Krzywica. Przyczyny i leczenie

Krzywica – co to za choroba?

Krzywica to choroba niedoborowa spowodowana zbyt niskim poziomem witaminy D. Schorzenie to dotyczy dzieci, zwłaszcza w wieku od 3 miesięcy do 2 lat. Przyczyną krzywicy mogą być zaburzenia wchłaniania, niedostateczna podaż witaminy D z pokarmem lub zbyt mała jej produkcja w organizmie, związana z niedostateczną ekspozycją na ultrafioletowe pasmo światła słonecznego.

Czynnikami ryzyka wystąpienia krzywicy są dodatkowo: ciemna karnacja skóry, niedożywienie, niskie spożycie pokarmowe wapnia (pierwiastek ten jest wówczas pobierany z kości, co prowadzi do ich odwapnienia), nadmiar fosforanów w diecie (hamują one wchłanianie wapnia). Efektem niedoboru witaminy D są zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforowej, które wiążą się z wieloma konsekwencjami zdrowotnymi.

Zobacz także: Witamina D – normy, źródła i oddziaływanie na organizm

Jakie są objawy krzywicy?

Krzywica z niedoboru witaminy D ma złożony obraz kliniczny. Rozwija się stopniowo wraz z przedłużającym się niedoborem witaminy D. Pierwsze objawy to m.in.: utrata łaknienia, niepokój, zmiana zapachu moczu, drażliwość, skłonność do zaparć, wzmożone pocenie się.

Do typowych objawów krzywicy należą:

• rozmiękanie kości;
• zaburzenia wzrostu;
• bóle szkieletowe;
• deformacje kości długich;
• osłabienie siły mięśniowej;
• bruzda Harrisona (polega na wciągnięciu żeber w linii przyczepu przepony w postaci zauważalnej bruzdy);
• skolioza, pogłębienie kifozy odcinka piersiowego i lordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa;
• kwadratowa czaszka;
• opóźnione zarastanie ciemiączka;
• klatka piersiowa ptasia lub lejkowata;
• koślawość lub szpotawość kolan;
• płaskostopie;
• opóźnienie rozwoju psychomotorycznego;
• pogrubienie przynasad kości długich (tzw. bransolety krzywicze);
• opóźniony rozwój motoryczny.

Dodatkowo u dzieci z krzywicą zaobserwować można m.in. napady drgawek, kardiomiopatię, upośledzenie odporności, niedokrwistość, opóźnione ząbkowanie, nieprawidłowe wykształcanie i odwapnienie zębów.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Z wszelkimi niepokojącymi objawami u dziecka należy zgłosić się do pediatry lub lekarza rodzinnego. Ci specjaliści na podstawie wstępnej diagnozy mogą skierować dziecko z podejrzeniem krzywicy do ortopedy, który zajmuje się nieprawidłowościami ze strony układu kostnego oraz do innych specjalistów, w zależności od tego, które objawy występują.

Rozpoznanie krzywicy

Diagnostyka krzywicy rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego wywiadu medycznego z rodzicami i/lub opiekunami dziecka. Następnie lekarz przechodzi do badania przedmiotowego. Pacjent kierowany jest na ogólne badania diagnostyczne oraz ocenę gospodarki wapniowo-fosforanowej i oznaczenie poziomu witaminy D3. Niedobór można stwierdzić już na kilka miesięcy przed pojawieniem się objawów przedmiotowych.

Na krzywicę mogą wskazywać: niskie stężenie witaminy D i wapnia, zmniejszone wydalanie wapnia z moczem, zwiększone stężenie parathormonu oraz podwyższona aktywność fosfatazy zasadowej (enzym związany z metabolizmem kostnym).

Aby stwierdzić nieprawidłowości w budowie szkieletu, wykonywane są badania RTG. W diagnostyce obrazowej u małych dzieci z krzywicą najwcześniej zaobserwować można poszerzenie i zniekształcenie obrysu przynasad kości długich kończyn dolnych (kość udowa i piszczelowa). U dzieci starszych występują podobne zmiany w obrębie dystalnych odcinków kości przedramienia. Jeśli lekarz uzna to za stosowne, diagnostykę rozszerza się o dodatkowe badania.

Na czym polega leczenie krzywicy?

Podstawą leczenia krzywicy jest uzupełnienie niedoborów witaminy D i wapnia. Suplementacja określana jest indywidualnie w zależności od potrzeb pacjenta (z uwzględnieniem m.in. stanu zdrowia, wieku, okresu rozwojowego i tempa wzrastania). Podawane są preparaty bogate w witaminy i składniki mineralne, które powinno się spożywać w towarzystwie tłuszczów niezbędnych do rozpuszczenia witaminy D.

Jednocześnie razem z dietetykiem opracowywana jest dieta, która dostarczy wszelkich niezbędnych składników pokarmowych. Chorym na krzywicę zaleca się spędzanie czasu na świeżym powietrzu, aby stworzyć warunki do syntezy witaminy D przez skórę. Prowadzona jest też rehabilitacja ruchowa i fizjoterapia. Pacjent może wymagać korzystania z zaopatrzenia ortopedycznego. W ciężkich przypadkach konieczne bywają zabiegi operacyjne.

Krzywica – nie tylko choroba niedoborowa

Oprócz najczęściej występującej krzywicy niedoborowej wspomnieć należy o:

• krzywicy pseudoniedoborowej, która ma związek z zaburzeniem syntezy aktywnej formy witaminy D, a jej przyczyną jest defekt lub niedobór receptorów dla tej witaminy;
• krzywicy hipofosfatemicznej, którą powoduje za wysoki poziom fosfatoniny, czyli substancji, które hamują wytwarzanie witaminy D.