Zapalenie przydatków – objawy, przyczyny i leczenie

Co to jest zapalenie przydatków?

Przydatki to wspólna nazwa dla dwóch ważnych struktur anatomicznych żeńskiego układu rozrodczego – jajników oraz jajowodów wraz z tkankami je otaczającymi (np. więzadła). Jajniki odpowiadają za produkcję komórek jajowych i hormonów płciowych (estrogenu i progesteronu), natomiast jajowody umożliwiają transport komórki jajowej do macicy i są miejscem, w którym dochodzi do zapłodnienia. Stan zapalny obejmujący te narządy nazywany jest potocznie zapaleniem przydatków, a w terminologii medycznej – zapaleniem narządów miednicy mniejszej (ang. Pelvic Inflammatory Disease, PID).

Zapalenie przydatków to poważna infekcja ginekologiczna , która zazwyczaj rozpoczyna się w dolnych partiach układu rozrodczego, takich jak pochwa i szyjka macicy, a następnie drogą wstępującą przenosi się do jajowodów i jajników oraz błony śluzowej macicy. Do zakażenia dochodzi najczęściej wskutek działania bakterii – najczęściej tych przenoszonych drogą płciową (np. Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae).

Czasami, choć rzadko, zakażenie ma charakter zstępujący – krwiopochodny lub przez ciągłość (np. z wyrostka robaczkowego). Możliwe są też zakażenia pooperacyjne.

Wyróżniamy dwie główne postaci choroby:

• ostre zapalenie przydatków – rozwija się nagle i szybko, daje silne objawy, takie jak ból podbrzusza, gorączka czy upławy. Wymaga szybkiego włączenia leczenia,
• przewlekłe zapalenie przydatków – jest to stan zapalny utrzymujący się przez dłuższy czas; może przebiegać mniej gwałtownie, z okresowymi nawrotami dolegliwości. Bywa trudniejsze do rozpoznania i może prowadzić do trwałych powikłań.

Chociaż zapalenie przydatków najczęściej występuje u młodych kobiet, aktywnych seksualnie, to może pojawić się również u pacjentek po porodzie, poronieniu, zabiegach ginekologicznych czy w okresie okołomenopauzalnym. Choroba ta wymaga pilnej diagnostyki i leczenia, ponieważ nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak bezpłodność, przewlekły ból miednicy, a nawet ropnie i sepsa.

Zapalenie przydatków – jakie daje objawy?

Objawy PID mogą pojawiać się nagle lub rozwijać się stopniowo. Najczęstsze z nich to:

• ból w podbrzuszu – zwykle obustronny, nasilający się przy ruchu lub oddawaniu moczu,
• ból podczas stosunku (dyspareunia),
• gorączka i dreszcze – często towarzyszące ostrej fazie zapalenia,
• upławy o nieprawidłowym zapachu, kolorze lub konsystencji – mogą być żółtozielone, pieniste lub ropne,
• nieprawidłowe krwawienia z pochwy, np. plamienia między miesiączkami, krwawienia po stosunku płciowym lub obfite miesiączki,
• nudności i wymioty, czasem też wzdęty brzuch,
• ogólne złe samopoczucie i osłabienie,
• ból dolnej części pleców, który może być mylony z innymi dolegliwościami.

Objawy zapalenia narządów miednicy mniejszej mogą mieć różne nasilenie – niektóre kobiety przechodzą infekcję niemal bezobjawowo, inne trafiają do szpitala z silnym bólem i gorączką.

Przyczyny zapalenia przydatków

Zapalenie przydatków (czyli jajników i jajowodów) to jedna z najczęstszych infekcji organów miednicy mniejszej u kobiet w wieku rozrodczym. Szacuje się, że każdego roku w krajach rozwiniętych zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID) diagnozuje się u około u 1 na 8 kobiet aktywnych seksualnie w wieku 15-24 lata (według CDC). W Europie uznaje się ją za jedno z najczęstszych powikłań nieleczonych zakażeń przenoszonych drogą płciową.

Główną przyczyną są infekcje bakteryjne, szczególnie przenoszone drogą płciową. Do zapalenia przydatków może dojść wskutek:

• zakażenia Chlamydia trachomatis lub Neisseria gonorrhoeae,
• przerwania bariery ochronnej szyjki macicy (np. po poronieniu, porodzie, łyżeczkowaniu),
• zbyt wczesnego współżycia po zabiegach ginekologicznych,
• noszenia wkładki wewnątrzmacicznej (IUD) – w rzadkich przypadkach, szczególnie w pierwszych tygodniach po założeniu,
• obniżonej odporności,
• niewłaściwej higieny intymnej,
• częstej zmianie partnerów seksualnych.

