Zmiany na paznokciach w przebiegu chorób ogólnoustrojowych

Paznokcie jako „okno diagnostyczne” w medycynie

Ponieważ paznokcie mogą być swojego rodzaju zwierciadłem stanu zdrowia, warto poznać ich budowę. Wszelkie nieprawidłowości bowiem mogą świadczyć o różnych schorzeniach toczących się w organizmie.

Paznokcie zbudowane są z kilku struktur, które pełnią istotne funkcje estetyczne i ochronne, zabezpieczając zakończenia nerwowe palców oraz zwiększając ich wrażliwość na dotyk. Zrogowaciała płytka paznokciowa, zbudowana głównie z keratyny wyrasta z macierzy, która znajduje się w części bliższej płytki. Dzięki komórkom macierzystym ją budującym paznokieć przyrasta na długość. Łożysko sięga do najbardziej wysuniętej do przodu części obłączka, czyli widocznego pod płytką jasnego półksiężyca i odpowiada za dostarczanie substancji odżywczych i wspiera zdrowie paznokcia. Tylne i boczne brzegi płytki paznokcia tkwią w fałdzie skóry zwanym wałem okołopaznokciowym. Chroni on paznokieć przed infekcjami i uszkodzeniami mechanicznymi. Dodatkowo tylny brzeg paznokcia jest pokryty przez skórkę, czyli przedłużenie naskórka ze skóry grzbietu palca.

Rodzaje zmian na paznokciach i ich charakterystyka

Zmiany na paznokciach mogą dotyczyć ich nieprawidłowego kształtu, formy, struktury i koloru, co może być objawem różnego rodzaju schorzeń. Warto więc regularnie oceniać stan paznokci, a w przypadku zauważenia jakichkolwiek zmian, skonsultować je z lekarzem.  Specjalistą, który zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób paznokci, jest dermatolog.

Zmiany kształtu i formy

Wiele schorzeń ogólnoustrojowych daje objawy w postaci zmiany kształtu i formy paznokci. Oto kilka przykładów:

• Clubbing, inaczej pałeczkowatość palców to stan, kiedy paznokcie przybierają wygląd i kształt łyżeczki położonej do góry dnem lub tarczy zegarka. Są zaokrąglone i wypukłe. Bezpośrednią przyczyną takiego wyglądu płytki paznokciowej jest przewlekłe niedotlenienie, choroby płuc lub serca.
• Koilonychia, czyli wklęsłe, ścieńczałe paznokcie z wywiniętymi brzegami, kształtem przypominające do dołu dnem położoną łyżeczkę. Mogą one powstać na skutek urazu i narażenia dłoni na kontakt z drażniącymi rozpuszczalnikami. Koilonychia najczęściej pojawia się w wyniku niedoboru żelaza, a w sporadycznych przypadkach występuje u pacjentów z chorobami metabolicznymi np. hemochromatozą. Do innych często spotykanych przyczyn koilonychii należą choroba wieńcowa i niedoczynność tarczycy.
• Paznokcie szponowate są z kolei znacznie pogrubione, wydłużone i zagięte. Gruba, nadmiernie zrogowaciała, pozbawiona elastyczności płytka paznokcia powstaje na skutek noszenia zbyt obcisłego obuwia, ale też przy zaburzeniach krążenia.
• Onycholysis, czyli odwarstwiająca się płytka paznokcia to objaw chorób tarczycy, łuszczycy i amyloidozy. Może się również pojawiać na skutek urazów mechanicznych płytki paznokcia lub niedoborów witamin.

