Rak szyjki macicy – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Udostępnij na:
Rak szyjki macicy to częsty nowotwór złośliwy występujący u kobiet. W większości przypadków wywołany jest infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Niestety przez długi czas nie daje żadnych specyficznych objawów, dlatego też tak ważne są regularne badania cytologiczne i kontrolne wizyty u ginekologa, by wcześnie wykryć rozwój raka i rozpocząć odpowiednie leczenie.
Spis treści
Nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, upławy, bóle w nadbrzuszu - to objawy alarmowe, które mogą być pierwszym sygnałem choroby toczącej się w układzie rodnym kobiety. Przeczytaj, kiedy należy zgłosić się do lekarza i jak zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy.
Rak szyjki macicy – co to za choroba?
Rak szyjki macicy to nowotwór złośliwy rozwijający się w narządzie rodnym kobiety. Jest obecnie czwartym najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet na świecie. Ze względu na brak objawów na wczesnym etapie rozwoju, nowotwór ten jest często rozpoznawany już w zaawansowanym stadium. Szczyt zachorowania przypada na 6. dekadę życia, choć obecnie coraz częściej dotyczy również pacjentek w młodszym wieku.
Rak szyjki macicy powstaje w szyjce macicy - to dolna część macicy (narządu żeńskiego znajdującego się w miednicy), łącząca jamę macicy z pochwą. Od strony macicy kanał szyjki wyścielony jest nabłonkiem gruczołowym (tkanką zbudowaną z komórek wyspecjalizowanych w wydzielaniu różnych substancji), a od strony pochwy – nabłonkiem wielowarstwowym płaskim (tkanką zbudowaną z wielu warstw komórek). Miejsce przejścia jednego nabłonka w drugi nazywamy strefą przejściową. W obrębie tej strefy rozwija się większość nowotworów szyjki macicy, dlatego też z tego obszaru pobiera się komórki do badania podczas cytologii.
Co to jest cytologia? Jak przebiega?
Cytologia to podstawowe badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy. Każda pacjentka powyżej 25 roku życia powinna do 59 roku życia wykonywać to badanie przynajmniej raz na 3 lata. W przypadku regularnego wykonywania badania i wykrycia w cytologii komórek raka szyjki jest on wykrywany we wczesnym stadium i może być w pełni wyleczalny. Cytologia jest niezwykle ważnym, podstawowym badaniem profilaktycznym, które ratuje życie kobiet. Cytologia jest nieinwazyjna i bezbolesna (może powodować dyskomfort przez około 10-15 sekund). Wykonywana jest przez położną lub przez ginekologa podczas konsultacji lekarskiej. Polega na włożeniu odpowiedniego wziernika do pochwy, a następnie wprowadzeniu patyczka wymazowego zakończonego drobną szczoteczką i pobraniu materiału.
Materiał można następnie przekazać do badania na dwa sposoby – jako dotychczas dostępną cytologię konwencjonalna oraz cytologię na podłożu płynnym.
Cytologia konwencjonalna (standardowa) polega na pobraniu i przeniesieniu wymazu z szyjki macicy od razu na suche szkiełko. W przypadku cytologii na podłożu płynnym materiał umieszczany jest w podłożu płynnym.
Ocena mikroskopowa komórek pobranych na podłoże płynne jest dokładniejsza, a dodatkowo w razie stwierdzenia nieprawidłowości pobrany materiał można wykorzystać do pogłębienia diagnostyki w kierunku wirusa HPV i ryzyka onkologicznego (białko P16).
Na wynik cytologii czeka się około 3 tygodni. Należy pamiętać, że badanie cytologiczne wymaga odpowiedniego przygotowania – na kilka dni przed pobraniem wymazu powinno się powstrzymać m.in. od stosunków seksualnych, stosowania leków dopochowowych oraz irygacji pochwy.
Jakie są przyczyny raka szyjki macicy?
