Ciągłe zmęczenie i senność – przyczyny

Przewlekły brak energii, uczucie zmęczenia i senności to objawy, które czasem towarzyszą każdemu. Często są one związane z dużą ilością obowiązków czy wymagającym trybem życia.

Na samopoczucie i ilość energii mogą wpływać prozaiczne czynniki, takie jak dieta, stosowane używki, tryb życia czy stres. Jeśli jednak objawy ciągłego przemęczenia czy też hipersomnii, takie jak zmęczenie, senność, osłabienie i brak energii nie ustępują po odpowiednim odpoczynku i wyspaniu się, a co więcej, pojawiają się coraz częściej lub towarzyszą bez przerwy, mogą świadczyć o problemach ze zdrowiem.

Do najczęstszych przyczyn ciągłego zmęczenia i senności zalicza się:

• zaburzenia pracy tarczycy – zwłaszcza jej niedoczynność. Hormony wytwarzane przez tarczycę kontrolują energetyczny bilans organizmu. Zbyt mała ich ilość (w niedoczynności tarczycy lub chorobie Hashimoto) może prowadzić do uczucia przewlekłego zmęczenia.
• cukrzycę – jednym z najczęstszych objawów cukrzycy jest nadmierne oddawanie moczu (poliuria). Prowadzi ono do odwodnienia organizmu, które z kolei może dawać takie symptomy jak senność i zmęczenie w ciągu dnia,
• choroby serca – problemy z sercem prowadzą do zaburzeń przepływu krwi, co powoduje słabsze natlenienie i odżywienie tkanek (także mózgu), a to z kolei może objawiać się ciągłym zmęczeniem, sennością i brakiem energii,
• bezdech senny – pojawiający się podczas snu bezdech nie tylko znacznie obniża jakość nocnego wypoczynku, ale może powodować wybudzenia, których pacjent nie jest świadomy. W efekcie pojawia się senność w ciągu dnia, której mogą towarzyszyć bóle głowy i zaburzenia koncentracji,
• zaburzenia snu – bezsenność i problemy ze snem to prosta droga do tego, by w ciągu dnia czuć się zmęczonym, sennym i bez sił. Sen zbyt krótki lub niskiej jakości sprawią, że organizm nie będzie miał szans na regenerację i w efekcie następnego dnia obudzimy się zmęczeni,
• anemię – niedokrwistość może prowadzić do spadku poziomu hemoglobiny, co wpływa niekorzystnie na transport tlenu i powoduje słabsze natlenienie tkanek, a to może objawiać się ogólnym osłabieniem i brakiem energii.

Przemęczenie, brak sił i ospałość mogą towarzyszyć również chorobom infekcyjnym, zaburzeniom pracy nerek, chorobom neurologicznym, reumatologicznym i alergicznym oraz chorobom nowotworowym. Dlatego w przypadku przewlekłego zmęczenia i senności warto skonsultować się z lekarzem, który zdecyduje o dalszym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym.

Warto pamiętać o tym, że ciągłe zmęczenie i senność u nastolatków może być związane z procesami dojrzewania i wynikającą z nich huśtawką hormonalną. W tym okresie często da się zauważyć u młodych także spadki nastroju, zaburzenia koncentracji i brak energii.

Kiedy warto zgłosić się do lekarza?

Przede wszystkim warto przyjrzeć się i dokładnie przeanalizować swój tryb życia – higienę pracy i czasu wolnego. Aby ułatwić Ci samoanalizę, przygotowaliśmy kilka pomocnych pytań:

• Czy odczuwasz przepracowanie i stres?
• Czy korzystasz z urlopów?
• Czy potrafisz wypoczywać?
• W jaki sposób spędzasz czas wolny?
• Jaka jest Twoja aktywność fizyczna?
• Jaka jest jakość Twojego snu?
• Czy niedawno zdarzyła Ci się jakaś infekcja np. COVID?
• Jak się odżywiasz?
• Czy stosujesz zbilansowaną dietę?
• Czy stosujesz dietę eliminacyjną (np. wegańską, wegetariańską, bez czerwonego mięsa, bez nabiału itp.)? W przypadku diet eliminacyjnych należy wykluczyć ewentualne niedobory witamin (głównie witaminy D3, B12) i mikroelementów (np. żelaza).
• Czy jesz regularnie?
• Jaka jest Twoja masa ciała?
• Czy masz jakieś nałogi?
• Czy stosujesz profilaktyczną suplementację witaminą D3 (dla osób dorosłych zalecane jest 2000 j. dziennie – szczególnie jesienią, zimą i wczesną wiosną)?
• Jeżeli masz rozpoznane choroby przewlekłe, to czy odpowiednio je kontrolujesz i stosujesz się do zaleceń lekarzy prowadzących?

Jeśli po takiej analizie wydaje Ci się, że żyjesz zdrowo, a niestety dolegliwości występują – należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu (internisty).

Jak wygląda diagnostyka w przypadku uczucia zmęczenia?

Lekarz zbierze wywiad dotyczący Twojego stanu zdrowia i przeprowadzi badanie fizykalne w celu ustalenia możliwej przyczyny dolegliwości. 

