Terapia psychodynamiczna

Czym jest nurt psychodynamiczny?

Nurt psychodynamiczny w psychoterapii ma swoje korzenie w psychoanalizie zapoczątkowanej przez Zygmunta Freuda, który wskazał, że psychika ludzka składa się nie tylko z elementów świadomych, ale i z głęboko ukrytych, nieświadomych procesów. W ramach tej perspektywy uznaje się, że osobowość człowieka kształtowana jest przez nieuświadomione konflikty i pragnienia, które mogą rzutować na jego całe funkcjonowanie psychofizyczne.

Te ukryte mechanizmy, choć niewidoczne na co dzień, mają ogromny wpływ na nasze życie. Często szukają one ujścia, co prowadzi do rozmaitych trudności psychicznych, takich jak depresja, lęki, fobie czy problemy somatyczne. Celem terapii psychodynamicznej jest dotarcie do tych głębokich, nieświadomych treści i ich zrozumienie, co umożliwia pacjentowi lepsze zarządzanie swoimi reakcjami i emocjami w codziennym życiu.

Nurt psychodynamiczny – dla kogo jest wskazany?

Terapia psychodynamiczna zdecydowanie najlepiej sprawdza się w leczeniu zaburzeń:

• osobowości o różnym podłożu (np. osobowości borderline),
• lękowych,
• obsesyjno-kompulsyjnych,
• nastroju,
• odżywiania,
• w obszarze relacji społecznych.

Pomocna jest również w leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD – Post Traumatic Stress Disorder) oraz różnego typu uzależnień i niektórych przypadków depresji.

Psychodynamiczny nurt może okazać się doskonałym narzędziem w procesie zdrowienia osób po przebytej traumie, np. molestowaniu czy porzuceniu przez opiekunów we wczesnym dzieciństwie.

Na czym polega terapia psychodynamiczna?

Podejście psychodynamicznie zakłada stosowanie różnego rodzaju technik, dzięki którym cały proces leczenia jest dostosowywany do pacjenta. Są to:

• Terapia ekspresywno-wglądowa, podczas której od pacjenta wymaga się aktywnych działań polegających na konfrontacji, interpretacji, a także wyjaśnianiu poszczególnych motywów czy zachowań.
• Terapia wspierająca, podczas której pacjent jest poddawany edukacji psychologicznej.

Ponadto, w toku terapii psychodynamicznej kładzie się nacisk na:

• uświadomienie pacjentowi, że wiele myśli, uczuć i zachowań jest ukrytych w nieświadomości,
• podkreślenie roli wczesnych doświadczeń, zwłaszcza z okresu dzieciństwa, które mogą mieć wpływ na obecny stan psychiczny,
• rolę relacji terapeutycznej: psychoterapeuta stara się zrozumieć, jakie wzorce i dynamiki powtarzają się w zachowaniach pacjenta, aby pomóc mu zrozumieć i przepracować te aspekty,
• identyfikację i zrozumienie mechanizmów obronnych, które pacjent wykorzystuje, aby radzić sobie z trudnymi emocjami,
• interpretację i analizę: terapeuci psychodynamiczni często używają technik interpretacyjnych, aby pomóc pacjentowi zrozumieć głębsze warstwy jego umysłu i emocji.

W terapii psychodynamicznej bardzo ważna jest relacja między pacjentem a terapeutą. Zbudowanie silnej i opartej na bezgranicznym zaufaniu więzi jest kluczem do zadowalających rezultatów. Oprócz tego w psychoterapii psychodynamicznej istotna jest świadomość zjawisk przeniesienia uczuć pacjenta na terapeutę (transference) i reakcji terapeuty na pacjenta (countertransference), co pozwala na lepsze zrozumienie dynamiki terapeutycznej relacji.

Sesje terapeutyczne przebiegają twarzą w twarz – pacjent i terapeuta siedzą naprzeciwko siebie. Rolą terapeuty jest zapewnienie komfortowych warunków oraz obserwacja wszystkich zachowań, mimiki, gestów oraz ruchów ciała pacjenta podczas sesji.

Terapię w nurcie psychodynamicznym mogą prowadzić wyłącznie wykwalifikowani w nim terapeuci, którzy ukończyli stosowne kursy oraz regularnie poddają się superwizji – czyli własnej terapii z mentorem (superwizorem).