Głównym czynnikiem rozwoju raka szyjki macicy, nawet w 99%, jest infekcja onkogennym (stymulującym rozwój komórek nowotworowych) wirusem brodawczaka ludzkiego - HPV (ang. Human Papillomavirus). Istnieje wiele typów wirusa HPV, a do najbardziej niebezpiecznych należą typy 16 oraz 18. Odpowiadają one za około 70 - 75% przypadków raka szyjki macicy. Warto wiedzieć, że rak szyjki macicy nie jest dziedziczny – występowanie w rodzinie tego nowotworu nie zwiększa ryzyka zachorowania u innych jej członków.
Do infekcji tym wirusem dochodzi podczas kontaktów seksualnych (również oralnych i analnych). Do czynników zwiększających ryzyko nowotworu należą:
- wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego;
- duża liczba partnerów/partnerek;
- współżycie bez zabezpieczenia mechanicznego (prezerwatywy);
- duża liczba ciąż i porodów;
- nieodpowiednia higiena okolic intymnych;
- długoletnia antykoncepcja hormonalna;
- palenie papierosów;
- osłabienie odporności (np. infekcja HIV, stosowanie leków osłabiających odporność).
Należy pamiętać, że wirus HPV może powodować rozwój nowotworów nie tylko u kobiet, ale także u mężczyzn. HPV jest również odpowiedzialny za rozwój raka prącia, jamy ustnej, gardła, odbytu. Zakażenie innymi typy wirusa HPV (m.in. 6, 11) może prowadzić do rozwoju łagodnych zmian w postaci brodawkowatych narośli wokół narządów rodnych – kłykcin kończystych. Zabezpieczenia mechaniczne w postaci prezerwatyw zapewniają większą, ale niepełną ochronę przed zakażeniem wirusem HPV.
Rak szyjki macicy – objawy
Rak szyjki macicy nie wywołuje charakterystycznych objawów. Często pierwsze dolegliwości pojawiają się, gdy choroba jest już zaawansowana, dlatego tak ważne są regularne badania cytologiczne. Do objawów należą:
- nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych – między miesiączkami lub po menopauzie;
- krwiste plamienia;
- obfite, szare upławy o nieprzyjemnym zapachu;
- częste infekcje układu moczowego;
- zaburzenia oddawania moczu;
- bóle podbrzusza;
- w późniejszym etapie choroby może pojawić się również krwawienie z odbytu i bolesne parcie na stolec.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Z objawami pojawiającymi się w obrębie dróg rodnych pacjentka powinna zgłosić się do ginekologa. To specjalista zajmujący się diagnostyką i leczeniem chorób żeńskiego układu moczowo-płciowego. Po badaniu ginekologicznym i wywiadzie z pacjentką ginekolog może zalecić wykonanie dodatkowych badań, takich jak USG przez powłoki brzuszne oraz przez pochwę – tzw. badanie transwaginalne (USG TV), badania krwi, cytologię.
Jak lekarz stawia diagnozę?
W przypadku zaobserwowania nieprawidłowości podczas badania ginekologicznego lekarz pobiera wymaz do badania cytologicznego. Nieprawidłowy wynik cytologii może wskazywać na dysplazję szyjki macicy – to nieprawidłowy rozwój komórek, spowodowany przez utrzymującą się infekcję wirusem HPV, które mogą przekształcić się w komórki nowotworowe. Kolejnym etapem diagnostyki jest pobranie wycinka z podejrzanego fragmentu szyjki macicy do badania histopatologicznego, które ostatecznie określi, czy dana zmiana jest łagodna czy złośliwa. Po rozpoznaniu raka szyjki macicy lekarz kieruje pacjentkę na dodatkowe badania obrazowe – m.in. USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, rezonans magnetyczny (MR) lub tomografię komputerową (TK) brzucha i miednicy. Pomagają one w ocenie stopnia zaawansowania raka, wykrycia przerzutów do innych narządów i zaplanowania najlepszej terapii dla pacjentki.
Leczenie raka szyjki macicy
W raku szyjki macicy stosuje się chemioterapię, radioterapię oraz leczenie chirurgiczne. Na wybór metody leczenia wpływa wiele czynników, m.in. stan zdrowia pacjentki oraz stopień zaawansowania nowotworu. Gdy nowotwór nie jest zaawansowany, pierwszym wyborem jest operacja – usunięcie samej szyjki macicy z węzłami chłonnymi (w przypadku kobiet planujących potomstwo) lub całkowite usunięcie macicy wraz z otaczającymi tkankami (tzw. przymacicza). Leczeniem uzupełniającym po operacji jest najczęściej radio – i chemioterapia. W przypadkach zaawansowanych, gdy operacja nie jest możliwa, stosuje się metodę łączoną – radiochemioterapię.
Profilaktyka raka szyjki macicy
Zapobieganie rozwojowi raka szyjki macicy składa się z dwóch grup działań profilaktycznych. Profilaktyka pierwszorzędowa ma na celu ochronę pacjentek przed narażeniem na czynnik ryzyka (infekcję wirusem HPV) i obejmuje szczepienia przeciwko temu wirusowi. Profilaktyka drugorzędowa jest skierowana do pacjentek, u których mogło już dojść do zakażenia i rozwoju zmian przednowotworowych, a jej celem jest wykrycie choroby na wczesnym etapie za pomocą cytologii szyjki macicy.
- Szczepienia przeciwko HPV
Szczepienia przeciwko onkogennym typom wirusa HPV są zalecane wszystkim dziewczynkom i chłopcom przed rozpoczęciem współżycia seksualnego, optymalnie w wieku 9 – 13 lat. Podawane są w trzech dawkach. Dostępne są szczepionki zawierające dwa typy wirusa HPV (16,18) – tzw. 2- walentne, a także zawierające cztery lub dziewięć onkogennych typów wirusa HPV (odpowiednio 4- walentne oraz 9- walentne). Szczepionka 2- walentna jest obecnie refundowana dla chłopców i dziewczynek przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).
- Cytologia szyjki macicy
W ramach profilaktycznego programu zdrowotnego NFZ każda kobieta w wieku od 25 do 59 lat może wykonywać darmowe badanie cytologiczne co 3 lata. Pacjentki w grupie ryzyka (z infekcją wirusem HIV lub onkogennymi typami wirusa HPV, stosujące leki obniżające odporność) mogą wykonywać darmową cytologię co 12 miesięcy. Aby wykonać to badanie, pacjentka powinna zgłosić się do przychodni wykonującej badania w ramach umowy z NFZ.
Udostępnij na:
Zobacz także
Małpia ospa – jak ją rozpoznać, diagnozować i leczyć?
Małpia ospa – choć wcześniej ograniczona do krajów afrykańskich – w ostatnich latach coraz częściej pojawia się także w innych częściach świata. To wirusowa choroba odzwierzęca, która budzi coraz większe obawy ze względu na możliwość jej transmisji między ludźmi. Aby lepiej zrozumieć tę chorobę i skutecznie się jej przeciwstawić, warto przyjrzeć się bliżej objawom, sposobom diagnostyki oraz dostępnym metodom leczenia małpiej ospy.
Czym jest medycyna podróży? Kiedy z niej korzystać?
Podróżowanie do odległych zakątków świata z każdym rokiem staje się powszechniejsze, a turyści coraz chętniej wybierają egzotyczne miejsca. Udając się np. do Afryki, trzeba uwzględnić ryzyko zachorowania na choroby tropikalne. Medycyna podróży i lekarze specjalizujący się w tej dziedzinie pozwalają to ryzyko zminimalizować poprzez profesjonalne porady i stosowanie skutecznej profilaktyki (szczepień ochronnych). Sprawdź, kiedy warto udać się na wizytę i kto powinien to zrobić
Bąblowica – objawy i przyczyny pasożytniczego zagrożenia
Bąblowica to choroba pasożytnicza. Jej powstawaniu sprzyja nieprzestrzeganie zasad higieny i spożywanie posiłków lub wody z niepewnego bądź zanieczyszczonego źródła. Sprawdź, jakie jeszcze są drogi szerzenia się bąblowicy.
