Neuropsycholog – czym się zajmuje i kiedy się do niego udać?

Neuropsycholog – czym się zajmuje?

Neuropsycholog to specjalista, który przeprowadza badania neuropsychologiczne oraz terapię neuropsychologiczną u osób, które doznały biologicznego uszkodzenia mózgu lub lekarze podejrzewają u nich chorobę neurodegeneracyjną taką jak: stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera. Na konsultacje zgłaszają się zwłaszcza ci pacjenci, którzy w przeszłości doznali urazu czaszkowo-mózgowego albo udaru i na co dzień doświadczają wielu trudności w funkcjonowaniu.

Diagnozie neuropsychologicznej poddawane są także osoby, które mogą mieć autyzm, zespół Aspergera, nadpobudliwość psychoruchową z deficytem uwagi (ADHD i ADD), dyslekcję, dysgrafię czy dyskalkulię. Neuropsycholog wspiera także osoby z mózgowym porażeniem dziecięcym czy zespołem Downa i innymi zaburzeniami neurologicznymi. 

Jak wygląda wizyta u neuropsychologa?

Wizyta u neuropsychologa opiera się na zebraniu wywiadu dotyczącego stanu zdrowia pacjenta. Neuropsycholog bada zdolność mowy, myślenia abstrakcyjnego, a także pamięć i koncentrację uwagi. Często zasięga opinii od bliskich pacjenta na temat jego zachowania. W sytuacjach, gdy neuropsycholog przeprowadza testy neuropsychologiczne u osób z chorobami neurodegeneracyjnymi czy po urazach czaszki, specjalista ten bezpośrednio współpracuje z lekarzem prowadzącym chorego. Należy pamiętać, że neuropsycholog nie jest lekarzem, ale psychologiem, który ukończył dodatkowe czteroletnie szkolenie specjalizacyjne.

Co ocenia i bada neuropsycholog?

W odróżnieniu od neurologa, neuropsycholog podczas stawiania diagnozy neuropsychologicznej bierze pod uwagę nie tylko czynniki fizjologiczne, ale także kwestie związane z zaburzeniami poznawczymi, które wynikają z urazu czy z choroby.

Podczas badania specjalista bada, jak organiczne uszkodzenia mózgu spowodowane jakimś schorzeniem czy uszkodzeniem czaszki, wpłynęły na procesy intelektualne pacjenta. Analizuje także, czy źródłem trudności nie są czynniki psychologiczne związane z chorobą psychiczną czy obniżeniem nastroju diagnozowanego. 

Diagnoza neuropsychologiczna

Prof. psychologii Krzysztof Jodzio wyróżnia kilka rodzajów diagnozy neuropsychologicznej. Przykład pierwszy to tzw. diagnoza nozologiczna, która jest przydatna wtedy, gdy objawy pacjenta są wieloznaczne i nie można ich przypisać jednemu konkretnemu zaburzeniu. Neuropsycholog pomaga wówczas lekarzowi rozstrzygnąć, z jaką chorobą mierzy się badany.

Kolejny rodzaj to diagnoza neuropsychologiczna funkcjonalna. Jej celem jest określenie, w jaki sposób konkretne uszkodzenie w mózgu wpływa na funkcjonowanie człowieka i jego zdolności poznawcze, które dodatkowo mogą ulegać przeobrażeniom w procesie terapii.

Innym ciekawym typem jest diagnoza ekologiczna, dzięki której można dokonać oceny zaburzenia przez pryzmat tego, jak pacjent radzi sobie w codziennym życiu. W ten sposób choroba przestaje być tylko rozpoznaniem klinicznym, ale zyskuje szerszy kontekst.

Istnieje wiele innych metod diagnozowania. Wybór odpowiedniej zależy od potrzeb pacjenta. Decyzję w tym zakresie podejmuje specjalista.

Z jakim problemem udać się do neuropsychologa?

Na badanie neuropsychologiczne można zgłosić się wtedy, gdy Ty lub ktoś bliski, np. dziecko, cierpicie z powodu zaburzeń neuropsychologicznych. Powodem może być przebyta operacja mózgu czy chęć potwierdzenia lub wykluczenia ciężkiej choroby neurologicznej. Do neurologia warto udać się także, gdy człowiek doświadcza specyficznych problemów z uczeniem się.

Neuropsychologia kliniczna dziecka to kolejny obszar, któremu poświęca swoją uwagę neuropsycholog. Z uwagi na rosnącą liczbę zaburzeń rozwojowych u najmłodszych, takie wsparcie jest potrzebne. Im szybciej zostanie postawiona diagnoza neuropsychologiczna, tym potem łatwiej niwelować kłopoty dziecka.

Terapia – na czym polega?

Należy podkreślić, że proces leczenia zaczyna się od przekonania, że każdy pacjent może poczynić postępy, które przełożą się na jakość jego życia. Terapia polega na pomocy w walce z trudnościami. Rehabilitacja neuropsychologiczna wykorzystuje zjawisko neuroplastyczności mózgu. Ćwiczenia często opierają się na wielokrotnych powtórzeniach konkretnych czynności, które tworzą w mózgu nowe połączenia i omijają te stare.

W ten sposób można odzyskać – chociażby częściowo – sprawność sprzed urazu czy też nauczyć się nowych sposobów radzenia sobie z określoną trudnością. Dzięki scenariuszom zadań przygotowanych przez neuropsychologa, odnoszących się do prawdziwych sytuacji z życia, z którymi musi na co dzień mierzyć się chora osoba, łatwiej pacjentowi wrócić do normalnego funkcjonowania.

Rehabilitacja neuropsychologiczna – ćwiczenia

Rodzaj terapii realizowanej przez pacjenta zależy od rodzaju uszkodzenia mózgu. Dla osób z zaburzoną funkcją uwagi przewidziano rehabilitację neuropsychologiczną polegającą na ćwiczeniach refleksu, seryjnym dodawaniu oraz odejmowaniu czy identyfikacji określonych znaków na kartce papieru. Innymi zadaniami jest np. poszukiwanie na obrazku konkretnych elementów czy wskazywanie różnic na pozornie identycznych rysunkach.

Pacjent z zaburzeniami percepcji jest natomiast poddawany ćwiczeniom przeszukiwania wzrokowego. Chory ma za zadanie szukać w twarzy cech kluczowych. Co więcej, pacjent uczy się również jak łączyć informację z daną osobą.

W przypadku terapii zaburzeń pamięci, zwykle stosowanym ćwiczeniem jest korzystanie z zewnętrznych narzędzi do zapisywania istotnych informacji. Dodatkowo pacjent powinien wzmacniać pamięć poprzez częste powtarzanie określonych informacji. Podczas tego rodzaju rehabilitacji neuropsychologicznej, bardzo istotne jest uświadamianie pacjenta nie tylko, że powinien ćwiczyć pamięć, ale również, że trzeba ją odciążać. 

Ile zazwyczaj trwa badane neuropsychologiczne?

Aby diagnoza neuropsychologiczna była miarodajna, badanie powinno być rozciągnięte w czasie i obejmować 2-3 godzinne spotkania. Wszystko jednak zależy od indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.