Higiena jamy ustnej – jak dbać o zdrowe zęby?

Dlaczego trzeba mieć zdrowe zęby?

Nie ma zdrowia ogólnego bez zdrowej jamy ustnej. Zdrowy, piękny uśmiech to podstawa wysokiej samooceny, poczucia pewności siebie, dobrych relacji interpersonalnych. Z kolei schorzenia jamy ustnej mogą prowadzić do izolacji społecznej i unikania kontaktów międzyludzkich oraz ograniczać takie podstawowe zachowania jak wysławianie się czy przyjmowanie pokarmów. Dodatkowo mogą doprowadzić do infekcji i stanów zapalnych w innych obszarach organizmu. Podnoszą ryzyko chorób serca, cukrzycy czy zapalenia płuc. W związku z tym prawidłowa higiena jamy ustnej odgrywa istotną rolę w zachowaniu dobrego stanu zdrowia i samopoczucia oraz zdrowia ogólnego.

Profilaktyka jamy ustnej ma szczególne znaczenie u pewnych grup pacjentów, zwłaszcza tych z obniżoną odpornością, kobiet w ciąży czy u dzieci. Warto więc wiedzieć, jak dbać o dziąsła i zęby zarówno w warunkach domowych, jak i w gabinecie dentystycznym. Współczesna stomatologia oferuje szereg usług z zakresu profilaktyki chorób jamy ustnej, dostosowanych do potrzeb i preferencji pacjentów. 

Jakie czynności składają się na prawidłową higienę jamy ustnej?

Prawidłowa higiena jamy ustnej to kompleksowy proces, który wykracza poza codzienne szczotkowanie zębów. Obejmuje szereg regularnych i świadomych działań, mających na celu zapobieganie próchnicy, chorobom dziąseł oraz innym problemom stomatologicznym. W dalszej części artykułu przyjrzymy się bliżej kluczowym elementom, które składają się na skuteczną i kompleksową pielęgnację jamy ustnej.

Mycie zębów

Podstawą zdrowia zębów jest ich codzienne mycie. Wskazane jest szczotkowanie zębów dwa razy dziennie – po śniadaniu i po ostatnim wieczornym posiłku. Dokładnie należy umyć wszystkie zęby, jednak szczególną uwagę powinno się zwrócić na okolice ujścia ślinianek (od policzka przy zębach szóstych i od strony językowej zębów siecznych dolnych), bo tam gromadzi się najwięcej resztek pokarmowych i odkładają złogi kamienia nazębnego. Jeśli nie wiesz, jak prawidłowo myć zęby, metody szczotkowania zębów przedstawi Ci higienistka w trakcie instruktażu jamy ustnej.

By należycie zadbać o jamę ustną, warto wybrać odpowiednią szczoteczkę. Miękkie włosie będzie dobre dla każdego, ponieważ jest bezpieczne zarówno dla szkliwa, jak i delikatnych dziąseł. Szczególną uwagę na dobór twardości włosia powinny zwrócić osoby zmagające się ze stanem zapalnym dziąseł lub chorobami przyzębia, a także pacjenci po zabiegach w obrębie jamy ustnej (np. po założeniu implantu czy ekstrakcji zęba). W ich przypadku stosowanie szczoteczki ze średnim lub twardym włosiem może dodatkowo pogłębić problem i doprowadzić do urazów śluzówki. Do mycia zębów polecana jest pasta z fluorem, który wpływa korzystnie na szkliwo – wzmacnia je i uodparnia na działanie kwasów. Pozostałe składniki pasty do zębów to:

• środki ścierne, m.in. związki glinu, węglany, krzemiany,
• środki zapachowe zapewniający świeży oddech,
• środki pieniące usuwające resztki pokarmowe i zapobiegające wysychaniu pasty przy myciu zębów.

Należy pamiętać, że żadna szczoteczka do zębów nie oczyści przestrzeni międzyzębowych, w których gromadzą się bakterie i płytka nazębna. Dlatego też należy je oczyszczać za pomocą nici dentystycznych, taśm lub szczoteczek cylindrycznych. Dodatkowym uzupełnieniem codziennej higieny jamy ustnej jest używanie płukanek, które zawierają fluor lub środki antyseptyczne. Nie powinno się również stosować płukanek na bazie alkoholu, które mogą wysuszać śluzówkę i zmienić pH jamy ustnej. Płukanek można używać od 6. roku życia. Warto też pamiętać o czyszczeniu języka. W tym celu stosujemy szczoteczkę o specjalnej powierzchni lub skrobaczkę do języka.