Diagnoza zapalenia narządów miednicy mniejszej

Rozpoznanie zapalenia przydatków wymaga wizyty u specjalisty i przeprowadzenia szeregu badań. Oprócz standardowego badania ginekologicznego i szerokiego wywiadu medycznego, lekarz ginekolog może zlecić także:

• badania laboratoryjne – morfologia, OB, CRP (marker stanu zapalnego), wymazy z pochwy i szyjki macicy,
• USG przezpochwowe – pozwala ocenić, czy widoczne są zmiany zapalne, ropnie lub płyn w zatoce Douglasa.

W niektórych przypadkach konieczne może być badanie laparoskopowe, jeśli objawy są niejednoznaczne, podejrzewa się ropień lub inne powikłania.

Wiele pacjentek zastanawia się, czy cytologia wykrywa zapalenie przydatków? Odpowiedź na to pytanie jest przecząca – badanie cytologiczne z założenia służy do wykrywania zmian nowotworowych, dlatego jego prawidłowy wynik nie świadczy o braku zapalenia. Mimo że pod mikroskopem można uwidocznić pewne wykładniki stanu zapalnego, to postawienie rozpoznania PID na podstawie badania cytologicznego nie jest możliwe.

Konsultacja ginekologa

Dowiedz się więcej

Zapalenie przydatków – jak wygląda leczenie?

W przypadku podejrzenia PID należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem ginekologiem. Szybka diagnoza i odpowiednie leczenie znacznie zmniejszają ryzyko powikłań. Terapią pierwszego rzutu jest antybiotykoterapia. Stosuje się preparaty o szerokim spektrum działania, często w skojarzeniu.

W łagodnym przebiegu i przy ogólnie dobrej kondycji pacjentki leczenie prowadzi się w warunkach domowych lub ambulatoryjnych. Jednak w przypadku znacznego nasilenia choroby, z towarzyszącymi silnymi objawami ogólnymi, a także gdy u pacjentki wykryto ropnie lub jest ona w ciąży, leczenie może wymagać hospitalizacji.

Jeśli zapalenie narządów miednicy mniejszej rozwinęło się w wyniku infekcji przenoszonej drogą płciową, kluczowe jest, aby partner seksualny również został przebadany i w razie potrzeby poddał się leczeniu. Zapobiega to ponownemu zakażeniu i dalszemu rozprzestrzenianiu się infekcji.

Dlaczego nie należy bagatelizować zapalenia przydatków?

Nieleczone lub przewlekłe zapalenie narządów miednicy mniejszej może prowadzić do trwałych i poważnych powikłań, wśród których wymienia się:

• problemy z płodnością – m.in. wskutek niedrożności jajowodów i zrostów w obrębie miednicy,
• zwiększone ryzyko ciąży pozamacicznej – czyli implantacji komórki jajowej poza macicą wskutek uszkodzenia jajowodów,
• przewlekły ból miednicy – utrzymujący się przez wiele miesięcy,
• zrosty w jamie brzusznej i miednicy mniejszej – mogą prowadzić do niedrożności jajowodów i dolegliwości bólowych,
• ropnie jajnikowo-jajowodowe, mogące wymagać nawet leczenia chirurgicznego.

Jeśli zastanawiasz się, co robić przy zapaleniu przydatków, odpowiedź jest jedna – jak najszybsza konsultacja z ginekologiem. Nie warto zwlekać, nawet jeśli objawy ustąpią samoistnie, ponieważ mogą powrócić w ostrzejszej formie lub skutkować trwałymi uszkodzeniami.

Podsumowanie

Zapalenie przydatków, czy precyzyjniej mówiąc – narządów miednicy mniejszej – to poważna choroba, której nie można ignorować. Objawy takie jak ból w podbrzuszu, upławy, gorączka czy ból podczas stosunku zawsze powinny być sygnałem alarmowym. Dzięki odpowiedniemu leczeniu można jednak całkowicie wyeliminować infekcję i uniknąć powikłań. Pamiętaj – szybka diagnoza i leczenie ratują płodność oraz zdrowie.