Depresja poporodowa – przyczyny powstawania, objawy, sposoby leczenia

Depresja poporodowa uważana była niegdyś wyłącznie za przypadłość kobiecą. Obecnie uważa się, że może rozwinąć się również u ojców. Może trwać zarówno kilka tygodni, jak i kilka miesięcy. Aby mówić o depresji poporodowej, jej objawy muszą występować dłużej niż 2 tygodnie. Objawy trwające krócej określa się jako przygnębienie poporodowe, tzw. baby blues.

Czym jest depresja poporodowa?

Depresja poporodowa to zaburzenie nastroju, które może pojawić się u matki lub ojca po przyjściu na świat dziecka. Szacuje się, że zmaga się z nią około 20% kobiet i 10% mężczyzn. Objawy depresji mogą być różnorodne i często są lekceważone przez osobę chorą jak i bliskich członków rodziny. Wystąpienie tej choroby jest związane m.in. ze zmianą stylu życia oraz fizjologii ciała kobiety, z nowymi obowiązkami domowymi oraz licznymi wyzwaniami, które pojawiają się po urodzeniu dziecka. Zmiany te mogą wpływać nie tylko na kobietę, ale też na jej dziecko oraz całą rodzinę.

Depresja poporodowa może pojawić się w ciągu kilkunastu tygodni po porodzie. Wcześniej występujące fizjologiczne zaburzenie nastroju, które może pojawić się kilka dni po porodzie to tzw. baby blues – przygnębienie, smutek poporodowy. Baby blues występuje znacznie częściej, nawet u 80% kobiet po porodzie. Jest mniej nasilony niż depresja poporodowa, a objawy znikają w pierwszych dwóch tygodniach po urodzeniu dziecka. Przy odpowiednim wsparciu najbliższych ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. Depresja poporodowa może rozwinąć się nawet po roku od przyjścia dziecka na świat.

Depresja poporodowa – przyczyny

Wyróżnia się wiele potencjalnych czynników ryzyka jej powstania. Podzielono je na biologiczne i psychospołeczne. Wśród pierwszych znalazły się m.in.: predyspozycje genetyczne (występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie), choroby psychiczne występujące przed ciążą, poród z komplikacjami, wahania poziomów hormonów, niedostatek lub słaba jakość snu. Do czynników psychospołecznych zalicza się m.in.: problemy w związku, narażenie na silny lub przewlekły stres, niską samoocenę, niewystarczające wsparcie społeczne, trudności finansowe, problemy w naturalnym karmieniu. W przypadku depresji poporodowej u mężczyzn dodatkowym czynnikiem ryzyka jest zmaganie się z depresją poporodową u partnerki.

Ryzyko depresji poporodowej mogą zwiększać:

• nieplanowana ciąża lub ciąża w młodym wieku,
• utrata dziecka, problemy z zajściem w ciążę,
• obawy w związku z ciążą i strach przed porodem,
• złe relacje z personelem medycznym,
• dziecko ciągle płaczące lub z problemami zdrowotnymi.

Depresja poporodowa – objawy

Najczęstsze objawy depresji poporodowej stanowią takie zaburzenia, jak spadek koncentracji i zaburzenia uwagi oraz poczucie, że kobieta nie sprosta obowiązkom matki. Obserwuje się:

• chwiejność emocjonalną,
• rozdrażnienie,
• napady paniki,
• smutek,
• poczucie winy,
• lęk,
• obsesyjne myśli,
• brak energii.