W przypadku higieny jamy ustnej kolejność wykonywania poszczególnych czynności również ma ogromne znaczenie. W pierwszej kolejności warto przepłukać jamę ustną wodą, a następnie wyszczotkować zęby, aby usunąć z nich resztki pokarmowe. Kolejnym krokiem w codziennej profilaktyce jest oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych. Nie warto robić tego przed szczotkowaniem, ponieważ szczoteczka może wtłoczyć płytkę bakteryjną ponownie w przestrzenie międzyzębowe w trakcie szorowania zębów. Kolejnym krokiem jest oczyszczanie języka, a na końcu zastosowanie płukanki.

Zobacz także: Elektryczne szczoteczki do zębów – dlaczego warto ich używać? Jaki model wybrać? 

Profesjonalne zabiegi higienizacyjne

Ważnym elementem troski o zdrowy uśmiech są profesjonalne zabiegi higienizacyjne. Dzięki nim możliwe jest usunięcie twardych złogów kamienia nazębnego, nieestetycznych osadów oraz zastosowanie specjalnych preparatów zawierających fluor, który wzmacnia strukturę szkliwa zębów i uodparnia je na działanie szkodliwych kwasów. Wskazane zabiegi to fluoryzacja, np. lakierowanie zębów lub aplikacja związków fluoru w postaci pianki, polerowanie, scaling i piaskowanie. Skorzystaj z jednego z dostępnych pakietów higienizacyjnych w LUX MED i ciesz się zdrowymi zębami przez długi czas.

Edukacja zdrowotna i wizyty kontrolne

Zadaniem higienistki stomatologicznej i lekarza dentysty jest edukowanie i zachęcanie do dbałości o higienę jamy ustnej oraz regularnych kontroli stanu jej zdrowia. Średnio raz na pół roku powinno się odwiedzać gabinet dentystyczny w celu sprawdzenia kondycji uzębienia. Specjalista powinien przeprowadzić również instruktaż higieny jamy ustnej i pokazać pacjentowi prawidłowy sposób dbania o stan zębów i przyzębia. Taki instruktaż to kwestia niezwykle indywidualna. Każdy pacjent może wymagać innego zestawu działań higienizacyjnych, np. różnych metod szczotkowania, past, szczoteczek.

Dieta w higienie jamy ustnej

Mówiąc o prawidłowej higienie jamy ustnej, warto wspomnieć o diecie. Nie chodzi tu tylko o żucie bezcukrowej gumy po posiłku, ale i dostarczanie składników oddziałujących korzystnie na zęby. Aby zapewnić odpowiednie pH jamy ustnej, wskazane są cztery posiłki dziennie i unikanie podjadania pomiędzy nimi. Warto unikać słodzonych gazowanych napojów oraz dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, co ma wpływ m.in. na konsystencję śliny. Niektóre składniki przyjmowanych pokarmów mają wpływ na zdrowie zębów – wapń i fosfor na mocne kości, witamina D wspierająca przyswajanie minerałów oraz witamina C wzmacniająca dziąsła. Wskazane produkty sprzyjające zdrowiu jamy ustnej to m.in. orzechy, jaja, warzywa, nabiał i ryby.

Istnieją również pokarmy szkodliwe dla zębów. Są wśród nich te o kwasowym odczynie (słodkie gazowane napoje, kwaśne soki owocowe, sosy vinegret), które mogą powodować tzw. erozję szkliwa, która polega na tym, że szkliwo traci minerały, jest rozmiękczone i przez to bardziej podatne na ścieranie. Aby ograniczyć ich negatywne działanie, należy stosować gumę bezcukrową do żucia, która przywróci pH jamy ustnej do właściwego poziomu, zakończyć posiłek produktami neutralizującymi spożyte kwaśne pokarmy (np. kawałkiem twardego sera) i dopiero po 40 minutach po ich spożyciu, kiedy zostanie przywrócona w jamie ustnej równowaga kwasowo-zasadowa, powinno się umyć zęby. Warto ponadto unikać produktów bogatych w cukier, który sprzyja namnażaniu bakterii i próchnicy oraz silnie barwiących, jak kawa czy mocna herbata.

Zobacz film: Nitkowanie, szczotkowanie, irygacja - poznaj kroki do prawidłowej pielęgnacji zębów

Używki a profilaktyka jamy ustnej

Higiena jamy ustnej jest też szczególnie ważna u osób stosujących używki. Palenie papierosów może przyczyniać się do powstawania nieestetycznych i trudnych do usunięcia osadów na zębach. Jakiekolwiek zaniedbania higienizacyjne mogą więc skutkować koniecznością odbywania częstszych zabiegów higienizacyjnych w gabinecie stomatologicznym. Nikotyna zawarta w papierosach upośledza także dopływ krwi do dziąseł, w związku z czym pacjenci bardzo często nie zdają sobie nawet sprawy z tego, że mają jakiekolwiek problemy z przyzębiem.

