Anosmia: jak rozpoznać i poradzić sobie z utratą węchu?

Anosmia – czym jest?

Anosmia, czyli utrata węchu, może być nabyta lub wrodzona. Często brak powonienia przemija, ale niekiedy ma charakter utrwalony. Zaburzenia węchu pogarszają jakość życia pacjenta. Chorzy często skarżą się na brak apetytu, nierzadko cierpią na zaburzenia lękowe lub depresyjne. Ryzyko wystąpienia utraty węchu zwiększa się wraz z wiekiem, ponieważ dochodzi wówczas do zaburzeń struktury opuszki węchowej – obszaru mózgu odpowiedzialnego za zmysł węchu.

Dysosmię, czyli zaburzenia węchu, możemy podzielić na ilościowe i jakościowe. Do tych pierwszych zaliczamy:

• anosmię – całkowitą utratę węchu;
• hiposmię – osłabienie powonienia;
• hiperosmię – nadwrażliwość węchowa.

Wyróżnia się kilka rodzajów zaburzeń jakościowych węchu. To:

• agnosmia – utrata zdolności rozpoznawania znajomych zapachów;
• parosmia – odczuwanie nieprawdziwych zapachów;
• kakosmia – ciągłe lub chwilowe odczuwanie nieprzyjemnego zapachu;
• pseudoosmia – błędne odczuwanie zapachów;
• fantosmia – halucynacje węchowe, które mogą występować u pacjentów z padaczką.

Anosmia – przyczyny

Wrodzona anosmia występuje niezwykle rzadko. Zazwyczaj zaburzenie pojawia się w wyniku zapalenia zatok przynosowych, alergicznego nieżytu nosa lub infekcji górnych dróg oddechowych. Utrata węchu może być spowodowana urazem nosa lub głowy. Czasami przyczyniają się do tego polipy w jamie nosowej.

Niekiedy anosmia bywa objawem:

• guza ośrodkowego układu nerwowego;
• stwardnienia rozsianego;
• cukrzycy;
• otępienia z ciałami Lewy’ego;
• choroby Parkinsona;
• zapalenia opon mózgowych;
• choroby Alzheimera.

Również radioterapia w obrębie głowy lub szyi może doprowadzić do anosmii albo hiposmii.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

Jeśli straciłeś węch, powinieneś zgłosić się do lekarza rodzinnego lub internisty. Po wykluczeniu infekcji górnych dróg oddechowych (m.in. infekcji COVID-19) lekarz może skierować pacjenta do neurologa lub laryngologa. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad, podczas którego zapyta cię o przebyte infekcje górnych dróg oddechowych, choroby przewlekłe, przyjmowane leki i urazy głowy. Oprócz tego lekarz ustali, czy palisz papierosy, pijesz alkohol, a także czy miałeś kontakt z substancjami toksycznymi. Pamiętaj, żeby poinformować go o objawach towarzyszących utracie węchu. Do potencjalnych dolegliwości zaliczamy:

• wahania nastroju;
• zaburzenia sprawności intelektualnej;
• krwawienie z nosa;
• bóle głowy;
• niedrożność nosa.

Utrata węchu – diagnostyka

Podczas badania powonienia pacjent zamyka oczy i wącha różne substancje. Wykonuje się je dla każdego nozdrza osobno. Podczas badania laryngologicznego specjalista zwraca szczególną uwagę na jamę nosową i gardło. Badanie może zostać rozszerzone o diagnostykę endoskopową górnych dróg oddechowych. Lekarz wprowadza do nosa endoskop (fiberoskop), czyli giętki, cienki przewód zakończony kamerą. W ten sposób specjalista może zbadać jamę nosową, gardło, nagłośnię i krtań.

W razie potrzeby kieruje pacjenta na rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową, aby wykluczyć zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym. Oprócz tego lekarz może zlecić wykonanie badań krwi, takich jak morfologia, witamina B12 i glikemia (stężenie glukozy).

Anosmia – leczenie

Jeśli utrata węchu jest związana z infekcją górnych dróg oddechowych, pacjent najczęściej otrzymuje niesteroidowe leki przeciwzapalne (takie jak ibuprofen) oraz odpowiednie spray’e do nosa. W przypadku alergicznego nieżytu nosa należy zidentyfikować alergen, a następnie go unikać lub zastosować kurację odczulającą. Niekiedy anosmia spowodowana jest przeszkodami mechanicznymi – wówczas pacjenta kieruje się na zabieg endoskopowy lub operację nosa. Zaburzenia węchu mogą być objawem guza lub tętniaka mózgu, a w takiej sytuacji wdraża się leczenie neurochirurgiczne.

Sprawdź też: Septoplastyka nosa – wskazania, przebieg, rekonwalescencja po zabiegu.

Anosmia – leczenie domowe

Utrata węchu może być spowodowana infekcją wirusową, zwłaszcza górnych dróg oddechowych. Aby przyspieszyć proces regeneracji nabłonka węchowego, można stosować inhalacje domowe z soli fizjologicznej, najczęściej wdychając parę wodną nad garnkiem (dostosowując odpowiednią temperaturę pary, by zapobiec oparzeniu).

Z badań wynika, że w przypadku utraty węchu może również pomóc suplementacja kwasów Omega-3 oraz witamin z grupy B, jak również regularne robienie inhalacji z soli fizjologicznej lub przepłukiwanie nosa wodą morską. Laryngolodzy zalecają też trening węchu, który polega na dostarczaniu silnych bodźców zapachowych. W ten sposób można pobudzić receptory węchowe do odbudowania połączeń nerwowych pomiędzy nimi a mózgiem. Codziennie wąchaj intensywne zapachy w postaci perfum lub olejków eterycznych. Trening powinien odbywać się 2 razy dziennie po 10 sekund i trwać co najmniej 12 tygodni.

Przeczytaj również: Sposoby na chrapanie – w jaki sposób można je wyleczyć?