Leczenie chrapania i bezdechu sennego metodami laryngologicznymi

Czym różni się chrapanie od bezdechu sennego?

Bezdech senny i chrapanie często bywają ze sobą mylone, prawdopodobnie dlatego, że oba zjawiska występują w czasie snu i dotyczą układu oddechowego. Jednak różnice między nimi istnieją i mają inne znaczenie zdrowotne. Chrapanie to dźwięk powstający, gdy powietrze przepływa przez częściowo zwężone drogi oddechowe, powodując drgania tkanek w gardle, nosie czy jamie ustnej. Może być uciążliwe dla otoczenia, ale samo w sobie rzadko stanowi poważne zagrożenie dla organizmu. Natomiast bezdech senny to sytuacja, w której dochodzi do niedotlenienia organizmu, ponieważ w czasie snu występują co najmniej 10- sekundowe przerwy w oddychaniu. Momenty bezdechu mogą pojawiać się często  i prowadzić do przewlekłego niewyspania, senności w ciągu dnia oraz innych poważnych konsekwencji zdrowotnych. Innymi słowy, chrapanie może być symptomem, lecz bezdech senny jest stanem wymagającym diagnozy i leczenia.

Przyczyny chrapania i bezdechu sennego

Przyczyny chrapania i bezdechu sennego częściowo się pokrywają, ale różnią się mechanizmem i skutkami. Chrapanie powstaje, gdy powietrze przepływa przez częściowo zwężone drogi oddechowe, powodując drgania wiotkich tkanek w gardle, nosie i jamie ustnej.  Zaś bezdech senny wynika z zamknięcia się dróg oddechowych przez zbyt wiotkie struktury ściany gardła. W prawidłowych warunkach w czasie snu mięśnie gardła mają takie napięcie, które pozwala utrzymać drożność dróg oddechowych i umożliwia swobodne oddychanie. U pacjentów z bezdechem sennym mięśnie i tkanki gardła stają się zbyt wiotkie, co prowadzi do okresowego zablokowania przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

Chrapanie i bezdech senny – czynniki ryzyka

Bezdech senny szczególnie często pojawia się u mężczyzn, osób z nadwagą lub otyłością, po 50. roku życia oraz tych, u których tkanka tłuszczowa koncentruje się w okolicy szyi. Nie pozostaje także bez związku z chrapaniem: 78% genów, które sprzyjają chrapaniu, zwiększają też ryzyko bezdechów. Rozwój obu przypadłości jest też bardziej prawdopodobny u osób:

• palących,
• pijących alkohol,
• alergików,
• zażywających leki nasenne,
• śpiących na plecach.

Chrapanie i bezdech senny – dlaczego nie można ich lekceważyć?

Bezdech senny to nie tylko uciążliwe przerwy w oddychaniu czy głośne chrapanie – to poważny problem zdrowotny, którego konsekwencje wykraczają daleko poza nocny odpoczynek. Nieleczony, może prowadzić do szeregu poważnych komplikacji m.in. do:

• nadciśnienia tętniczego – wielokrotne przerwy w oddychaniu w nocy prowadzą do aktywacji układu współczulnego, zwiększonej pracy serca i zaburzeń hormonalnych, co w efekcie podnosi ciśnienie krwi, nie tylko w nocy, ale też w ciągu dnia,
• wypadków komunikacyjnych – przewlekłe zmęczenie i senność w ciągu dnia sprawiają, że osoby z nieleczonym bezdechem mogą zasnąć podczas prowadzenia samochodu. Wiąże się to z bardzo dużym ryzykiem spowodowania wypadku komunikacyjnego i jest zagrożeniem nie tylko dla osoby chorej, ale także współpasażerów i innych osób na drodze,
• miażdżycy – powtarzające się niedotlenienie i wahania ciśnienia uszkadzają ściany naczyń krwionośnych i sprzyjają zaburzeniom przemian lipidów oraz aktywują produkcję w nich cytokin prozapalnych,
• cukrzycy – niedotlenienie organizmu podczas bezdechów zaburza metabolizm glukozy, zmniejsza wrażliwość tkanek na insulinę i sprzyja rozwojowi stanu przedcukrzycowego, a następnie cukrzycy typu 2,
• zawału – bezdechy zwiększają ryzyko zawału poprzez rozwój nadciśnienia, miażdżycy i podwyższonej krzepliwości krwi, co może prowadzić do zamknięcia światła naczyń zaopatrujących serce,
• udaru – osoby doświadczające częstych bezdechów mają wielokrotnie wyższe ryzyko udaru, wynikające z niedotlenienia, uszkodzeń śródbłonka i aktywacji układu współczulnego podnoszącego ciśnienie.