Jeśli leczysz się z powodu chorób przewlekłych, lekarz zapyta o przyjmowane leki oraz o datę ostatniej kontroli u specjalisty. Może również wystawić skierowanie na badania w celu pogłębienia diagnostyki. Wśród najczęstszych badań diagnostycznych można wyróżnić:

• morfologię krwi,
• hormony tarczycy (TSH) – umożliwiają ocenę wydolności tarczycy i ewentualne wykrycie jej niedoczynności,
• stężenie glukozy,
• jonogram – nieprawidłowości w stosunku sód/potas mogą powodować zaburzenia pracy serca,
• parametry wątrobowe (ALT) – umożliwiają ocenę funkcji wątroby,
• parametry nerkowe (, kreatynina) – pozwalają na sprawdzenie pracy nerek,
• lipidogram – zaburzenia lipidowe (np. hipercholesterolemia) mogą wpływać na pogorszenie pracy układu sercowo – naczyniowego.

Jeśli badania wykażą niedobory lub nieprawidłowości, lekarz może zalecić odpowiednią suplementację lub konsultację z innym specjalistą, w zależności od wykrytego problemu.

W przypadku problemów z wahaniami wagi warto dodatkowo rozważyć konsultację dietetyczną. Należy pamiętać, by na wizytę u dietetyka zabrać wyniki ostatnich konsultacji i badań.

Warto pamiętać, że na uczucie zmęczenia może wpływać stres, wahania nastroju, przeciążenie psychiczne. Możesz skorzystać wówczas z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego – psychologa lub psychiatry.

Jak poprawić swoje samopoczucie?

Jeśli ciągła senność i zmęczenie nie wynikają z dolegliwości ogólnoustrojowych, a ich przyczyna tkwi w trybie życia, warto wprowadzić kilka niewielkich, ale istotnych zmian.

Prawidłowa dieta

Duży udział produktów wysokoprzetworzonych, fast foodów i słodyczy w diecie może sprzyjać przewlekłemu zmęczeniu. Nie tylko ze względu na trudność w ich trawieniu, ale także w związku z faktem, że żywność tego typu uboga jest w potrzebne organizmowi witaminy i mikroelementy, których niedobory mogą sprzyjać spadkom energii i ciągłemu uczuciu senności.

Ważne są nie tylko same posiłki, ale także to, kiedy są spożywane. Szczególnie istotne jest to w przypadku ostatniego posiłku w ciągu dnia, który powinien być spożyty nie później niż na 2-3 godziny przed snem. Jedzenie przed samym zaśnięciem sprawia, że nocą organizm skupia się na trawieniu, wydatkując energię, zamiast regenerować się przed następnym dniem.

Odpowiednie nawodnienie

Prawidłowa podaż płynów zapobiega odwodnieniu organizmu, którego objawami mogą być właśnie uczucie senności i ospałość w ciągu dnia. Zalecana ilość płynów to 2 l na dobę. Zależy ona jednak od różnych czynników (upał, ćwiczenia czy ciężka praca fizyczna sprzyjają utratom wody i mogą powodować zwiększone zapotrzebowanie na płyny).

Rezygnacja z używek

Palenie papierosów, częste spożywanie alkoholu czy napojów zawierających duże dawki kofeiny sprawia, że organizm musi spożytkować więcej energii na oczyszczanie się z toksyn. Dodatkowo niektóre używki (np. alkohol i substancje psychoaktywne) mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie poprzez uszkadzanie tkanki nerwowej i organów wewnętrznych.

Walka ze stresem

Stres to jeden z najczęstszych czynników wywołujących przewlekłe zmęczenie, senność i brak sił. Wpływają na to głównie mechanizmy hormonalne stresu, których zadaniem jest wprowadzenie organizmu w stan „uciekaj lub walcz”. Przewlekły stres sprawia, że organizm ciągle jest w stanie gotowości i działa na zwiększonych obrotach, a to wymusza znaczne zużycie energii. Dlatego tak istotne jest, aby każdego dnia znaleźć chociaż chwilę na rozładowanie stresu i wyciszenie emocji. Mogą w tym pomóc np. sesje medytacji, spokojne spacery, kilka minut spędzonych na ulubionej czynności i pielęgnowaniu hobby lub ćwiczenia oddechowe.

Ciągłe zmęczenie u mężczyzn i kobiet może mieć różne podłoże. Dlatego jeśli wprowadzenie pozytywnych zmian w trybie życia nie przyniosło poprawy i brak sił jest nadal mocno odczuwalny, warto zwrócić się do lekarza celem prawidłowej diagnozy.

Treści, które tu znajdziesz, mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić porady medycznej. Nie powinny też służyć do samodzielnego stawiania diagnozy. Jeśli masz pytania dotyczące swojego stanu zdrowia, skorzystaj z konsultacji lekarskiej. Zanim użyjesz jakiegokolwiek leku, zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania. Jeśli jesteś w ciąży, karmisz piersią, masz alergię na leki, chorujesz przewlekle lub stosujesz inne leki (stale lub okresowo), przed użyciem leku skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.