Terapia psychodynamiczna – etapy

1. Wywiad wstępny (około 5 spotkań)

Celem jest zrozumienie historii pacjenta, jego trudności i motywacji do terapii. Terapeuta bada objawy, określa tożsamość, mechanizmy obronne i strukturę osobowości pacjenta. Kluczowa jest wewnętrzna motywacja pacjenta do zmiany oraz świadomość, że trudności w życiu wynikają z jego własnych działań. Terapeuta aktywnie uczestniczy w wywiadzie, zadając pytania i prowadząc dialog.

1. Podanie informacji zwrotnej i ustalenie zasad terapii

Po wywiadzie terapeuta przekazuje pacjentowi feedback dotyczący struktury osobowości i ewentualnych zaburzeń. Ustalane są zasady terapeutyczne oraz obowiązki pacjenta, takie jak regularne spotkania i aktywność na sesjach. Pacjent samodzielnie decyduje, co chce poruszyć podczas terapii. Terapeuta analizuje te treści i komentuje je.

1. Faza terapeutyczna

Terapeuta staje się mniej aktywny, nie zadaje tylu pytań jak na początku. Jego zadaniem jest słuchanie i analizowanie treści wnoszonych przez pacjenta. Istnieje specyficzna relacja terapeutyczna, w której pacjent nieświadomie przenosi na terapeutę swoje konflikty i zachowania, które odzwierciedlają jego trudności relacyjne. Czasem pojawia się cisza podczas sesji, która jest ważna zarówno dla pacjenta, jak i terapeuty, pozwala na refleksję oraz analizę.

1. Analiza nieświadomych konfliktów i terapia struktur osobowości

Terapia psychodynamiczna koncentruje się na głębokiej pracy z osobowością i nieświadomymi konfliktami, a nie tylko na objawach. Zmiany są wolniejsze, ponieważ proces leczenia osobowości wymaga czasu i regularnych spotkań. Objawy zgłaszane przez pacjenta stopniowo się normują w wyniku pracy nad strukturą osobowości.

1. Zakończenie terapii

Nie istnieje coś takiego jak szkodliwość terapii psychodynamicznej, jednak jej nagłe zakończenie może wpłynąć negatywnie na samopoczucie pacjenta. Decyzję o zakończeniu terapii warto skonsultować z terapeutą, aby uniknąć nieprzewidzianych trudności.

Ile trwa terapia psychodynamiczna?

Psychoterapia w nurcie psychodynamicznym często jest długoterminowa, ponieważ potrzeba czasu na zrozumienie i rozwiązanie głęboko zakorzenionych problemów emocjonalnych. Trwające godzinę lub 45 minut spotkania odbywają się standardowo 1-2 razy w tygodniu. Zdarza się, że potrzebna jest większa częstotliwość, np. na początku procesu terapeutycznego może odbywać się nawet 5 sesji w tygodniu. Leczenie w nurcie psychodynamicznym trwa od 6 miesięcy do kilku lat.

Cykl spotkań jest bardzo indywidualny. Kluczowe w nim są systematyczność oraz zaangażowane pacjenta. Bez tego trudno wypracować zadowalające efekty. Czas trwania terapii jest uzależniony także od złożoności problemów, z jakimi zgłasza się pacjent.

Psychodynamika ma potencjał przynoszenia głębokich i trwałych korzyści, ale może nie być odpowiednia dla każdego. Wybór formy terapii zależy od indywidualnych potrzeb, preferencji i celów pacjenta.

Terapia psychodynamiczna – wady i zalety

Zalety terapii psychodynamicznej:

• Terapia psychodynamiczna pozwala zrozumieć korzenie swoich trudności emocjonalnych i zachowań. Praca nad ukrytymi motywami i konfliktami może prowadzić do głębokich i trwałych zmian.
• Skupienie się na wcześniejszych doświadczeniach i relacjach, które mają wpływ na obecne życie pacjenta, powoduje integrację tych doświadczeń i może pomóc w lepszym zrozumieniu własnych zachowań i wyborów.
• Poprzez proces samoanalizy i introspekcji pacjent może uzyskać głębsze zrozumienie siebie.
• Terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć wzorce relacyjne, które powtarzają się w jego życiu, co może być kluczowe w budowaniu zdrowszych i bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi.
• Terapia psychodynamiczna, choć może być czasochłonna, często prowadzi do trwałych zmian i długoterminowych korzyści.

