Depresja – przyczyny, najczęstsze objawy, sposoby leczenia

Do podstawowych i typowych symptomów depresji zaliczamy bardzo szeroki zakres objawów:

• obniżony nastrój,
• uczucie smutku i zobojętnienia,
• brak energii,
• poczucie zmęczenia,
• niemożność przeżywania radości (czyli anhedonia),
• napady lęku,
• zaburzenia snu,
• spadek apetytu lub nadmiarowe spożywanie pokarmów,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• spowolnienie myślenia i tempa wypowiedzi,
• trudności w podejmowaniu prostych decyzji,
• spowolnienie ruchów, czasem bezruch,
• obniżony poziom libido,
• unikanie bliskości, kontaktu z innymi ludźmi,
• unikanie codziennych kontaktów międzyludzkich,
• drażliwość, łatwe wpadanie w gniew, płaczliwość, frustracja,
• poczucie winy,
• nadmierne analizowanie jakości i zakresu wykonywanych czynności (czyli ruminacje),
• niskie poczucie wartości.

Depresja często ukrywa się za wieloma tzw. somatyzacjami czyli objawami płynącymi z ciała. Ich obserwacja jest ważna, zwłaszcza w przypadku dzieci i młodzieży – w tych grupach depresja objawia się najczęściej pod ich postacią. Każdego rodzica powinny zaniepokoić objawy, które mogą pojawiać się już u przedszkolaków i dojrzewających dzieci:

• jąkanie się,
• nadmierne napięcie mięśniowe całego ciała, w szczególności szyi,
• nadmiarowa mimika twarzy, czerwienienie się,
• przyspieszona praca serca,
• pocenie się,
• bóle brzucha,
• bóle w okolicy serca,
• uczucie wzdęcia, wypełnienia jamy brzusznej gazami,
• tzw. objaw zatkanego nosa,
• bóle migrenowe.

Pacjenci często pytają o przyczyny wystąpienia choroby (nierzadko borykając się z poczuciem winy, iż zaniedbali jakiś aspekt relacji z dzieckiem). Pamiętajmy! Nie zawsze przyczyna tkwi w zaburzonej komunikacji czy relacjach interpersonalnych. Na wystąpienie zaburzeń nastroju najczęściej wpływa wiele czynników jednocześnie, nie bez znaczenia też są czynniki biologiczne.
Wyróżniamy trzy główne grupy czynników, które wpływają na ryzyko zachorowania na depresję.

Czynniki cywilizacyjne:

• intensyfikacja życia,
• przewlekły, długofalowy stres,
• nieprawidłowa higiena snu,
• nieodpowiednia dieta,
• wypalenie zawodowe, pracoholizm,
• czynniki środowiskowe.

Uwarunkowanie neurobiologiczne:

• wadliwe funkcjonowanie neuroprzekaźników w mózgu: serotoniny i adrenaliny,
• czynniki genetyczne. 

Aspekty osobnicze:

• cechy charakteru,
• samoocena (nie mylmy jej z poczuciem własnej wartości!),
• cechy temperamentu: wrażliwość, niska odporność na frustrację i stres, tendencja do lękowego reagowania, niepokój. 

Depresją nie jest incydentalne obniżenie nastroju związane z określonym negatywnym przeżyciem i towarzysząca temu chwiejność nastroju i smutek. Warto zwrócić uwagę na przebieg choroby u dorastających dzieci – dynamika i skutki nieleczonej depresji mogą być u nich niezwykle niebezpieczne. Depresja nastolatka to wymienione powyżej tzw. objawy osiowe, ale także: myśli samokrytyczne, poczucie winy, poczucie wstydu, dysfunkcje poznawcze w obrębie: myślenia, zapamiętywania, koncentracji, zmiany w cyklu snu – trudności z zasypianiem i wstawaniem, trudności z utrzymaniem snu podczas nocy, utrata apetytu lub jedzenie nadmiarowe, zahamowanie lub pobudzenie psychofizyczne, myśli i tendencje autoagresywne. Drastyczna zmiana zachowania, utrata znajomych i zainteresowań, zaniedbywanie higieny, odmawianie wyjścia na zewnątrz, uzależnienia behawioralne, obniżenie funkcjonowania w szkole, rezygnacja z aktywności fizycznej – te wszystkie elementy powinny zwrócić naszą uwagę i skłonić do jak najszybszej konsultacji.

Gdzie szukać pomocy?

Z całą pewnością nie należy podejmować prób samodzielnego diagnozowania zaburzeń depresyjnych u siebie czy u dziecka. Każdy niepokojący symptom utrudniający funkcjonowanie powinien skłonić nas do jak najszybszej wizyty u specjalisty. Sami nie jesteśmy w stanie oszacować poziomu rozwoju objawów i ewentualnego zagrożenia zachowaniami autoagresywnymi czy samobójczymi. Dynamika choroby jest bardzo zmienna, u każdego pacjenta może mieć inny zakres objawów, ich różnorodność i nasilenie. Problem zaburzeń depresyjnych jest niezwykle częsty, zwłaszcza obecnie, w trakcie epidemii koronawirusa. Tym bardziej nie należy go bagatelizować i ukrywać. Nigdy nie należy obawiać się sięgać po pomoc. Życie z depresją jest trudne, a sposobów i skutecznych metod terapeutycznych, z których pod opieką specjalisty (psychologa, psychiatry) można skorzystać – bardzo wiele.

mgr Anna Pasławska-Turczyn - Psycholog, socjoterapeuta, interwent kryzysowy