Jak rozpoznać torbiel zęba i dlaczego nie można jej ignorować?

Co to jest i jak wygląda torbiel zęba?

Torbiel zęba to zmiana patologiczna, która występuje w szczęce lub żuchwie, tkankach miękkich czy zatokach w obrębie jamy ustnej. Jest zamkniętą strukturą wypełnioną substancją płynną lub półpłynną. Rozwija się stosunkowo wolno i bezobjawowo, dlatego najczęściej diagnozuje się ją w trakcie standardowej kontroli radiologicznej, na pantomogramie. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub podejrzeń lekarz może również skierować pacjenta, aby wykonał dokładniejsze i bardziej zaawansowane badanie – tomografię komputerową szczęki i żuchwy. Wówczas widać torbiel na zdjęciu jako ciemną plamę z białą otoczką. Co ważne, nie jest to zmiana naturalna. Najczęściej rozwija się z powodu przewlekłego stanu zapalnego, rozległej próchnicy czy urazu.

Istnieje kilka rodzajów torbieli zębowych, które dzielimy ze względu na ich umiejscowienie w jamie ustnej:

• torbiel korzeniowa zęba – nazywana też torbielą zębopochodną, jest to najczęściej występująca zmiana w obrębie jamy ustnej, umiejscowiona w okolicy korzeni zębów, powstaje na skutek długotrwałego i nieleczonego stanu zapalnego w zębach; w późnym stadium może pojawiać się jako bolesne uwypuklenie na dziąśle,
• torbiel okołowierzchołkowa zęba – najczęściej powstaje na skutek martwicy miazgi, źle przeprowadzonego leczenia kanałowego lub pozostawienia złamanego narzędzia w kanale zębowym; na początku nie daje dolegliwości bólowych, jednak może być już widoczna na zdjęciu RTG zęba,
• torbiel zawiązkowa zęba – pojawia się u osób dorosłych, u których występują zatrzymane zęby (najczęściej ósemki), rozwija się powoli i bezobjawowo, w późnym stadium może dawać dolegliwości bólowe całej okolicy miejsca, gdzie znajduje się zatrzymany ząb, może pojawić się także ból promieniujący do ucha lub gardła,
• torbiel dziąsłowa – powstaje w tkankach miękkich zęba, najczęściej w okolicy wyrostka zębodołowego, diagnozuje się ją u pacjentów w każdym wieku, w tym także u noworodków; ma postać małego biało-żółtego guzka, który zazwyczaj znika samoistnie,
• torbiel przyzębna – powstaje w okolicy kieszonki dziąsłowej, gdzie najczęściej osadza się kamień nazębny.

Ropień a torbiel zęba

Torbiel zębowa bywa mylona z ropniem. Jak wspomnieliśmy na początku, torbiel jest zmianą w obrębie jamy ustnej, natomiast ropień może być jednym z jej powikłań. Gdy na dziąśle pojawia się ropa, mówimy, że wystąpił ropień, a torbiel zęba jest wtedy, gdy występuje zmiana, z której nie sączy się żaden płyn.

Nieleczona torbiel zęba może prowadzić do powstania rozległego stanu zapalnego np. wokół zęba. Infekcja ta objawia się najczęściej ropną wydzieliną. Wówczas na dziąśle pojawia się bolesne uwypuklenie, z którego sączy się ropa. Ropień, w przeciwieństwie do torbieli zębowej rozwija się bardzo szybko i daje silne dolegliwości bólowe. Dlatego warto zgłosić się do stomatologa, jak tylko pojawią się pierwsze niepokojące objawy.

Zobacz także: Ropień zęba – co to jest i jakie są jego przyczyny?

Przyczyny powstania torbieli zębowej

Pojawienie się torbieli zębowej nie jest przypadkowe. Jest to zmiana, która ma swój początek na skutek urazu czy niepodjęcia leczenia stomatologicznego. Ważne jest więc, aby regularnie kontrolować stan jamy ustnej u stomatologa oraz zgłaszać się na wizytę kontrolną po każdym urazie w obrębie twarzoczaszki. Czasem nawet drobne urazy mogą dać o sobie znać po kilku latach, ponieważ torbiel rozwija się bardzo wolno, nie dając żadnych oznak bólowych.

Do najczęstszych przyczyn powstawania torbieli zaliczamy:

• urazy zębów,
• nieleczona próchnica zębów,
• nieprawidłowo przeprowadzone leczenie kanałowe,
• pozostawione w kanale zęba złamane narzędzie,
• długotrwałe stany zapalne tkanek okołowierzchołkowych zęba,  
• pęknięcie korzenia zęba,
• zaniedbania higienizacyjne,
• brak regularnych wizyt kontrolnych u stomatologa i higienistki stomatologicznej,
• przewlekłe infekcje gardła lub nosa.

Torbiel zęba – objawy i diagnostyka

Nieleczona torbiel zęba może dać o sobie znać nawet po kilku latach od jej powstania. W związku z tym, że przez wiele lat może rozwijać się całkowicie bezboleśnie, jakiekolwiek symptomy mogą pojawić się dopiero w momencie wystąpienia powikłań, np. pojawienia się ropnia. Wówczas obserwujemy objawy takie jak:

• ból zęba i okolicznych tkanek, który najczęściej nasila się w trakcie nagryzania lub nacisku,
• pulsujący ból,
• uwypuklenie na dziąśle,
• opuchlizna,
• pojawienie się przetoki ropnej na dziąśle,
• resorpcja korzenia oraz ubytek kości widoczne na zdjęciu RTG,
• rozchwianie zębów,
• przemieszczanie zębów,
• asymetria twarzy, 
• patologiczne złamania kości w obrębie żuchwy i szczęki.

