Choroba Alzheimera – przyczyny, objawy, leczenie

Choroba Alzheimera charakteryzuje się postępującym zaburzeniem funkcji poznawczych m.in. uwagi, pamięci, percepcji, języka oraz funkcji wzrokowo-przestrzennych. W trakcie jej rozwoju ośrodkowy układ nerwowy ulega stopniowemu uszkodzeniu. Sprawdź, jak lekarz stawia rozpoznanie i czy możliwe jest wyleczenie choroby Alzheimera.

Co to jest choroba Alzheimera i co ją powoduje?

Choroba Alzheimera to postępująca choroba zwyrodnieniowa układu nerwowego. W jej przebiegu dochodzi do odkładania się w mózgu białek o patologicznej strukturze, co prowadzi do śmierci neuronów, czyli komórek nerwowych. Konsekwencją tego z kolei jest spadek ilości substancji przekaźnikowych koniecznych do prawidłowego funkcjonowania mózgu.

Nie ma dokładnie określonych przyczyn powstania choroby Alzheimera. W około 5% przypadków stwierdza się uwarunkowania genetyczne. Rodzinnie pojawiająca się choroba Alzheimera charakteryzuje się wcześniejszym wystąpieniem objawów (przed 60. r.ż.) i szybszym przebiegiem.

Około 95% przypadków choroby Alzheimera nie ma związku z rodzinnym występowaniem choroby. Wśród czynników ryzyka jej wystąpienia wymienia się m.in.: podeszły wiek, płeć żeńska (co prawdopodobnie jest związane z zaangażowaniem estrogenów w proces rozwoju choroby), nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2, hiperhomocysteinemię (podwyższone stężenie aminokwasu – homocysteiny we krwi), przebyte urazy głowy, niewydolność serca, brak kontaktów społecznych.

Jakie są objawy Alzheimera?

W zależności od stopnia nasilenie objawów wyróżnia się takie stadia choroby Alzheimera:

• łagodne zwane też początkowym – obserwuje się niewielką zmianę zachowania i obniżenie jakości procesów mentalnych. Zdarza się, że pacjent: kładzie przedmioty nie na swoje miejsce, zostawia różne rzeczy w sklepach czy w autobusie, zadaje wiele razy to samo pytanie, zapomina o przekazaniu informacji innym, opowiadając traci wątek, ma problemy z przypomnieniem sobie słów, powtarza pewne czynności w ciągu dnia, bywa apatyczny, przygnębiony, mniej pewny siebie, ma większe poczucie winy.
• umiarkowane – narastają zaburzenia zachowania, w tym m.in. błądzenie, bezcelowe chodzenie, niepokój, wybuch złości, wykonywanie tych samych ruchów, agresja wobec opiekuna. Mogą pojawić się urojenia, które dotyczą np. okradania, zdradzania, prześladowania, omamy czy halucynacje. Pacjent może mieć trudności z rozpoznaniem członków rodziny. Objawami choroby Alzheimera na tym etapie może być też nadmierny apetyt, żucie różnych przedmiotów (nie zawsze jadalnych), zaburzenia rytmu snu i czuwania (zwiększona aktywność nocna, drzemki w ciągu dnia), problemy z samodzielnym jedzeniem, ubieraniem, kąpielą.
• zaawansowane – do wymienionych wyżej objawów choroby Alzheimera dołączają zaburzenia ruchowe (np. spowolnienie ruchowe – bradykinezja, wzrost napięcia mięśniowego), nietrzymanie moczu i/lub stolca, w związku z tym pacjent spędza coraz więcej czasu w łóżku, aż po całkowite unieruchomienie na końcowym etapie choroby. Dochodzi do utraty zdolności komunikacji, rozpoznawania osób, a nawet samego siebie. Konieczna staje się pomoc we wszystkich czynnościach.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Z podejrzeniem choroby Alzheimera należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu, internisty lekarza rodzinnego lub bezpośrednio do neurologa. To specjalista zajmujący się chorobami obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego. Samo leczenie wiąże się ze współpracą z innymi specjalistami, w tym np. psychologiem, psychiatrą, fizjoterapeutą oraz geriatrą (lekarzem zajmującym się chorobami wieku podeszłego – po 65 roku życia).

Rozpoznanie choroby Alzheimera

Choroba Alzheimera jest trudna do stwierdzenia na początkowym etapie. Rozpoznanie opiera się na wywiadzie z chorym i osobami z jego otoczenia. Przeprowadzane jest również badanie przedmiotowe (fizykalne) i oceniające funkcjonowanie neurologiczne. W diagnozie choroby Alzheimera wykorzystuje się testy do oceny zdolności poznawczych, np. test rysowania zegara, skala MMSE (ang. Mini–Mental State Examination). Można przeprowadzić również badania obrazowe – tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny mózgu, które pozwalają wykluczyć inne przyczyny objawów neurologicznych lub zmian zachowania, takie jak guz lub udar mózgu, krwiak podtwardówkowy czy inne rodzaje otępienia (m.in. naczyniopochodne, czyli związane ze zmianami w naczyniach mózgowych).

W przypadku występowania wątpliwości wykonuje się PET-TK (pozytonowa tomografia emisyjna połączona z tomografią komputerową). Stosuje się je do różnicowania choroby Alzheimera z innymi postaciami otępienia, np. otępieniem z obecnością ciał Lewy’ego.

Na czym polega leczenie choroby Alzheimera?

Leczenie choroby Alzheimera ma charakter tylko objawowy, bo nie znana jest jej przyczyna . Należy je wprowadzić jak najwcześniej. Podstawę stanowi farmakoterapia. Stosuje się takie leki, jak np. donepezil, galantamina, rywastygmina, memantyna. Ważne miejsce zajmują metody psychologiczne. W leczeniu choroby Alzheimera wykorzystuje się m.in.: terapię kognitywną (trening orientacji w rzeczywistości i pamięci), zajęciową (utrwalanie umiejętności jeszcze posiadanych i odtwarzanie niedawno utraconych), reminiscencyjną (wywoływanie wspomnień bodźcami stymulującymi, np. pamiątkami, zdjęciami), środowiskową (przyjazne i bezpieczne otoczenie).

W chorobie Alzheimera stosowana jest dieta zbliżona do śródziemnomorskiej. Jadłospis powinien być bogaty w składniki wpływające korzystnie na mózg (bogate w kwasy tłuszczowe omega-3), np. orzechy, ziarna. Słabnące możliwości ruchowe powinno się łagodzić odpowiednio dobraną fizjoterapią.

Profilaktyka choroby Alzheimera

Nie ma konkretnych sposobów zapobiegania chorobie Alzheimera. Jednakże stosowanie się do poniższych wskazówek może pomóc w utrzymaniu zdrowia:

• zaprzestanie palenia papierosów,
• regularne podejmowanie aktywności fizycznej, w tym np. branie udziału w zajęciach tańca,
• utrzymanie prawidłowej masy ciała,
• stosowanie zbilansowanej diety,
• kontrolowanie ciśnienia tętniczego krwi, stężenia cholesterolu, poziomu glukozy,
• posiadanie wielu zainteresowań i hobby,
• zdobywanie wykształcenia – uważa się, że wyższe wykształcenie zmniejsza ryzyko znacznego otępienia (wiąże się to najprawdopodobniej ze zwiększeniem tzw. rezerwy poznawczej).