Szczepienie przeciwko tężcowi

Czym jest tężec?

Tężec jest bardzo groźną chorobą wywoływaną przez bakterię Clostridium tetani, czyli laseczkę tężca, która wytwarza toksynę tężcową. Patogeny znajdują się w wodzie, ziemi, układzie pokarmowym zwierząt i brudzie, głównie w kurzu. Dostając się przez ranę, lekkie zadrapanie lub otarcie (nawet te niewidoczne gołym okiem) z przerwaniem ciągłości skóry, rozpoczynają produkcję toksyny tężcowej, która atakuje komórki układu nerwowego. Od momentu wniknięcia bakterii do pojawienia się pierwszych symptomów choroby mija od kilku dni do nawet kilku tygodni. Przeciętnie jest to 8 dni.

Tężcem można zakazić się podczas uprawiania sportu, wypadku, prac w ogrodzie, przesadzania roślin, zabawy lub pracy ze zwierzętami, wypicia skażonej wody oraz porodu i poronienia w niehigienicznych warunkach.

Objawy tężca mogą różnić się w zależności od stopnia zakażenia i indywidualnej odpowiedzi organizmu. Jeśli podejrzewasz tę chorobę lub masz charakterystyczne symptomy, musisz jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Tężec jest stanem nagłym i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Najbardziej charakterystyczne objawy tężca to nadmierne napięcie mięśni, które zaczyna się od żuchwy (szczękościsk), a następnie może rozprzestrzeniać się na inne mięśnie ciała. Sztywność wywołuje ból i prowadzi do trudności w poruszaniu się. Chory doświadcza gwałtownych, bolesnych skurczów mięśni wywoływanych przez niewielkie bodźce, takie jak dźwięk, światło, dotyk czy zmiana położenia ciała.

Dochodzi także do porażenia mięśni gardła i przełyku, co prowadzi do trudności w połykaniu i duszności oraz spazmów (skurczów) mięśni krtani. Może to utrudniać oddychanie i powodować zaburzenia mówienia.

Pozostałe objawy tężca to:

• bóle głowy;
• problemy ze snem, bezsenność;
• uczucie rozbicia, dezorientacji;
• zaburzenia koncentracji;
• nerwowość i drażliwość;
• zaczerwienienie twarzy;
• przyspieszone tętno;
• zaburzenia czucia – przeczulica;
• nadmierne pocenie się;
• wysoka gorączka;
• zaburzenia ciśnienia krwi (może wystąpić zarówno nadciśnienie, jak i niedociśnienie).

Leczenie tężca istnieje i jest stosowane, chorobie najlepiej jednak zapobiegać poprzez przyjęcie szczepionki przeciwko tężcowi.

Powikłania tężca

Tężec czasami prowadzi do powikłań, które mogą być potencjalnie niebezpieczne dla życia. Oto niektóre z nich:

• skurcze mięśni spowodowane przez tężec bywają bardzo silne i bolesne. To może prowadzić do uszkodzenia mięśni, ścięgien i kości, a w efekcie nawet do skręcenia lub złamania kości w wyniku gwałtownych skurczów;
• toksyna tężca może wpływać na mięśnie odpowiedzialne za oddychanie, takie jak mięśnie przepony i klatki piersiowej. To skutkuje pojawieniem się trudności w oddychaniu oraz zatrzymaniem oddechu. W ciężkich przypadkach bywa konieczne podłączenie pacjenta do respiratora;
• rany, które są zanieczyszczone bakteriami Clostridium tetani, mogą być ogniskiem miejscowych infekcji. Jeśli infekcja się rozprzestrzeni, może dojść do sepsy, która jest poważnym stanem zagrażającym życiu;
• w ciężkich przypadkach może dojść do zaburzeń rytmu serca, takich jak tachykardia (przyspieszone bicie serca) lub arytmia;
• toksyna tężca ma negatywny wpływ na układ nerwowy i może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie opon mózgowych, drgawki, stan padaczkowy, utrata koordynacji ruchowej oraz zaburzenia psychiczne.

Tężec jest chorobą poważną i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W przypadku podejrzenia tego schorzenia lub wystąpienia jakichkolwiek objawów z nim związanych należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem bądź zgłosić się do szpitala.

Dla kogo jest szczepienie przeciwko tężcowi?

Szczepienie przeciw tężcowi do 19. roku życia jest obowiązkowe i refundowane przez NFZ. Realizuje się je w postaci szczepionki skojarzonej przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP/DTaP) lub – w przypadku przeciwwskazań do szczepień przeciw krztuścowi – DT (przeciwko błonicy i tężcowi) lub jako szczepionka monowalentna T (tylko przeciwko tężcowi).

Przechorowanie tężca nie zapewnia organizmowi odporności, czyli przeciwciał na toksynę tężcową. Szczepić należy się zawsze wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba.

Zobacz także: Szczepienia przeciwko błonicy

Kiedy wykonuje się szczepienia na tężec?

Szczepionkę przeciwko tężcowi należy przyjąć po narażeniu na kontakt z bakterią tężca, a więc głównie po zabrudzeniu rany ziemią, zanieczyszczoną wodą, śliną bądź odchodami zwierząt.

Tężec jest powszechnie występującą chorobą w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Dlatego przed podróżą do tych krajów zalecane jest wykonanie szczepienia.

Przeczytaj również: Szczepionka przeciwko tężcowi – skład, wskazania i przeciwwskazania do szczepienia

Szczepienie przeciwko tężcowi po urazie – do ilu godzin?

Po głębokim zranieniu lub zanieczyszczeniu rany albo gdy istnieje duże prawdopodobieństwo zakażenia, należy jak najszybciej udać się do lekarza, który poda zastrzyk przeciwtężcowy. Jeżeli do organizmu wniknęła bakteria tężca, dzięki takiej interwencji nie będzie się dalej rozprzestrzeniała. Aby jednak zahamować jej działanie, konieczne jest jak najszybsze podanie antybiotyku. Szczepionka chroni przed tężcem, jeśli jest podana przed upływem 24 godzin od urazu.

Schemat szczepienia przeciwko tężcowi

Szczepionkę przeciwko tężcowi przyjmuje się według określonego schematu dostosowanego do wieku Pacjenta.

Dzieci:

• szczepienie podstawowe wykonywane jest w schemacie szczepienia pierwotnego, w którym podawane są 3 dawki szczepionki w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia – pierwszą dawkę szczepionki dziecko otrzymuje zwykle w wieku 2 miesięcy;
• szczepienie uzupełniające przeprowadzane jest w 2 roku życia dziecka;
• szczepienia przypominające podawane są w wieku 6, 14 i 19 lat.

Dorośli:

• dawki przypominające.

Ile razy trzeba się szczepić na tężec?

Skuteczność szczepionki z czasem maleje, dlatego konieczne jest przyjmowanie dawek przypominających co 10 lat.