Opryszczka na ustach – przyczyny powstawania, zapobieganie i sposoby leczenia

Wirus opryszczki jest szeroko rozpowszechniony na całym świecie. Człowiek jest naturalnym gospodarzem, a także rezerwuarem wirusa. Opryszczka na ustach stanowi jedną z częstszych jego manifestacji. Sprawdź, jakie czynniki predysponują do rozwoju opryszczki wargowej i jakie objawy jej towarzyszą. Co robić, aby ograniczyć ryzyko powstania opryszczki na ustach?

Opryszczka wargowa – co ją powoduje?

Opryszczka wargowa, określana jako zimno, opryszczka pospolita lub zwykła, to jedna z bardziej rozpowszechnionych chorób zakaźnych. Za jej powstanie odpowiada wirus opryszczki zwyczajnej – Herpes simplex virus. Wyróżniono dwa typy tego wirusa – typ pierwszy (HSV-1) wywołujący głównie opryszczkę wargową, oraz typ drugi (HSV-2) wywołujący również zmiany na narządach płciowych. Opryszczka na ustach ma charakter nawrotowy. Około 15–40% zakażonych wirusem HSV-1 doświadcza jej kilkukrotnie.

Powstaje u osób, które są nosicielami wspomnianego wirusa, pod wpływem działania określonych bodźców, powodujących osłabienie odporności. Wśród czynników wpływających na powstanie opryszczki wymieniane są m.in.: stany gorączkowe, narażenie na silny stres, miesiączka, przemęczenie. Wysiew opryszczki na ustach może wystąpić w trakcie powrotu do zdrowia, po ekspozycji na promieniowanie słoneczne, w wyniku urazu w okolicy ust czy przyjmowania leków immunosupresyjnych. Chorują zarówno mężczyźni, jak i kobiety, które są bardziej podatne na to zakażenie. Zarażenie opryszczką może nastąpić poprzez bezpośredni kontakt ze skórą, błoną śluzową czy śliną osoby chorej/nosiciela, a także drogą kropelkową i w wyniku używania tych samych przedmiotów, co nosiciel wirusa HSV.

Jak wygląda opryszczka?

Opryszczka wargowa ma charakterystyczny wygląd. Przyjmuje postać powierzchownych zapalnych pęcherzyków wypełnionych surowiczą treścią. Zmiany tworzą skupiska, zlokalizowane na granicy warg i błony śluzowej jamy ustnej. W ciężkich przypadkach opryszczki wargowej pęcherzyki wychodzą poza czerwień wargową. Niekiedy obserwuje się je nawet pod nosem.

Opryszczka wargowa przechodzi następujące fazy – pęcherzyki zawierają początkowo treść surowiczą, po kilku dniach ulega ona zmianie w treść ropną, a po kolejnych kilku dniach pokrywy pęcherzyków pękają i powstają nadżerki pokrywające się strupem. Na 2–3 dni przed rozwojem pęcherzy w obrębie ust może być odczuwane delikatne pobolewanie i pieczenie, które utrzymuje się przez cały czas trwania opryszczki wargowej. Zmiany pęcherzykowe utrudniają niekiedy jedzenie i mówienie. Mogą pękać podczas poruszania ustami.

Należy pamiętać, że wirus opryszczki łatwo rozprzestrzenia się na błony śluzowe, m.in. nosa, jamy ustnej, gardła i oka. Może doprowadzić do opryszczkowego zapalenia gardła, spojówek, ale także zmian w okolicy moczowo-płciowej, np. na wargach sromowych lub prąciu. Nieleczone zapalenia mogą powodować poważne powikłania, a w niektórych przypadkach nawet choroby ogólnoustrojowe takie jak opryszczkowe zapalenie mózgu (związane z bardzo wysoką śmiertelnością, umiera nawet co trzeci pacjent) lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Na ciężki przebieg infekcji wirusem HSV narażone są osoby z zaburzeniami odporności (także w przebiegu infekcji wirusem HIV), podczas leczenia immunosupresyjnego lub chemioterapii.

Ile trwa opryszczka wargowa?

Choroba ustępuje zazwyczaj samoistnie w ciągu 10–12 dni, choć podjęcie leczenia może przyspieszyć powrót do zdrowia. Zmiany pęcherzykowe znikają, nie pozostawiając śladów. Warto podkreślić, że pierwotne zakażenie może przebiegać bezobjawowo.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

W przypadku pojawienia się zmian skórnych i objawów opryszczki w pierwszej kolejności należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego. Przeprowadzi on wywiad lekarski z pacjentem i oceni zmiany skórne. W razie wątpliwości skieruje pacjenta na dodatkowe badania krwi lub wymaz ze zmian.

Co pomaga na opryszczkę? Leczenie opryszczki wargowej

Podstawową metodą rozpoznania opryszczki wargowej jest wywiad i ocena objawów. Najbardziej miarodajnym sposobem identyfikacji wirusa HSV, pobranego z pęcherzyków, jest hodowla komórkowa. Opryszczka na ustach, mimo że często jest bagatelizowana i uważana za problem kosmetyczny, powinna być leczona. Wdrożenie terapii skraca czas trwania choroby, zmniejsza stres związany z obecnością pęcherzy w obrębie wargi i dolegliwości subiektywne, takie jak mrowienie, ból, pieczenie.

Najczęściej stosowany w leczeniu opryszczki wargowej jest lek przeciwwirusowy – acyklowir. Specjaliści zalecają prowadzenie terapii skojarzonej, czyli podawanie leku ogólnego i prowadzenie leczenia miejscowego. Lek doustny hamuje replikację wirusa, zmniejsza częstość występowania nawrotów opryszczki wargowej. Leczenie miejscowe redukuje ryzyko rozprzestrzeniania się objawów i zmniejsza ich intensywność. Skuteczność acyklowiru w leczeniu jest bardzo wysoka. Ponadto zaleca się stosowanie preparatów łagodzących objawy oraz o działaniu wysuszającym, np. pasty cynkowej, roślinnych naparów, z których wykonuje się miejscowe kompresy o działaniu kojącym, np. z rumianku, melisy, kory wierzby, tymianku, skrzypu polnego.

Oprócz leczenia objawowego lekarz może zasugerować leczenie przewlekłe, tzw. supresyjne, które polega na stosowaniu leków doustnych przez 4–6 miesięcy. Zalecane jest ono w przypadku m.in. opryszczki nawracającej, ciężkiego przebiegu choroby, epizodów rumienia wielopostaciowego, wyprysku Kaposiego, braku objawów prodromalnych.

Jak zapobiegać powstawaniu opryszczki na ustach?

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na opryszczkę wargową:

• przestrzegaj zaleceń higienicznych, często myj ręce,
• ogranicz kontakt z osobami, u których pojawiły się zmiany chorobowe,
• nie korzystaj z cudzych przedmiotów, które dotykają ust, typu balsam do ust, przybory do jedzenia,
• ogranicz narażenie na stres,
• unikaj całowania osób z opryszczką wargową.