Cytologia

Czym jest cytologia?

To jedno z podstawowych badań ginekologicznych, które umożliwia wykrycie stanów przedrakowych i wczesne wykrycie nowotworu złośliwego szyjki macicy. Coraz częściej wykonuje się cytologię płynną LBC + HPV, która pozwala na dokładniejszą diagnostykę niż klasyczna metoda. Materiał jest przechowywany na płynnym podłożu, co zmniejsza ryzyko jego uszkodzenia. Badanie umożliwia wykrycie nie tylko raka szyjki macicy, lecz także zakażenie wirusem HPV. Cytologia trwa zaledwie kilka minut, a może uratować życie. Badanie jest bezbolesne, warto jednak wspomnieć, że większość pacjentek odczuwa lekki dyskomfort podczas pobierania wymazu.

Wskazania do wykonania cytologii

Pierwszą cytologię należy wykonać do 25. roku życia lub w ciągu trzech lat od rozpoczęcia współżycia. Badanie przeprowadza się również u kobiet po menopauzie. W tym przypadku poprzedza je próba Meigsa, która polega na stosowaniu globulek dopochwowych z estrogenem. Trwa ona 10 dni i ma na celu zwiększenie dokładności badania.

Cytologię powinno się wykonywać przynajmniej raz na trzy lata, jeśli poprzednie wyniki były prawidłowe, a pacjentka nie należy do grupy ryzyka. Znajdują się w niej kobiety, które:

• mają licznych partnerów seksualnych,
• przyjmują leki immunosupresyjne,
• cierpią na nawracające infekcje pochwy,
• są nosicielkami wirusa HIV,
• zgłaszają przypadki występowania raka szyjki macicy w rodzinie,
• zmagają się z krwawieniem po stosunku (krwawienie kontaktowe),
• są zakażone wirusem HPV.

W takiej sytuacji cytologię zaleca się wykonywać raz w roku. Początkowo rak szyjki macicy może przebiegać bezobjawowo lub powoduje łagodne, nieswoiste dolegliwości. Z biegiem czasu nieleczony nowotwór może przybrać postać inwazyjną, co oznacza, że nacieka na głębsze tkanki macicy i pobliskie narządy. Regularne badania cytologiczne pozwalają wykryć zmiany na wczesnym etapie, co zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.

Jeśli lekarz podejrzewa nadżerkę szyjki macicy, wykona cytologię, aby potwierdzić diagnozę. Badanie wykonuje się również u kobiet w ciąży, zwykle przed 10. tygodniem. Drugą cytologię zwykle wykonuje się w III trymestrze, czyli 7.–9. miesiącu. Należy zaznaczyć, że jest ona bezpieczna zarówno dla przyszłej mamy, jak i dla dziecka.

Przebieg badania cytologicznego

Przed badaniem pacjentka rozbiera się od pasa w dół, dlatego warto włożyć na wizytę sukienkę, tunikę lub spódnicę. Dzięki temu można poczuć się bardziej komfortowo. W wielu gabinetach dostępne są jednorazowe spódniczki ginekologiczne, które sprawiają, że wizyta jest dla Pacjentki mniej stresująca.

Aby wykonać cytologię, Pacjentka powinna położyć się na fotelu ginekologicznym, a nogi położyć na specjalnych podpórkach. Lekarz poprosi ją, żeby się rozluźniła. Dzięki temu badanie będzie powodowało mniejszy dyskomfort. Podczas cytologii lekarz ginekolog lub położna rozchyla wargi sromowe i wprowadza wziernik do pochwy, aby uwidocznić część szyjki macicy.

W trakcie badania pobiera się próbkę z tarczy i kanału szyki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Materiał umieszcza się na szkiełku, a następnie wysyła do laboratorium. Na wyniki zazwyczaj czeka się około trzech tygodni. Niekiedy po cytologii występuje niewielkie plamienie lub krwawienie, które ustępuje w ciągu dnia. Pojawia się ono w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych podczas pobierania wymazu. Jeśli jednak jest ono obfite, przedłuża się lub towarzyszą mu skrzepy czy ból brzucha, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Pacjentka, która nie rozpoczęła współżycia, powinna poinformować o tym lekarza lub położną przed wykonaniem cytologii. Badanie jest przeprowadzane z zachowaniem szczególnej ostrożności, dodatkowo specjalista wybierze mniejszy wziernik. Przed wykonaniem cytologii lekarz przeprowadza wywiad z pacjentką, podczas którego zapyta o:

• datę ostatniej miesiączki,
• regularność cyklu miesiączkowego,
• schorzenia ginekologiczne i choroby przewlekłe,
• długość krwawienia.

Należy go również poinformować o lekach przyjmowanych na stałe, a także przebytych ciążach i porodach.

Jak przygotować się do cytologii?

Na 24 godziny przed cytologią należy zachować wstrzemięźliwość seksualną. W tym czasie nie powinno się wykonywać badania ginekologicznego, w tym USG transwaginalnego (dopochwowego). Od pobrania posiewu i wymazu z kanału szyjki macicy muszą upłynąć przynajmniej cztery dni. Cytologii nie należy przeprowadzać w przypadku infekcji bakteryjnej pochwy i stanów zapalnych, o których mogą świadczyć upławy, swędzenie, pieczenie lub plamienia. W pierwszej kolejności powinno się je wyleczyć i dopiero wtedy wykonać badanie.

Przed badaniem podmyj się, używając do tego żelu do higieny intymnej o kwaśnym pH. Dzięki temu nie zaburzysz naturalnej flory bakteryjnej. Przynajmniej na cztery dni przed planowaną cytologią nie stosuj irygacji pochwy, globulek dopochwowych ani tamponów.

Cytologię wykonuje się nie wcześniej niż dwa dni po zakończeniu krwawienia, a najpóźniej cztery dni przed kolejną miesiączką. Lekarze zalecają, aby przeprowadzić ją w 10.–20. dniu cyklu.

Jakie choroby wykrywa cytologia?

Badanie pozwala zdiagnozować raka szyjki macicy we wczesnym stadium. Ponadto cytologia może wykryć:

• stany przednowotworowe (jeśli zostaną rozpoznane w porę i zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, komórki atypowe nie przekształcą się w nowotworowe, z których powstaje rak przedinwazyjny),
• stan zapalny narządu rodnego,
• nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy, spowodowane zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Nieprawidłowy wynik cytologii nie musi wskazywać na nowotwór. W takiej sytuacji ginekolog może skierować pacjentkę na dodatkowe badania, takie jak kolposkopia (podczas której lekarz poddaje obserwacji pochwę, szyjkę macicy i srom) czy biopsja endometrium, polegająca na pobraniu fragmentu błony śluzowej macicy.

Obecnie wyniki cytologii analizuje się przy pomocy systemu Bethesda (TBS). W tym przypadku stosowane są następujące oznaczenia:

• FI – wynik prawidłowy;
• ASC-US – nietypowe komórki płaskonabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu, nie muszą wskazywać na nowotwór, mogą być związane z infekcją;
• ASC-H – atypowe komórki płaskonabłonkowe, nie można wykluczyć dysplazji śródnabłonkowej dużego stopnia;
• LSIL (CIN) – zmiana śródnabłonkowa małego stopnia;
• HSL – dysplazja szyjki macicy dużego stopnia, może być oznaczana jako CIN II, CIN III lub CIS;
• AGC – atypowe komórki gruczołowe.

Jeśli wynik cytologii wskazuje na stan zapalny, lekarz przepisze globulki dopochwowe i zleci powtórzenie badania po zakończeniu kuracji.