Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Zapalenie wyrostka robaczkowego może być wywołane przez różne czynniki. Jednym z częstszych jest obecność kamieni kałowych. W niektórych przypadkach do postawienia rozpoznania wystarczą wywiad, badania palpacyjne – dodatnie objawy otrzewnowe m.in. objaw Blumberga, Rovsinga czy Jaworskiego – oraz laboratoryjne. W razie niepewności wykonuje się badania obrazowe. Leczenie zapalenia wyrostka może być zachowawcze lub chirurgiczne.

Na czym polega zapalenie wyrostka robaczkowego?

Wyrostek robaczkowy to niewielkie uwypuklenie jelita ślepego, czyli kątnicy, położone w prawym dole biodrowym. Nie poznano jak dotąd dokładnie znaczenia tej części przewodu pokarmowego. Podejrzewa się, że z uwagi na obecną w jego wnętrzu tkankę chłonną wpływa na odporność. Zapalenie wyrostka robaczkowego to schorzenie jamy brzusznej, będące jedną z najczęstszych przyczyn ostrego bólu brzucha (tzw. „ostrego brzucha” – stanu związanego z chorobami układu pokarmowego, w którym dolegliwości pojawiają się nagle i szybko nasilają się, stanowiąc zagrożenie dla życia). Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest najczęściej spotykaną postacią tej przypadłości. Inne zdecydowanie rzadziej występujące to: przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego, postać ropowicza czy zgorzelinowa.

Jakie są przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego?

Za zapalenie wyrostka robaczkowego odpowiada najczęściej pojawienie się niedrożności. Zazwyczaj do zatkania światła tej struktury przyczynia się kamień kałowy (zbita masa stolcowa trudna do wydalenia). Inne potencjalne przyczyny stanowią owsica (pasożyty przewodu pokarmowego) czy rozrost tkanki chłonnej. Rzadko przyczyną zapalenia wyrostka robaczkowego są zmiany guzowate, łagodne lub złośliwe, rozwijające się w jego świetle. Konsekwencją zaburzenia drożności wyrostka robaczkowego jest wzrost ciśnienia w jego wnętrzu, co z kolei może prowadzić do zaburzenia przepływu krwi i ostatecznie do martwicy.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – objawy

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to przede wszystkim silne dolegliwości bólowe, które zlokalizowane są na początku w okolicy pępka lub w nadbrzuszu, a z czasem przemieszczają się w obszar prawego dołu biodrowego. Ból ma charakter narastający. Kolejne objawy zapalenia wyrostka robaczkowego stanowią: nudności, wymioty (pojawiają się po dolegliwościach bólowych brzucha), brak apetytu. U chorych zaobserwować można wzrost temperatury ciała. W przebiegu choroby dochodzi do zatrzymania gazów i stolca, wzrostu tętna.

Inne objawy zapalenia wyrostka robaczkowego zaobserwować można podczas badania palpacyjnego przez lekarza. Są to zwłaszcza:

• objaw Rovsinga – lekarz kładzie jedną dłoń w okolicy lewego dołu biodrowego, po czym drugą dłonią wywiera na nią równomierny ucisk. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia gazów w okrężnicy i rozciągnięcia wyrostka, w którym, jeśli toczy się stan zapalny, to pojawi się ból w prawym dolnym kwadrancie brzucha;
• objaw Jaworskiego – chory podczas leżenia podnosi prawą nogę do góry, lekarz naciska palcami na okolicę wyrostka robaczkowego, a w tym czasie chory opuszcza nogę w kolanie do poziomu. Towarzyszący temu ból wskazuje na zapalenie wyrostka.

W przebiegu zapalenia wyrostka robaczkowego może dojść do jego perforacji. Oznacza to, że w wyniku toczącego się stanu zapalnego doszło do przedziurawienia ściany i wydostania się na zewnątrz do jamy brzusznej zakażonej treści. Występuje wtedy jeszcze silniejszy ból brzucha i dochodzi do rozlanego zapalenia otrzewnej, które jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia wymagającym pilnej interwencji chirurgicznej.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

Z podejrzeniem zapalenia wyrostka robaczkowego pacjent powinien się pilnie zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu lub do chirurga, który zbierze wywiad i wykona badanie brzucha. W przypadku podejrzenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego lub innej przyczyny ostrego bólu brzucha skieruje pacjenta na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR). W sytuacji, gdy chory doświadcza silnych dolegliwości, wskazane jest wezwanie pomocy medycznej, dzwoniąc pod nr 999 lub 112.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnostyka

Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego rozpoczyna się od wywiadu i badania przedmiotowego. Lekarz bada rękoma umiejscowienie i natężenie bólu. Poza tym istotne jest występowanie ww. objawów, które są typowe dla zapalenia wyrostka robaczkowego. Następnie lekarz zleca badanie morfologii krwi i ogólne moczu. Przy zapaleniu wyrostka obserwuje się podwyższenie poziomu krwinek białych (tzw. leukocytów) oraz białka ostrej fazy (CRP). W przypadku wątpliwości wykonywane są badania dodatkowe. Podstawowe jest badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, które pokazuje średnicę wyrostka robaczkowego. Lekarz może zlecić również RTG brzucha, które wykonuje się w pozycji stojącej. W przypadkach niejednoznacznych korzysta się z tomografii komputerowej (TK).

Na czym polega leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego?

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego jest chirurgiczne. Polega na usunięciu wyrostka. Zabieg ten nazywany jest appendektomią. Wykonać go można w sposób klasyczny przez otwarcie powłok brzusznych bądź laparoskopowo przy użyciu specjalnego instrumentu – laparoskopu, który wprowadza się do ciała przez kilka niewielkich nacięć. W przypadku gdy w jamie brzusznej stwierdza się zakażony płyn, konieczne jest dokładne płukanie jamy brzusznej. Bez względu na rodzaj zabiegu wyrostek usuwa się w znieczuleniu ogólnym. Jeśli stwierdzi się obecność nacieku okołowyrostkowego czy ropnia okołowyrostkowego, leczenie chirurgiczne może nie być konieczne. Prowadzi się leczenie zachowawcze, które opiera się na farmakoterapii (antybiotykach, lekach o działaniu przeciwzapalnym). Można wykonać również drenaż przezskórny ropnia (najczęściej pod kontrolą USG).

Profilaktyka zapalenia wyrostka robaczkowego

Nie istnieje żaden sposób zabezpieczenia się przed rozwojem zapalenia wyrostka robaczkowego. Zalecić można stosowanie diety bogatej w błonnik, która zapewni prawidłową perystaltykę jelit, a tym samym ograniczy powstawanie kamieni kałowych.