Szkarlatyna – co to jest? Przyczyny powstania i objawy
Udostępnij na:
Szkarlatyna, zwana również płonicą, to ostra choroba zakaźna. Po raz pierwszy rozpoznana została w 1675 roku przez angielskiego lekarza Thomasa Sydenhama. Szkarlatyna jest przekazywana drogą kropelkową. Jej manifestacją są głównie zmiany w jamie ustnej i skórne, a także zapalenie gardła. Leczenie wymaga podania antybiotyków.
Spis treści
Szkarlatyna to choroba rozpowszechniona na całym świecie, a najwięcej przypadków zachorowań notowanych jest wśród dzieci w chłodnych porach roku. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą szkarlatynie i w jaki sposób lekarz stawia rozpoznanie tej choroby. Jak można zapobiec rozwojowi szkarlatyny?
Szkarlatyna – co to za choroba?
Szkarlatyna (inaczej płonica) to bakteryjna choroba zakaźna, która może rozwinąć się jako powikłanie po paciorkowcowym zapaleniu gardła, czyli tzw. anginie paciorkowcowej. To choroba górnych dróg oddechowych z wysypką spowodowaną egzotoksyną pirogenną, wydzielaną przez odpowiedzialne za jej powstanie bakterie. Jej przechorowanie nie daje trwałej odporności, co oznacza, że na płonicę można zachorować nawet 2-3 razy w życiu.
Niegdyś choroba ta wiązała się z wysoką śmiertelnością, dziś dzięki rozwojowi medycyny i poprawie warunków sanitarnych rzadko kończy się śmiercią. Większość zachorowań na szkarlatynę występuje jesienią i zimą. Najczęściej choroba ta dotyczy populacji dziecięcej w wieku przedszkolnym i szkolnym (5–15 lat). Płonica częściej atakuje w klimacie umiarkowanym.
Szkarlatyna – przyczyny powstania
Za powstanie szkarlatyny odpowiedzialne są bakterie paciorkowca β-hemolizującego z grupy A – Streptococcus pyogenes. Bakterie te produkują specjalną toksynę bakteryjną, tzw. egzotoksynę pirogenną. Patogen ten szerzy się drogą kropelkową (przez wydzieliny z dróg oddechowych rozpylane podczas kaszlu, kichania), a bakterie docierają do organizmu głównie przez błony śluzowe gardła. Szczególnym rodzajem wrót zakażenia jest uszkodzona skóra. Nadkażenie Streptococcus pyogenes wywołuje tzw. płonicę przyranną. Źródłami zakażenia są: nosiciel paciorkowca oraz chory na anginę paciorkowcową.
Szkarlatyna – objawy chorobowe
Wylęganie bakterii trwa 2–5 dni i w tym czasie nie obserwuje się żadnych dolegliwości. Choroba zaczyna się nagle. Egzotoksyna pirogenna powoduje powstanie gorączki, bólu brzucha, bólu gardła, wymiotów. Rozwija się stan zapalny gardła lub jamy nosowo-gardłowej, któremu towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych, w tym głównie szyjnych. Gardło jest żywoczerwone, „płonące” (stąd nazwa płonica). Razem z podwyższoną temperaturą ciała lub w ciągu najbliższej doby po jej pojawieniu się dochodzi do powstania charakterystycznych objawów szkarlatyny, którymi są zmiany dermatologiczne.
Typowa dla szkarlatyny jest wysypka. Zmiany skórne mają postać drobnych, czerwonych plamek, które zlewają się w zgięciach podkolanowych i łokciowych oraz na tułowiu. Najbardziej intensywne objawy szkarlatyny są w pachwinach, na brzuchu, klatce piersiowej i pośladkach. Wysypka utrzymuje się do kilku dni. Skórę na policzkach zajmuje rumień, ale okolice nosa i ust pozostają blade. Objaw ten nazywany jest trójkątem Fiłatowa.