W przypadku torbieli zęba RTG jest głównym narzędziem diagnostycznym. Bardzo często zdarza się, że torbiel diagnozowana jest przypadkowo w trakcie rutynowej kontroli radiologicznej. W takiej sytuacji stomatolog może zalecić jej natychmiastowe usunięcie lub obserwację. Wówczas należy wykonywać nowe zdjęcie RTG zęba nawet raz w roku. Na szczęście nowoczesna stomatologia dysponuje aparatami radiowizjograficznymi, które w trakcie wykonywania zdjęć zębów emitują nawet dziesięciokrotnie mniejszą dawkę promienia od standardowych zdjęć RTG wykonywanych na kliszy.

Torbiel zęba – leczenie

Leczenie torbieli zębowej jest zależne przede wszystkim od jej rodzaju, umiejscowienia oraz rozmiarów. Dlatego tak ważne jest, aby wykryć ją na wczesnym etapie, co może mieć wpływ na skuteczność leczenia. Niewielka torbiel na wczesnym etapie rozwoju zazwyczaj usuwana jest w całości bez żadnych konsekwencji zdrowotnych. W zależności od jej umiejscowienia, chirurg twarzowo-szczękowy lub stomatologiczny może podjąć decyzję o wykonaniu zabiegu w gabinecie stomatologicznym w znieczuleniu miejscowym lub w szpitalu pod narkozą.

Duża torbiel, która miała szansę rozwijać się przez wiele lat, jest znacznie trudniejsza do usunięcia. Jej wycięcie wiąże się z pozostawieniem dziury w kości, którą należy wypełnić materiałem kościozastępczym. To nie tylko znacząco zwiększa koszt przeprowadzenia zabiegu, ale również wpływa na rekonwalescencję po jego wykonaniu. Materiał kościozastępczy tworzy swego rodzaju „rusztowanie” dla tkanek zęba, które z czasem doprowadzą do jego resorpcji i wypełnią brakujące miejsce. Należy jednak pamiętać, że jest to proces długotrwały i w tym czasie może dojść do patologicznego złamania kości nawet w trakcie niewielkiego i z pozoru niegroźnego urazu.

Torbiel zębowa jest zmianą, której nie leczy się antybiotykiem. Może zdarzyć się tak, że stomatolog zaleci dodatkowo stosowanie antybiotykoterapii, aby zwalczyć bakterie i stan zapalny wokół zęba. W przypadku rozległego stanu zapalnego konieczne jest jednak usunięcie wszystkich zmienionych chorobowo tkanek – tak, aby nie było możliwości ponownego powstawania torbieli zębowej. Wówczas zabieg usunięcia torbieli często łączy się np. z resekcją korzenia czy leczeniem kanałowym.

Zalecenia po usunięciu torbieli zębowych

W przypadku usunięcia torbieli zębowej bardzo ważne jest, aby zachować odpowiednią higienę jamy ustnej. Rozwój bakterii i odkładanie się płytki nazębnej mogą sprawić, że rana pozabiegowa będzie goić się znacznie dłużej lub wystąpią powikłania, takie jak stan zapalny, opuchlizna czy ból. Dlatego istotne jest regularne mycie zębów szczoteczką z miękkim włosiem, nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz używanie płukanek stomatologicznych bez alkoholu.

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek dolegliwości bólowych warto jest sięgnąć po ogólnodostępne środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, które złagodzą ból i przyspieszą proces gojenia. Jeśli dolegliwości się nasilają, konieczna jest wizyta u stomatologa.

Po zabiegu usunięcia torbieli należy również zrezygnować z dużego wysiłku fizycznego, korzystania z sauny i solarium. Nie powinno się ogrzewać strony, gdzie wykonywany był zabieg oraz na niej spać. Na zdjęcie szwów należy się zgłosić około 7-10 dni od zabiegu.

Czy istnieją domowe sposoby na torbiel zęba?

Nie istnieją żadne domowe sposoby na torbiel zęba. Mogą one jedynie złagodzić jej objawy lub pomóc w szybszej rekonwalescencji po zabiegu usunięcia torbieli. Nie należy jednak korzystać z nich bez konsultacji ze stomatologiem. Wśród najczęstszych z nich wymieniane są płukanki lub okłady. Warto pamiętać o tym, że niektóre płukanki (zwłaszcza te na bazie alkoholu) mogą dodatkowo podrażniać tkanki, przez co nasilają się dolegliwości bólowe. Z kolei produkty lecznicze np. na bazie chlorheksydyny należy stosować jedynie według zaleceń lekarza.

Na obrzęk spowodowany rozprzestrzenianiem się stanu zapalnego można stosować zimne okłady, które pomogą zmniejszyć ból i opuchliznę. Należy jednak pamiętać o tym, aby stosować je z umiarem, ponieważ można dodatkowo podrażnić skórę twarzy.

Nieleczona torbiel zębowa – zagrożenia

Pacjenci często pytają o torbiel zębową – czy trzeba ją usuwać? Nieleczona torbiel zęba może prowadzić do szeregu przykrych konsekwencji, m.in.:

• utraty zęba lub zębów sąsiadujących ze sobą,
• zaniku kości,
• rozchwiania zębów,
• rozprzestrzeniania się stanu zapalnego po całym organizmie,
• powikłań ogólnoustrojowych,
• patologicznych złamań kości,
• zapalenia kości (osteomyelitis),
• powstawania zmian nowotworowych.

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów torbieli zęba warto jest umówić się na wizytę u stomatologa w LUX MED. Odpowiednia diagnostyka na wczesnym etapie rozwoju zmiany pozwala na wdrożenie szybkiego i skutecznego leczenia.