Dzięki osiągnięciom medycyny i techniki współcześnie wiele chorób można wykryć na bardzo wczesnym etapie, a także dokładnie zlokalizować zmiany. Dobrymi przykładami nowoczesnych badań są tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, które mają bardzo uniwersalne zastosowanie, pomagają lekarzom dobrać właściwą terapię i często ratują życie. Jednak z jakim ryzykiem wiążą się same badania? Jakie środki ostrożności trzeba zachować, aby zminimalizować ich negatywne oddziaływanie na organizm?
Tomografia komputerowa: czy może być niebezpieczna?
Ryzyko związane z promieniowaniem
Tomografia komputerowa jest badaniem obrazowym i w jej trakcie wykonywane są zdjęcia przekrojowe danego obszaru ciała. Ma długą listę zalet i pomaga zarówno w diagnostyce chorób przewlekłych, jak i stanach nagłych, na przykład gdy doszło do urazu. Niestety wiąże się z pewnym ryzykiem. Wynika ono przede wszystkim z wykorzystania promieni rentgenowskich, które mogą uszkadzać DNA, co wiąże się z większym ryzykiem nowo-tworów.(1,2) Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że:
- lekarze kierują na tomografię tylko wtedy, gdy bezpieczniejsze badania nie są wystar-czające, aby postawić diagnozę,
- w trakcie badań używa się minimalnej dawki promieniowania koniecznej do uzyskania wysokiej jakości zdjęć (niemniej jest to dawka wyższa niż w trakcie klasycznego prze-świetlenia),
- badanie zwiększa ryzyko rozwoju choroby nowotworowej w stosunkowo niewielkim stopniu – trzeba wziąć pod uwagę, że na rozwój nowotworów wpływa zwykle więcej niż jeden czynnik, w tym geny i środowisko,
- korzyści dla zdrowia, wynikające z diagnostyki, przewyższają ewentualne ryzyko.(1,2)
Najwyższe zagrożenie związanie z TK dotyczy dzieci oraz kobiet ciężarnych. Kobietom w ciąży badanie wykonuje się wyłącznie ze wskazań życiowych. Zawsze należy poinformować o ciąży lekarza!(1)
Ryzyko związane ze środkiem cieniującym
Drugie potencjalne niebezpieczeństwo związane z tomografią dotyczy środka kontrastowego. W TK stosowane są jodowe preparaty cieniujące, które mogą spowodować reakcję uczuleniową. W większości przypadków reakcje te mają jednak łagodny przebieg. Nie-mniej zdarzają się reakcje o bardzo poważnym przebiegu i z tego powodu przed badaniem lekarz musi wiedzieć, czy pacjent ma jakiekolwiek uczulenia (szczególnie jeśli w przeszłości wystąpiły negatywne reakcje na kontrast).(2,3)
Oprócz tego należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach oraz schorzeniach, zwłaszcza:
- chorobach tarczycy,
- chorobach nerek,
- astmie,
- chorobach serca,
- cukrzycy.(2)
Na podstawie dokładnych informacji o stanie zdrowia pacjenta lekarz może zdecydować, czy badanie będzie bezpieczne.
Zobacz także: Rezonans magnetyczny – czym jest i jak przygotować się do badania?
Jak umówić wizytę
Rezonans magnetyczny: kiedy może być szkodliwy?
Ryzyko związane z polem magnetycznym
Rezonans magnetyczny cieszy się opinią badania bezpieczniejszego niż tomografia, gdyż w trakcie procedury nie jest wykorzystywane promieniowanie X. Zamiast tego stoso-wane jest pole magnetyczne, które nie wchodzi w istotne interakcje z organizmem i ma potwierdzone bezpieczeństwo. Dlaczego więc nie każdy może być poddany temu bada-niu? Otóż przeciwwskazaniem są w tym przypadku metalowe elementy obecne w ciele, gdyż silne pole magnetyczne może je poruszyć/ zaburzyć ich pracę.(4) Ryzykowne są więc:
- stenty,
- klipsy naczyniowe,
- kardiowerter-defibrylator,
- stymulatory (serca, neurostymulatory),
- implanty,
- stabilizacje ortopedyczne,
- pompa insulinowa,
- aparat ortodontyczny.
W takich przypadkach lekarzowi należy przedstawić pełną dokumentację dotyczącą da-nego elementu/ urządzenia. Zwłaszcza istotny jest materiał, z którego go wykonano, gdyż nie zawsze musi zawierać metalowe części. Oprócz tego przed badaniem należy zdjąć biżuterię (zwłaszcza kolczyki).
Trzeba również wiedzieć, że rezonansu nie wykonuje się kobietom w pierwszym tryme-strze ciąży.
Zobacz także: Badania po 40 roku życia – jakie i kiedy warto wykonać?
Ryzyko związane z klaustrofobią
Rezonans magnetyczny to badanie, które trwa dosyć długo, nawet do godziny, a ponadto wymaga zamknięcia w ciasnym tunelu. Wprawdzie pacjent przez cały czas ma kontakt z personelem medycznym, jednak dla osoby z klaustrofobią procedura może być niemożli-wa do przeprowadzenia. Należy więc powiedzieć o niej lekarzowi kierującemu.
Ryzyko związane z kontrastem
Rezonans magnetyczny jest bezpieczniejszy od tomografii również pod względem stoso-wanego środka cieniującego. Używane w tym przypadku preparaty zawierające gadolin rzadziej wywołują alergię. Wciąż jednak istnieje takie ryzyko, dlatego nadwrażliwość na środki gadolinowe jest przeciwwskazaniem do ich podania.(4) Lekarz powinien wiedzieć o wszystkich alergiach, jakie występują u pacjenta. Innym przeciwwskazaniem do poda-nia kontrastu jest choroba nerek.
Powyższe badania obrazowe, podobnie jak wiele innych procedur medycznych, nie są pozbawione ryzyka, dlatego lekarze kierują na nie tylko wtedy, gdy to konieczne.
Zobacz film: Rezonans magnetyczny głowy – przygotowanie do badania i jego przebieg
Udostępnij:
