Cytologia

Badanie cytologiczne to podstawowe badanie profilaktyczne, którego wykonanie pozwala na wczesne wykrycie raka szyjki macicy i stanów przedrakowych. Jest nieodzownym i pierwszoplanowym badaniem pomocniczym w ocenie stanu prawidłowej i zmienionej patologicznie szyjki macicy. Kiedy wykonać cytologię i jak często powtarzać badanie?

Cytologia – co to za badanie?

Badanie cytologiczne jest jednym z podstawowych testów diagnostycznych w ginekologii, które umożliwia wykrycie stanów przedrakowych i wczesne wykrycie nowotworu złośliwego szyjki macicy. Podczas standardowego badania ginekologicznego z użyciem wziernika, zostaje pobrany materiał do badania.

Wyróżnia się dwa rodzaje cytologii:

• cytologia klasyczna – pobranie wymazu za pomocą specjalnej szczoteczki, a następnie przeniesienie materiału na szkiełko i utrwalenie specjalnym środkiem (najczęściej etanolem),
• cytologia płynna (LBC, czyli liquid-base cytology) – szczoteczka z materiałem umieszczana jest w pojemniku ze specjalnym płynem utrwalającym, następnie na filtr, oczyszczający płyn i dopiero po oczyszczeniu na szkiełko.

Pierwsza metoda umożliwia ocenę pobranego materiału pod kątem prawidłowej budowy komórek. Cytologia płynna pozwala wykryć nie tylko stany onkologiczne szyjki macicy, ale także umożliwia wykonanie testu na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego. Taki pakiet cytologia LBC z badaniem HPV jest znacznie skuteczniejszy w profilaktyce raka szyjki macicy.

Wskazania do wykonania cytologii

Kiedy wykonać pierwszą cytologię? Lekarze są zdania, że badanie cytologiczne najlepiej przeprowadzić w ciągu trzech lat od rozpoczęcia współżycia, jednak nie później niż do 25. roku życia.

Cytologię należy powtarzać przynajmniej raz na trzy lata, pod warunkiem, że wynik poprzedniego badania był prawidłowy. Jeśli jednak wykryte zostały nieprawidłowości lub pacjentka należy do grupy podwyższonego ryzyka, warto powtarzać cytologię częściej. W grupie ryzyka znajdują się kobiety, które:

• mają licznych partnerów seksualnych,
• przyjmują leki immunosupresyjne,
• cierpią na nawracające infekcje pochwy,
• są nosicielkami wirusa HIV,
• zgłaszają przypadki występowania raka szyjki macicy w rodzinie,
• zmagają się z krwawieniem po stosunku (krwawienie kontaktowe),
• są zakażone wirusem HPV.

W takiej sytuacji cytologię zaleca się wykonywać częściej, zgodnie z zaleceniami ginekologa. Początkowo rak szyjki macicy może przebiegać bezobjawowo lub powodować łagodne, nieswoiste dolegliwości. Z biegiem czasu nieleczony nowotwór może przybrać postać inwazyjną, co oznacza, że nacieka na głębsze tkanki macicy i pobliskie narządy. Regularne badania cytologiczne pozwalają wykryć zmiany na wczesnym etapie, co zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.

Wskazaniem do wykonania badania jest również podejrzenie nadżerki szyjki macicy (objawiającej się plamieniami w trakcie cyklu, bolesnym współżyciem, krwawieniem po współżyciu, nawracającymi zapaleniami szyjki macicy).

W ciąży cytologia jest również jednym z obowiązkowych badań ciężarnej. Należy ją wykonać co najmniej raz podczas jej trwania. Warto zaznaczyć, że jest ona bezpieczna zarówno dla przyszłej mamy, jak i dla dziecka.

Badanie przeprowadza się również u kobiet po menopauzie. W tym przypadku niekiedy, zwłaszcza u kobiet niestosujących hormonalnej terapii zastępczej, poprzedza je próba Meigsa, która polega na stosowaniu globulek dopochwowych z estrogenem.

Jak wygląda cytologia? Przebieg badania

Przed badaniem pacjentka rozbiera się od pasa w dół, dlatego warto włożyć na wizytę sukienkę, tunikę lub spódnicę. Dzięki temu można poczuć się bardziej komfortowo. W wielu gabinetach dostępne są jednorazowe spódniczki ginekologiczne, które sprawiają, że wizyta jest dla pacjentki mniej stresująca.

Przed wykonaniem cytologii ginekolog przeprowadza wywiad z pacjentką, podczas którego zapyta o:

• datę ostatniej miesiączki,
• regularność cyklu miesiączkowego,
• schorzenia ginekologiczne i choroby przewlekłe,
• długość krwawienia miesiączkowego.

Należy go również poinformować o lekach przyjmowanych na stałe, a także przebytych ciążach i porodach.