Zobacz także: Onycholiza paznokci – przyczyny, objawy, jak leczyć? - Grupa LUX MED

Zmiany powierzchniowe i strukturalne

Poważniejsze zaburzenia zdrowotne objawiają się w postaci zmian powierzchniowych i strukturalnych paznokci. Należą do nich:

• Bruzdy poprzeczne (linie Beau) - mogą wskazywać na nagłe zaburzenia zdrowotne, takie jak poważny uraz, infekcja, choroby wirusowe, a także na zaburzenia odżywiania i niedobory składników odżywczych. Te zmiany mogą pojawić się po przebytych chorobach, stresie, a także po zaburzeniach metabolizmu.
• Wgłębienia w płytce (pitting) – mogą świadczyć o poważnych chorobach ogólnoustrojowych, takich jak łuszczyca, choroby nerek, cukrzyca czy przewlekłe choroby płuc. Zmiany te mogą zwiastować również długotrwały stan zapalny organizmu i choroby autoimmunologiczne.
• Rozwarstwienia i łamliwość – zwiastują niedobory mikroelementów, choroby tarczycy, nerek. Słabe paznokcie są też stosunkowo częste u osób starszych i w większości przypadków nie stanowią powodu do niepokoju.

Zobacz także: Choroby zakaźne paznokci – skąd się biorą? Jak je leczyć?

Zmiany koloru i zabarwienia

Zarówno nietypowe zmiany, jak i różnego rodzaju plamy lub przebarwienia płytki paznokci świadczą o procesie chorobowym toczącym się w organizmie.

• Leukonychia (czyli białe plamy na paznokciach) może być spowodowana różnymi czynnikami. Choć najczęściej pojawia się w wyniku urazu, to obserwować ją mogą osoby z chorobami nerek, wątroby i serca. Leukonychia pojawia się również na skutek niedoborów pokarmowych, infekcji i zaburzeń odżywiania.
• Paznokcie Terry’ego charakteryzują się kredowobiałym zabarwieniem paznokci, podczas gdy ich końcowa część pozostaje różowa. Paznokcie Terry’ego mogą być objawem różnych schorzeń ogólnoustrojowych, wśród których wymienia się niewydolność wątroby, choroby, serca i nerek, cukrzyca oraz choroby autoimmunologiczne takie jak toczeń rumieniowaty układowy.
• Żółte i brązowe przebarwienia na płytce paznokcia  najczęściej oznaczają niedobór witamin i minerałów. Brązowe paznokcie mogą wskazywać na problemy z wątrobą, takie jak marskość wątroby lub inne przewlekłe choroby tego organu, które wpływają na metabolizm i wygląd paznokci. Taki kolor paznokci może również pojawić się w przebiegu cukrzycy i zaburzeń metabolicznych.
• Paznokcie Muehrckego to białe, równoległe pasma występujące najczęściej symetrycznie na obu dłoniach. Mogą one występować w przypadku zespołu nerczycowego, kłębuszkowego zapalenia nerek, chorób wątroby i niedożywienia.

Jak widać, zmiany kolorystyczne w obrębie paznokci, zwłaszcza gdy występują na całej płytce, mogą stanowić sygnał, że stan zdrowia wymaga uwagi lekarza. Przebarwienia na paznokciach są objawem, którego nie należy bagatelizować.

Zmiany na paznokciach w wybranych chorobach ogólnoustrojowych

Zmiany na paznokciach mogą być jednym z objawów chorób ogólnoustrojowych takich jak:

• Choroby nerek – o ich obecności mogą świadczyć paznokcie Muehrckego.
• Choroby wątroby – przemawia za nimi zmiana barwy paznokci oraz wystąpienie paznokci Terry’ego.
• Choroby płuc i serca – obserwuje się wtedy objawy niedotleniania i pojawienia się pałeczkowatych palców.
• Choroby tarczycy – o ich obecności świadczy nadmierna łamliwość, odwarstwianie się płytki oraz zmiany tempa wzrostu paznokci.
• Anemia i choroby hematologiczne – przemawia za nimi koilonychia i nadmierna bladość płytki paznokci.
• Choroby autoimmunologiczne – objawiające się w postaci deformacji i przebarwień płytki paznokci.