Objawem szkarlatyny jest również wzmożona łamliwość naczyń włosowatych skóry. To tzw. objaw Pastii, który ma postać linijnych wybroczyn zlokalizowanych w fałdach skórnych. W szkarlatynie dochodzi do zajęcia języka – początkowo pokrywa go żółtobiały nalot, a z czasem dochodzi do powiększenia brodawek smakowych, co sprawia, że język przybiera żywoczerwony kolor. W przeciągu kilku dni od zniknięcia wysypki następuje łuszczenie skóry w ustalonej kolejności (twarz, następnie tułów i klatka piersiowa, dalej dystalne części kończyn).
W bardzo ciężkim przebiegu choroby poza wymienionymi wyżej objawami może dojść do: zapalenia mięśnia sercowego, powiększenia wątroby i śledziony, utraty przytomności, martwicy tkanek dna jamy ustnej, posocznicy.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Chory na szkarlatynę powinien zasięgnąć w pierwszej kolejności pomocy lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego (w przypadku dziecka – pediatry), który po wstępnym rozpoznaniu może skierować go do specjalisty chorób zakaźnych. Rozpoznanie choroby opiera się głównie na badaniu podmiotowym (szczegółowym wywiadzie z chorym) i charakterystycznym obrazie klinicznym.
Jak lekarz rozpoznaje szkarlatynę?
Objawy szkarlatyny są charakterystyczne. Lekarz może zlecić badania mikrobiologiczne i serologiczne. Dostępny jest również tzw. szybki test paciorkowcowy na obecność antygenu PBHA. To test antygenowy, który polega na pobraniu wymazu z gardła i nałożeniu materiału na specjalny pasek. W diagnostyce ostrej fazy zakażenia bakteryjnego oznacza się białko C-reaktywne (CRP, tzw. białko stanu zapalnego). Z uwagi na zbliżone objawy szkarlatyna powinna być różnicowana z takimi chorobami jak m.in.: odra, choroba Kawasakiego, różyczka, zakażenie gronkowcowe.
Na czym polega leczenie szkarlatyny? Zapobieganie chorobie
Szkarlatyna wymaga leczenia. Chorym podawane są antybiotyki, na które paciorkowce są wrażliwe – szczególnie penicyliny i cefalosporyny. Dzieciom z podejrzeniem uczulenia na pochodne penicyliny podawane są makrolidy. Antybiotykoterapia trwa z reguły kilkanaście dni.
Nie ma szczepienia na szkarlatynę. Profilaktyka tej choroby opiera się głównie na unikaniu zachorowania na anginę. Należy wystrzegać się kontaktu z osobami zakażonymi paciorkowcem, dbać o odporność i przestrzegać zasad ogólnej higieny. Chorzy na szkarlatynę i inne postaci kliniczne zakażeń paciorkowcowych nie powinni uczęszczać do żłobków, przedszkoli czy szkół.
Udostępnij na:
Zobacz także
Objawy refluksu u dzieci i niemowląt. Postępowanie, leczenie
Refluks żołądkowo-przełykowy to dość częsty problem wśród niemowląt i dzieci w różnym wieku. Objawia się on cofaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, co może wywoływać duży dyskomfort. U najmłodszych jest to często zjawisko fizjologiczne, związane z niedojrzałością układu pokarmowego w pierwszych miesiącach życia. U starszych dzieci występowanie refluksu wymaga odpowiedniej diagnostyki, rozpoznania i leczenia. Sprawdź, jakie dolegliwości wskazują na refluks u dziecka i w jaki sposób mu pomóc.
Krzywica. Przyczyny i leczenie
Krzywica to choroba metaboliczna związana z zaburzeniami procesu mineralizacji kości. Niepodjęcie jej leczenia lub terapia prowadzona w nieprawidłowy sposób wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Poznaj objawy krzywicy i sprawdź, co może doprowadzić do tej choroby.
Czym jest zespół Edwardsa? Jaki ma wpływ na dziecko?
Trisomia 18 chromosomu jest drugim pod względem częstości (po zespole Downa) zespołem wad genetycznych uwarunkowanym obecnością dodatkowego chromosomu. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą zespołowi Edwardsa i na podstawie jakich badań lekarz stawia rozpoznanie.