Aby wykonać cytologię szyjki macicy, pacjentka powinna położyć się na fotelu ginekologicznym, a nogi położyć na specjalnych podpórkach. Lekarz poprosi ją, żeby się rozluźniła. Dzięki temu badanie będzie powodowało mniejszy dyskomfort. Podczas cytologii lekarz ginekolog lub położna rozchyla wargi sromowe i wprowadza wziernik do pochwy, aby uwidocznić część szyjki macicy. Badanie zazwyczaj jest bezbolesne, jednak niektóre pacjentki mogą odczuwać lekki dyskomfort podczas pobierania próbki.

W trakcie badania pobiera się próbkę z tarczy i kanału szyki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. W zależności od typu cytologii materiał zostanie umieszczony na szkiełku lub w płynie.

Niekiedy po cytologii występuje niewielkie plamienie lub krwawienie, które ustępuje w ciągu kilku godzin. Pojawia się ono w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych podczas pobierania wymazu. Jeśli jednak jest ono obfite, przedłuża się lub towarzyszą mu skrzepy czy ból brzucha, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. U niektórych pacjentek może wystąpić również ból podbrzusza po cytologii. W takim wypadku można przyjąć standardowe leki przeciwbólowe dla złagodzenia tego objawu.

Pacjentka, która nie rozpoczęła współżycia, powinna poinformować o tym lekarza lub położną przed wykonaniem cytologii. Cytologia u dziewicy przeprowadzana z zachowaniem szczególnej ostrożności, dodatkowo specjalista wybierze mniejszy wziernik.

Jak przygotować się do cytologii?

Na 48 godzin przed cytologią należy zachować wstrzemięźliwość seksualną. Przed badaniem nie powinno się wykonywać badania ginekologicznego, w tym USG transwaginalnego (dopochwowego). Cytologii nie należy przeprowadzać w przypadku infekcji bakteryjnej pochwy i stanów zapalnych, o których mogą świadczyć upławy, swędzenie, pieczenie lub plamienia. W pierwszej kolejności powinno się je wyleczyć i dopiero wtedy wykonać badanie.

Dodatkowe zalecenia przed wykonaniem cytologii: przed samym badaniem należy się podmyć, używając do tego żelu do higieny intymnej lub po prostu mydła. Przynajmniej na dwa dni przed planowaną cytologią nie należy stosować globulek dopochwowych ani tamponów.

Cytologię wykonuje się nie wcześniej niż dwa dni po zakończeniu krwawienia, a najpóźniej cztery – pięć dni przed kolejną miesiączką. Lekarze zalecają, aby przeprowadzić ją w 10–20. dniu cyklu.

Co wykrywa cytologia i jak odczytać wyniki cytologii?

Badanie pozwala zdiagnozować raka szyjki macicy we wczesnym stadium. Ponadto cytologia może wykryć również:

• stany przednowotworowe (jeśli zostaną rozpoznane w porę i zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, komórki atypowe nie przekształcą się w nowotworowe, z których powstaje rak inwazyjny),
• stan zapalny narządu rodnego,
• nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy, spowodowane zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Na wyniki cytologii czeka się około 3 tygodni. Obecnie ocenia się je przy pomocy systemu Bethesda (TBS). W tym przypadku stosowane są następujące oznaczenia:

• FI – wynik prawidłowy,
• ASC-US – atypowe komórki płaskonabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu, nie muszą wskazywać na nowotwór, mogą być związane z infekcją,
• ASC-H – atypowe komórki płaskonabłonkowe, nie można wykluczyć dysplazji śródnabłonkowej dużego stopnia,
• LSIL (CIN) – dysplazja  śródnabłonkowa małego stopnia,
• HSL – dysplazja szyjki macicy dużego stopnia, może być oznaczana jako CIN II, CIN III lub CIS,
• AGC – atypowe komórki gruczołowe.

Nieprawidłowy wynik cytologii nie musi wskazywać na nowotwór. W takiej sytuacji ginekolog może skierować pacjentkę na dodatkowe badania, takie jak kolposkopia (podczas której lekarz poddaje obserwacji w powiększeniu pochwę, szyjkę macicy i srom) czy biopsja endometrium, polegająca na pobraniu fragmentu błony śluzowej macicy.

Jeśli wynik cytologii wskazuje na stan zapalny, lekarz zaleci leczenie i powtórzenie badania po zakończeniu kuracji.

Cytologia – cena badania

Dzięki ogólnopolskiemu programowi profilaktyki raka szyjki macicy wszystkie zdrowe i nieodczuwające żadnych dolegliwości kobiety w wieku od 25 do 64 lat mogą wykonać cytologię bezpłatnie raz na trzy lata. Program ten obejmuje badanie cytologiczne metodą klasyczną.

Pacjentki, u których wykryto zakażenie wirusem HPV lub wirusem HIV, a także przyjmujące leki immunosupresyjne są uprawnione do bezpłatnego powtórzenia badań po roku.

Badanie cytologiczne można również wykonać w gabinetach prywatnych. Dokładna cena cytologii zależy od wybranego gabinetu, metody badania i ewentualnych badań dodatkowych. Należy pamiętać, że do ceny samego badania należy doliczyć także koszt wizyty ginekologicznej.

Aktualny koszt badania cytologicznego można sprawdzić w cenniku usług LUX MED, na Portalu Pacjenta lub w sklepie LUX MED.