Diagnostyka chrapania i bezdechu sennego

Rozpoznaniem chrapania i bezdechu sennego zajmuje się: lekarz rodzinny (to do niego w pierwszej kolejności przeważnie zgłaszają się pacjenci) internista lub laryngolog. Specjaliści rozpoczynają badanie od wywiadu i badania lekarskiego i na podstawie uzyskanych informacji decydują o konieczności przeprowadzenia kolejnych testów.

Polisomnografia

Złotym standardem diagnostycznym obturacyjnego bezdechu sennego jest polisomnografia – całonocne badanie snu wykonywane w szpitalu lub specjalistycznym ośrodku. Procedura pozwala określić m.in. czas trwania poszczególnych jego faz, a także ocenić poziom tlenu we krwi i czynność serca. Możliwe jest również jednoczesne wykonanie badań EEG, EKG, EMG i EOG, które pozwalają zbadać kolejno czynność bioelektryczną mózgu, serca, mięśni i ruchy gałek ocznych w trakcie snu.

Badanie polisomnograficzne trwa zazwyczaj około sześciu godzin i dostarcza niezwykle precyzyjnych informacji o jakości snu. Obturacyjny bezdech senny rozpoznaje się na podstawie obecności epizodów bezdechu w ciągu godziny, ich liczba jest też wykładnikiem stopnia nasilenia choroby w postaci łagodnej występuje od 5 do 15 bezdechów w ciągu godziny, w postaci umiarkowanej od 15 do 30, natomiast w postaci ciężkiej powyżej 30.

Inne testy na bezdech senny

U niektórych pacjentów możliwe jest przeprowadzenie uproszczonej polisomnografii w warunkach domowych (poligrafii) – choć mniej dokładna, ułatwia postawienie diagnozy. Aby określić przyczynę chrapania i bezdechu, wykonuje się też dodatkowe badania, takie jak: endoskopia nosa i gardła, rynomanometria, które pozwalają ocenić drożność i budowę górnych dróg oddechowych.

Leczenie chrapania i bezdechu

Leczenie bezdechów sennych ma na celu w jak największym stopniu ograniczenie ich ilości, a także zapobieganie na dłuższą metę poważniejszym powikłaniom.

Zabiegi chirurgiczne nosa

Problemy z drożnością nosa często leżą u podstaw  chrapania, mogą też nasilać objawy  bezdechu sennego. Skrzywiona przegroda, przerośnięte małżowiny czy polipy powodują zaburzenia przepływu powietrza i sprzyjają nocnym przerwom w oddychaniu. W takich przypadkach stosuje się m.in. septoplastykę (korekcję przegrody), zmniejszenie małżowin nosowych czy usunięcie polipów.

Operacje podniebienia miękkiego i języczka

Podniebienie miękkie i języczek mogą być miejscem, w którym dochodzi do wibracji tkanek (chrapanie) lub zapadania się dróg oddechowych (bezdech). Uvulopalatofaryngoplastyka polega na usunięciu nadmiaru tkanki i odpowiednim ukształtowaniu podniebienia, tak by ograniczyć jego wiotkość i zwężanie gardła podczas snu. Alternatywą są mniej inwazyjne metody, takie jak radiochirurgia, która poprzez podgrzewanie tkanek prowadzi do ich obkurczenia i usztywnienia.

Usuwanie przerośniętych migdałków i polipów

Przerośnięte migdałki podniebienne czy migdałek gardłowy odpowiadają za chrapanie i bezdechy zwłaszcza u dzieci. Ich usunięcie daje spektakularne efekty – często całkowicie eliminuje problem. U dorosłych zabieg wykonuje się rzadziej.

