na dobę (zwłaszcza w nocy). Można je samodzielnie zdejmować i zakładać. Aparat ruchomy może wpływać nie tylko na zęby, ale i stymulować wzrost kości szczęki oraz żuchwy w pożądanym kierunku.

Metodą wspomagającą leczenie wad zgryzu, zwłaszcza u dzieci, jest mioterapia, czyli ćwiczenie mięśni mimicznych i narządu żucia. Pozwala na ponowne nauczenie się prawidłowego żucia, oddychania, połykania i mowy.

Leczenie wad zgryzu u dorosłych

W przypadku dorosłych prowadzone jest przeważnie leczenie nakładkowe wad zgryzu lub aparatami stałymi. Nakładki ortodontyczne to jedno z najnowszych rozwiązań w leczeniu wad zgryzu. Leczenie polega na noszeniu przezroczystych nakładek, które są perfekcyjnie dopasowane do zębów pacjenta. Jeśli zaś chodzi o aparaty tradycyjne, to do wyboru są różne rozwiązania. Poza tymi z metalowymi zamkami pacjenci wybierać mogą spośród rozwiązań mniej rzucających się w oczy, jak np. aparaty estetyczne. Te nowoczesne aparaty ortodontyczne są niemal niewidoczne. Zalicza się do nich m.in. aparaty z mało widocznymi zamkami np. szafirowymi, aparaty bezligaturowe, aparaty lingwalne.

Sprawdź też: Leczymy wady zgryzu

Niekiedy samo leczenie ortodontyczne to za mało, aby zlikwidować wadę zgryzu. W przypadku najcięższych wad konieczne może być leczenie interdyscyplinarne, czyli wielospecjalistyczne, a nawet leczenie operacyjne. Wady obejmujące struktury szkieletowe po zakończonym etapie wzrostu mogą być korygowane poprzez zabiegi z zakresu chirurgii twarzowo-szczękowej.

Wady zgryzu – konsekwencje nieleczenia

Nieleczone wady zgryzu mogą nieść za sobą bardzo poważne konsekwencje, nie tylko związane z zębami, ale również z prawidłowym funkcjonowaniem całego organizmu. Wśród nich można wymienić:

• problemy z żuciem,
• zwiększone ryzyko rozwoju próchnicy i chorób przyzębia,
• ścieranie zębów,
• pęknięcia szkliwa,
• bóle w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych,
• odsłanianie się szyjek zębowych,
• utrata zębów,
• problemy z mową i prawidłowym artykułowaniem głosek,
• utrudniona higiena jamy ustnej,
• napięciowe bóle głowy, szyi i karku,
• nieprawidłowa postawa ciała,
• problemy z trawieniem pokarmów,
• oddychanie przez usta,
• chrapanie,
• pogorszenie proporcji twarzy,
• obniżenie samooceny,
• pogorszenie jakości życia.