Wady terapii psychodynamicznej:

• Terapia psychodynamiczna jest często procesem długoterminowym, co oznacza, że może wymagać znacznej inwestycji czasu i środków finansowych.
• Rezultaty w terapii psychodynamicznej mogą być stopniowe, co może nie być odpowiednie dla osób oczekujących szybkich rozwiązań.
• W psychoterapii psychodynamicznej dużo zależy od subiektywnej interpretacji terapeuty i może różnić się w zależności od terapeutów.
• Terapia psychodynamiczna wymaga gotowości pacjenta do introspekcji i otwarcia się na głębsze zrozumienie swojego umysłu. Niektóre osoby mogą preferować podejścia terapeutyczne bardziej skoncentrowane na rozwiązaniach.
• Terapia psychodynamiczna skupia się na zrozumieniu i analizie, ale może nie oferować konkretnych technik radzenia sobie z natychmiastowymi problemami.

Terapia psychodynamiczna a poznawczo-behawioralna

Co wybrać – terapia psychodynamiczna czy poznawczo-behawioralna? To dwa zupełnie różne podejścia do pracy nad problemami emocjonalnymi, z których każde ma swoje specyficzne założenia i metody.

Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na rozpoznawaniu i modyfikowaniu niezdrowych wzorców myślenia oraz zachowań, które prowadzą do trudności psychicznych. Jest bardziej skoncentrowana na teraźniejszości i praktycznych rozwiązaniach (ćwiczeniach i nauce nowych wzorców myślenia), często krótkoterminowa i strukturalna. Natomiast terapia psychodynamiczna ma głębsze korzenie w analizie przeszłości pacjenta, badając nieświadome procesy i mechanizmy obronne, które kształtują jego aktualne zachowanie i emocje.

Wybór między tymi podejściami zależy od rodzaju problemu – terapia poznawczo-behawioralna jest często skuteczna w leczeniu zaburzeń takich jak lęki, depresja czy fobie, gdzie pacjent szuka szybkiej ulgi. Terapia psychodynamiczna natomiast jest bardziej odpowiednia, gdy trudności mają głębsze korzenie w przeszłych doświadczeniach i relacjach (np. traumy i zaburzenia osobowości), wymagając długoterminowej pracy nad zrozumieniem i integracją tych przeżyć.

Oba nurty oferują wartościowe narzędzia, jednak terapia psychodynamiczna jest bardziej ukierunkowana na długotrwałą przemianę wewnętrzną i głębsze zrozumienie siebie, podczas gdy terapia poznawczo-behawioralna sprzyja szybkim i konkretnym zmianom w codziennym funkcjonowaniu. Ostateczna decyzja powinna być oparta na indywidualnych potrzebach i charakterze trudności danej osoby.

Czy terapia psychodynamiczna jest skuteczna?

Celem terapii psychodynamicznej jest nabycie w jej toku:

• umiejętności pełnej akceptacji doświadczeń oraz sytuacji, na które nie ma się absolutnie żadnego wpływu i których nie można zmienić, np. zdarzeń z przeszłości,
• zdolności dojrzałego rozwiązywania problemów oraz reagowania na sytuacje, na które ma się realny wpływ, np. codzienne zdarzenia, kryzysy, problemy w relacjach z bliskimi osobami.

W związku z tym terapia w nurcie psychodynamicznym jest skuteczna szczególnie w przypadku osób, które potrzebują odzyskać niezależność, sprawstwo i kontrolę nad własnym życiem. To także jedna z lepszych metod na rozwijanie inteligencji emocjonalnej, która jest kluczową kompetencją umożliwiającą właściwe rozpoznawanie własnych oraz cudzych emocji i adekwatnego reagowania na nie.

Terapia psychodynamiczna – jak zacząć?

Decydując się na terapię psychodynamiczną, warto zastanowić się, co jest motywatorem do podjęcia tego wyboru i jakie są źródła odczuwanych trudności. Istotne jest to, jak rozumie się własne problemy – czy postrzegane są jako wynikające z wewnętrznych konfliktów, czy raczej z zewnętrznych okoliczności. Warto również zdecydować się na odpowiednią formę spotkań z terapeutą, czyli sesje w gabinecie (choć terapia psychodynamiczna online stanowi pewną alternatywę, to bezpośrednie spotkania mogą sprzyjać osiągnięciu pełniejszych efektów terapeutycznych).

Należy również określić cel terapeutyczny (choć w tym może pomóc też terapeuta podczas pierwszych spotkań) oraz mieć świadomość, że terapia ta wymaga zaangażowania i regularności. Tylko wtedy, gdy uczestnictwo w procesie będzie systematyczne, możliwe będzie osiągnięcie trwałych rezultatów.

Specjaliści prowadzący psychoterapię w nurcie psychodynamicznym

Klaudia Cisowska

Mikołaj Dec

Agata Dziedzic

Katarzyna Kowalska

Marcin Król

Joanna Lubowicka

Kamila Raczyńska-Gutkowska

Bożena Redłowska

Anna Soda