U chorych może dojść do utraty zainteresowania dotychczasowym hobby, spadku libido, zaburzeń snu czy odżywiania – nadmiernego lub obniżonego apetytu. Depresja po porodzie objawia się zaniedbywaniem wyglądu i higieny, pojawieniem się trudność w sprostaniu codziennym obowiązkom, w tym w sprawowaniu opieki nad dzieckiem. Chorzy mogą ograniczać relacje towarzyskie – mowa wówczas o wycofaniu społecznym. W ciężkich przypadkach pojawiają się nawet myśli samobójcze.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

Z podejrzeniem depresji poporodowej należy się zgłosić do bezpośrednio do psychiatry lub psychologa, lub do lekarza rodzinnego, który przeprowadzi wywiad, zbada fizykalnie i wykluczy inne przyczyny występujących objawów, a w razie potrzeby przekieruje do psychiatry lub psychologa. Ci specjaliści zapewnią fachową pomoc psychologiczną oraz wsparcie, a także zaplanują dalsze leczenie.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Specjalista rozpoznaje depresję poporodową, gdy objawy zaburzenia nastroju utrzymują się powyżej dwóch tygodni. W diagnostyce stosuje się specjalne kryteria zaburzeń psychicznych, które opisują dokładnie czas trwania oraz charakter objawów. W postawieniu rozpoznania psychiatrzy opierają się zwłaszcza na badaniu podmiotowym, czyli wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz ocenie objawów za pomocą skali depresji poporodowej. Jedną z bardziej znanych jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej, która składa się z 10 pytań. Uzyskanie więcej niż 12–13 punktów na 30 możliwych wskazuje na duże prawdopodobieństwo wystąpienia depresji.

Depresja po urodzeniu dziecka a psychoza poporodowa

Depresja po urodzeniu dziecka niekiedy mylnie utożsamiana jest z psychozą poporodową. To zupełnie odrębne choroby. Psychoza poporodowa to stan wymagający hospitalizacji z uwagi na skalę towarzyszących jej objawów psychotycznych, np. omamy, utraty zahamowań, dezorientacji, urojeń (np. matka uważa, że w dziecko wstąpił demon, słyszy głosy nakazujące skrzywdzić dziecko). Psychoza poporodowa rozwija się z reguły w pierwszym miesiącu po porodzie. Należy pamiętać, że jest to stan wymagający pilnej konsultacji z lekarzem, ponieważ może zagrażać zarówno matce jak i dziecku.

Oznaki depresji poporodowej nie powinny być również mylone z baby blues. Określa się w ten sposób utrzymujące się do 2 tygodni zmiany w zachowaniu, takie jak: huśtawka nastroju, płaczliwość, poirytowanie, zamartwianie się, trudności ze snem, jakie rozwinąć się mogą po porodzie. Baby blues jest w dużej mierze fizjologiczną reakcją związaną ze zmianami hormonalnymi, które występują po urodzeniu dziecka, i występuje u około 80% kobiet po porodzie.

Depresja poporodowa – leczenie

Leczenie depresji poporodowej determinowane jest stopniem zaawansowania choroby. W łagodnych i umiarkowanych postaciach stosuje się psychoedukację i terapie psychologiczne, które mogą mieć postać indywidualną lub grupową. W cięższych przypadkach choroby wprowadza się dodatkowo farmakoterapię. Najczęściej podawanymi środkami są antydepresanty z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (z ang. selective serotonin reuptake inhibitor, SSRI). Część leków przeciwdepresyjnych może być stosowana podczas karmienia piersią, ale tylko pod nadzorem lekarza. Ciężkie przypadki depresji poporodowej wymagają leczenia w szpitalu.

Profilaktyka depresji poporodowej

Na profilaktykę depresji poporodowej składają się zwłaszcza:

• odpowiednie przygotowanie się do narodzin dziecka – zbieranie informacji od specjalistów, np. udział w szkole rodzenia, rozmowa z doświadczoną położną, ginekologiem,
• rozmowa o obawach w związku z rolą rodzica,
• odpoczynek i sen,
• odpowiedni sposób odżywiania,
• wsparcie społeczne oraz rodziny – partnera, rodziców,
• gotowość matki do proszenia bliskich o pomoc dotyczącą także najprostszych czynności, takich jak pranie czy wyjście na spacer z dzieckiem,
• ćwiczenia poprawiające samopoczucie – poznanie sposobów na rozładowanie stresu.