Zmiany na paznokciach - diagnostyka

Choć niektóre zmiany paznokciowe widać na pierwszy rzut oka to niekiedy właściwa diagnoza wymaga wykonania specjalistycznych badań. Dzięki nim można zastosować odpowiednie leczenie i poprawić wygląd paznokci. Kluczem do skutecznej terapii jest szybka wizyta u lekarza. Niekiedy diagnoza zmian na paznokciach wymaga współpracy specjalistów z wielu dziedzin medycyny: internisty, dermatologa, reumatologa i pulmonologa. Im wcześniej jednak zostanie postawiona diagnoza, tym szybciej widoczne będą efekty leczenia.

Pierwszym krokiem w diagnostyce zmian na paznokciach jest wywiad kliniczny i dokładne badanie fizykalne. Lekarz lub podolog pytają o czas pojawienia się zmian, oceniają wygląd, strukturę, kolor i liczbę zajętych chorobowo paznokci. Ważne są także objawy towarzyszące, które mogą nakierować specjalistę na rozpoznanie schorzenia.

Czasem niezbędne są badania laboratoryjne takie jak: morfologia krwi, ocena parametrów pracy wątroby i nerek, TSH, poziom żelaza i albumin. Są one niezbędne, aby ocenić ogólny stan zdrowia i wykluczyć choroby ogólnoustrojowe, które mogą wpływać na kondycję paznokci.

Przy podejrzeniu infekcji skóry paznokci lekarz zleca dodatkowe procedury, np. badania mikrobiologiczne, które polegają na pobraniu fragmentu płytki paznokciowej lub zeskrobin, lub posiewu bakteriologicznego.

Różnicowanie zmian na paznokciach

Warto mieć świadomość, że nie wszystkie zmiany na paznokciach mogą wiązać się z chorobami ogólnoustrojowymi.

Niekiedy nieprawidłowy wygląd paznokci wynika ze zmian kosmetycznych lub urazów mechanicznych płytki paznokciowej.

Zmiana koloru i kształtu paznokci może również wiązać się z zażywaniem niektórych leków, działaniem toksyn i zabiegów kosmetycznych.

Zmiany na paznokciach - kiedy skonsultować się z lekarzem

Niektóre ze zmian na paznokciach wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Silny lub narastający ból, któremu towarzyszy zaczerwienienie i obrzęk w okolicy paznokcia może świadczyć o stanie zapalnym, który często wymaga leczenia antybiotykiem

Niepokojące jest także nagłe oddzielanie się płytki, zmiana koloru na ciemny, guzki, plamy i wybrzuszenia mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. Również nieprawidłowy wzrost paznokci może być objawem zaburzeń hormonalnych lub metabolicznych. W takich sytuacjach warto jak najszybciej skonsultować się z dermatologiem.

Znaczenie kliniczne zmian na paznokciach

Choć dla wielu ludzi wygląd dłoni stanowi wizytówkę, to jednak nawet niewielkie zmiany na paznokciach mogą być wczesną oznaką choroby. Wykrycie przyczyny tej nieprawidłowości umożliwia włączenie odpowiedniego leczenia oraz uzyskanie poprawy w zakresie wyglądu paznokci. 

Podsumowanie

Paznokcie odzwierciedlają stan naszego zdrowia. Wszelkie nieprawidłowości w ich budowie i funkcjonowaniu takie jak przebarwienia płytki paznokciowej, bruzdy, zmiany kształtu mogą przemawiać za niedoborem witamin i minerałów, infekcjach grzybiczych lub chorobach metabolicznych. Warto regularnie obserwować paznokcie pod kątem wszelkich zmian na ich powierzchni i w porę skorzystać z pomocy specjalisty, który postawi odpowiednią diagnozę i zastosuje leczenie przyczynowe. Wszelkie zmiany na paznokciach bowiem wyprzedzają inne objawy chorobowe.