Implanty podniebienia i nowoczesne metody małoinwazyjne

Dla osób, które szukają mniej inwazyjnych rozwiązań, dostępne są implanty podniebienia. To niewielkie wkładki usztywniające tkankę, które zmniejszają jej drgania i zapobiegają zapadaniu się gardła. Zabieg jest szybki, wykonywany w warunkach ambulatoryjnych i nie wymaga długiej rekonwalescencji. Coraz większą popularność zyskują także metody wykorzystujące fale radiowe czy laser, które pozwalają na punktowe wzmocnienie tkanek bez klasycznej operacji.

Zobacz także: Septoplastyka nosa – co to jest i na czym polega? - Grupa LUX MED  

Alternatywne metody wspierające leczenie laryngologiczne

Oprócz standardowych metod leczenia bezdechu i chrapania istnieją też alternatywne rozwiązania, które mogą wspierać terapię laryngologiczną.

Zobacz także: Sposoby na chrapanie – w jaki sposób można je leczyć? - Grupa LUX MED

Aparaty CPAP

Po rozpoznaniu bezdechu sennego lekarz często zaleca terapię CPAP, znaną także jako „aparat na bezdech senny”. Urządzenie wytwarza stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, które utrzymuje ich drożność przez całą noc. Pacjent zakłada maskę na nos lub nos i usta, a aparat rozpoczyna prace, przy czym jest cichy i łatwy w obsłudze. Efekty terapii są odczuwalne już po pierwszej nocy: spokojny sen, mniejsze zmęczenie i drażliwość w ciągu dnia oraz zmniejszone ryzyko powikłań zdrowotnych.

Szyny ortodontyczne

Szyny ortodontyczne mają za zadanie mechanicznie zapobiegać bezdechom sennym dzięki wysunięciu żuchwy lub zmniejszeniu zapadania się języka.

Ćwiczenia mięśni gardła i podniebienia

Także ćwiczenia wzmacniające mięśnie języka, podniebienia i szczęki mogą być prostym, domowym wsparciem w leczeniu chrapania i bezdechu. Polegają m.in. na dociskaniu języka do podniebienia, wysuwaniu go w stronę brody czy napinaniu mięśni policzków i warg. Regularnie wykonywane pomagają utrzymać drożność dróg oddechowych i zmniejszyć nocne dolegliwości.

Redukcja masy ciała i zmiana stylu życia

W terapii i profilaktyce chrapania oraz bezdechu ogromne znaczenie mają codzienne nawyki. Już 10-procentowy spadek masy ciała potrafi obniżyć liczbę bezdechów, co realnie przekłada się na lepszy sen i poprawę jakości życia. Warto też unikać spania na plecach, zrezygnować z alkoholu oraz nie sięgać po leki nasenne, które dodatkowo rozluźniają mięśnie gardła i nasilają problem.

Kiedy udać się do lekarza?

Wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy z tego, że chrapią lub cierpią z powodu bezdechu sennego. Chrapanie lub przerwy w oddychaniu często jako pierwszy zauważa partner lub partnerka chorego, ponieważ są one bardzo trudne do samodzielnego wychwycenia. Bezdech senny nie daje bowiem specyficznych objawów, wręcz przeciwnie – są one mało charakterystyczne i łatwo można je przypisać na przykład stresowi czy przepracowaniu.

Do lekarza należy zgłosić się, jeśli budzimy się zmęczeni, a w ciągu dnia odczuwamy silną senność, problemy z koncentracją czy rozdrażnienie. Szczególnym sygnałem alarmowym jest zasypianie w nieodpowiednich momentach, np. podczas rozmowy czy prowadzenia samochodu. Konsultacja lekarska jest konieczna także wtedy, gdy chrapaniu towarzyszą bóle głowy o poranku, uczucie braku tchu w nocy, skoki ciśnienia lub inne problemy ze strony układu krążenia. Wczesna diagnostyka pozwala nie tylko poprawić komfort snu, ale i zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym