Menopauza – objawy i etapy tego procesu

Menopauza, nazywana również przekwitaniem lub klimakterium, to czas zmian hormonalnych, które prowadzą do przejścia organizmu w stan bezpłodności. Sprawdź, kiedy zazwyczaj rozpoczyna się i jak długo trwa. Dowiedz się, jakie objawy towarzyszą menopauzie.

W jakim wieku zaczyna się menopauza? Jak długo utrzymują się objawy menopauzy?

Menopauza to ostatnia miesiączka, po której przez 12 miesięcy nie występują krwawienia z dróg rodnych. Jednak określeniem tym powszechnie nazywa się ogół procesów, które towarzyszą zanikowi miesiączki. Inne znane nazwy to klimakterium i przekwitanie. Z reguły menopauza rozpoczyna się u kobiet w wieku 45–55 lat (średni wiek to 51 lat). Kiedy ostatnia miesiączka pojawia się u pań w wieku 55–60 lat stwierdzana jest późna menopauza. O wczesnym klimakterium mówi się, gdy ostatnia miesiączka występuje u kobiet w wieku 40–45 lat. Możliwy jest również jeszcze wcześniejszy rozwój menopauzy, co nazywa się menopauzą przedwczesną.

Na proces menopauzy składają się trzy fazy:

• premenopauza – okres przejściowy prowadzący do menopauzy; zazwyczaj trwa 4 lata i typowe są dla niego zaburzenia miesiączkowania, cykle bezowulacyjne, podwyższone stężenie gonadotropin przysadkowych we krwi (hormonu FSH i LH);
• perimenopauza – okres poprzedzający właściwą menopauzę, który może trwać kilka lat; charakteryzuje się spadkiem liczby pęcherzyków jajnikowych, wzrostem stężenia FSH i LH, spadkiem stężenia estrogenów i progesteronu we krwi;
• postmenopauza – menopauza właściwa; etap ten rozpoczyna się po całkowitym zatrzymaniu miesiączkowania; obserwuje się znaczny wzrost stężenia FSH i LH oraz dalszy spadek stężenia estrogenów i progesteronu.

Średnio przekwitanie trwa łącznie 10 lat, choć możliwe są przypadki, w których utrzymuje się nawet kilkanaście lat.

Po czym poznać, że zaczyna się menopauza?

Menopauza to proces, który nie przychodzi nagle, a jej objawy stopniowo się nasilają przez wiele lat. Pierwsze z nich pojawiają się średnio 4–5 lat przed ustaniem miesiączkowania. Są one odpowiedzią organizmu na stopniowo spadający poziom estrogenów w organizmie. Wśród pierwszych objawów menopauzy wymienia się zwłaszcza:

• uderzenia gorąca;
• bóle i zawroty głowy;
• zaburzenia snu – bezsenność, budzenie się w nocy, trudności z zasypianiem;
• osłabienie koncentracji, zapominanie;
• zwiększone pocenie się (zwłaszcza nocą);
• duszności;
• kołatanie serca;
• obniżenie nastroju, rozdrażnienie;
• ogólne osłabienie, szybszą męczliwość.

Dolegliwości te są mało charakterystyczne, przez co część kobiet może początkowo nie wiązać ich z menopauzą. Mylone bywają ze zmęczeniem, narażeniem na stres czy z przepracowaniem. Wczesnym objawem menopauzy są także zaburzenia cykli miesiączkowych – menstruacja staje się nieregularna i o zmiennym przebiegu (krwawienia mogą być lżejsze, krótsze lub bardziej obfite i bolesne).

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Objawy menopauzy nie są specyficzne i mogą być wywoływane także przez wiele innych chorób takich jak zaburzenia funkcji tarczycy, cukrzycę lub choroby układu sercowo-naczyniowego. Gdy pojawią się zaburzenia miesiączkowania, należy zgłosić się na wizytę do lekarza ginekologa. To specjalista zajmujący się diagnostyką i leczeniem chorób układu moczowo-płciowego kobiety. Po zbadaniu pacjentki ginekologicznie może zalecić dodatkowe badania hormonalne oraz badania obrazowe, wytłumaczy możliwości łagodzenia objawów oraz omówi profilaktykę takich chorób jak rak piersi lub szyjki macicy.

Co się dzieje w czasie menopauzy?

Poza wcześniej wymienionymi pierwszymi objawami menopauzy, które zazwyczaj utrzymują się przez cały czas trwania klimakterium, procesowi temu towarzyszyć może szereg innych dolegliwości. Objawy menopauzy stanowią:

• zaburzenia libido (zmniejszone zainteresowanie życiem płciowym, skrócenie czasu i obniżenie intensywności orgazmu),
• spadek metabolizmu i przybieranie na masie ciała,
• trudności w podejmowaniu decyzji,
• zaburzenia koncentracji uwagi,
• obniżenie energii do działania,
• zwiększona aktywność gruczołów łojowych i potowych,
• cienkość i zmniejszenie elastyczności skóry.

U kobiet będących w okresie przekwitania obserwuje się również stopniowy ubytek tkanki kostnej, co stanowi czynnik ryzyka osteoporozy (choroby prowadzącej do zmniejszenia gęstości i wytrzymałości kości). Zaburzenia hormonalne prowadzą do zmian w obrębie układu moczowo-płciowego. Nierzadko dochodzi do atrofii sromu, czyli zmian zanikowych, co prowadzi do powstania uczucia suchości w pochwie, nietrzymania moczu, bolesnego współżycia, częstszych infekcji intymnych. W przebiegu menopauzy dochodzi do stopniowego zwiotczenia tkanek miednicy i obniżenia się macicy, co dodatkowo nasila problem nietrzymania moczu. Obserwuje się także zmiany w piersiach – zanika tkanka gruczołowa, a w jej miejscu pojawia się tkanka tłuszczowa. Spadek poziomu estrogenów uważany jest za czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy i jej powikłań sercowo-naczyniowych.

Objawy menopauzy – jak je łagodzić?

Warto wspomnieć, że najczęściej w łagodzeniu objawów menopauzy stosowana jest hormonalna terapia zastępcza. Należy pamiętać, że może również powodować działania niepożądane, dlatego też jest dobierana indywidualnie do pacjentki przez specjalistę  ginekologa. Alternatywą dla niej mogą być preparaty roślinne zawierające tzw. fitohormony. Jednymi z częściej stosowanych tego typu środków są ekstrakty z głogu, czerwonej koniczyny, szyszek chmielu, a także lignany lniane. Dodatkowo używane mogą być preparaty na określone dolegliwości, np. nawilżacze pochwowe na suchość pochwy, psychoterapia na obniżenie i wahania nastroju. W łagodzeniu nieprzyjemnych objawów menopauzy pomocne są również:

• zdrowa, zbilansowana dieta;
• ograniczenie używek;
• dbałość o jakość snu;
• regularny i spokojny tryb życia;
• umiarkowana aktywność fizyczna.

Zadbanie o ww. aspekty pozwoli zmniejszyć dokuczliwe dolegliwości towarzyszące menopauzie.