Więcej na temat tego, jak dbać o dziąsła i zęby u palaczy przeczytasz w naszym artykule: Jak palenie papierosów wpływa na zdrowie jamy ustnej?

Higiena jamy ustnej w ciąży

Dbanie o zęby i zdrowie jamy ustnej jest bardzo ważne na każdym etapie życia. Szczególną uwagę powinny zwrócić na nią uwagę kobiety w ciąży. W ich przypadku prawidłowa higiena zębów ma wpływ nie tylko na ich zdrowie, ale również na stan zdrowia nienarodzonego dziecka. Bakterie znajdujące się w jamie ustnej krążą również po całym krwiobiegu i mogą być bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia dziecka.

W trakcie trwania ciąży bardzo często występuje krwawienie z dziąseł, co jest uwarunkowane zmianami hormonalnymi. Wiele kobiet rezygnuje wówczas z mycia zębów, myśląc, że w ten sposób dodatkowo podrażniają dziąsła. Sytuacja jest jednak zupełnie odwrotna. Zaniedbania higienizacyjne prowadzą do rozwoju chorób przyzębia i w efekcie do pogorszenia stanu dziąseł. Dlatego bardzo ważne jest, aby regularnie szczotkować zęby oraz odwiedzać stomatologa i higienistkę stomatologiczną.

Higiena jamy ustnej u dzieci 

Profilaktyka jamy ustnej to także istotna kwestia u dzieci. Zarówno o zęby, jak i o dziąsła należy dbać od pierwszych dni życia. Higiena jamy ustnej u noworodka powinna obejmować codzienne przecieranie dziąseł i języka gazą nasączoną letnią wodą. Profilaktyka ta ma za zadanie uchronić dziecko przed pojawieniem się pleśniawek w jamie ustnej.

W przypadku pojawienia się pierwszych zębów higiena jamy ustnej u niemowlaka powinna już obejmować regularne szczotkowanie zębów za pomocą specjalnej szczoteczki dostosowanej do wieku dziecka oraz pasty z fluorem. U dzieci do 6. roku życia bezpieczną i zalecaną dawką fluoru przez Polskie Towarzystwo Stomatologiczne jest 1000 ppm. Po 6. roku życia warto zastosować większe stężenie – 1450 ppm. Higiena zębów na tym etapie życia jest bardzo ważna, aby uniknąć rozwoju próchnicy. Zaleca się również odbywanie wizyt kontrolnych u stomatologa nawet co 3 miesiące.

Jak dbać o zęby u osób z aparatami ortodontycznymi?

Grupą pacjentów, którzy również powinni zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę zębów, są osoby noszące aparaty ortodontyczne. Naklejone na zębach zamki zdecydowanie utrudniają czyszczenie zębów oraz przestrzeni międzyzębowych. Wszelkiego rodzaju zaniedbania higienizacyjne mogą więc prowadzić do rozwoju próchnicy i konieczności leczenia zachowawczego zębów zaraz po zdjęciu aparatu. Higiena jamy ustnej podczas leczenia aparatem ortodontycznym powinna obejmować konkretne zasady:

• szczotkowanie zębów po każdym posiłku,
• używanie szczoteczek jednopęczkowych i wyciorów, aby dokładnie usunąć wszystkie resztki pokarmowe zalegające wokół zamków i łuków,
• używanie specjalnej nitki dentystycznej lub irygatora w celu oczyszczenia przestrzeni międzyzębowych,
• czyszczenie języka za pomocą przeznaczonego do tego czyścika,
• używanie płukanek stomatologicznych bez alkoholu, aby nie wysuszać śluzówki,
• regularne wizyty kontrolne u stomatologa,
• wykonywanie czyszczenia zębów w gabinecie stomatologicznym co 3 miesiące.

Zdrowie jamy ustnej ma kluczowe znaczenie, jeśli chcesz zadbać również o zdrowie ogólne. Aby cieszyć pięknym uśmiechem, zadbaj o odpowiednią profilaktykę jamy ustnej w domu oraz regularnie odwiedzaj gabinet stomatologiczny – dzięki temu możesz zapobiec rozwojowi próchnicy oraz groźnych chorób przyzębia.