Kinezyterapia – co to jest i jakie są jej rodzaje?

Kinezyterapia ma bardzo szeroki zakres zastosowań – od chorób układu ruchu przez rekonwalescencję po zabiegach chirurgicznych aż po przygotowanie do porodu. Odpowiednio stworzony zestaw ćwiczeń pozwala na poprawę wydolności organizmu, spadek masy ciała oraz zwiększenie wytrzymałości i siły mięśni, przywrócenie sprawności. Poznaj główne rodzaje kinezyterapii.

Kinezyterapia – na czym polega?

Kinezyterapia to nic innego jak leczenie ruchem. Dla jej określenia używa się również nazwy gimnastyka lecznicza. Kinezyterapia opiera się przede wszystkim na ćwiczeniach ruchowych. Jej zadaniem jest przywrócenie pełnej sprawności lub ograniczenie w możliwie największym stopniu niesprawności fizycznej. Może przygotowywać do zabiegu ortopedycznego i usprawniać pacjenta po jego wykonaniu, a także stanowić wstęp lub uzupełnienie innych oddziaływań rehabilitacyjnych.

Ze względu na zakres działania wyróżnia się:

• kinezyterapię miejscową – odnosi się do narządu objętego stanem chorobowym;
• kinezyterapię ogólną – obejmuje ćwiczenia usprawniające cały organizm.

Ćwiczenia realizowane są zazwyczaj indywidualnie z danym pacjentem, choć spotkać można również grupowe zabiegi kinezyterapii (np. gimnastyka poranna, gimnastyka w wodzie). Plan terapii dostosowywany jest do potrzeb i schorzeń pacjenta.

Kiedy podejmowana jest kinezyterapia?

Kinezyterapia w praktyce fizjoterapeuty wykorzystywana jest jako element terapii rozmaitych schorzeń. Znalazła zastosowanie przede wszystkim w chorobach i dysfunkcjach narządu ruchu, np. w wadach postawy, zespołach bólowych kręgosłupa, chorobach reumatoidalnych takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Zalecana jest także po zawale mięśnia sercowego i udarze mózgu, w chorobie Parkinsona, stwardnieniu rozsianym, nietrzymaniu moczu, schorzeniach układu oddechowego. Zabiegi kinezyterapii są podejmowane również jako element rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych, usprawniający powrót do zdrowia (np. po terapii onkologicznej) oraz jako przygotowanie ciężarnych do porodu. A to tylko wybrane możliwości wykorzystania kinezyterapii.

Kinezyterapia miejscowa – co obejmuje?

Na kinezyterapię miejscową składa się szereg różnych oddziaływań, m.in.:

• ćwiczenia bierne – wykonywane bez czynnego udziału pacjenta przez fizjoterapeutę lub przy wykorzystaniu aparatu CPM (ang. Continuous Passive Motion), który zapewnia ciągły bierny ruch. Ten rodzaj ćwiczeń wykorzystywany jest w przypadku osób z niedowładami mięśni, długotrwale unieruchomionych lub z porażeniami kończyn. Celem ćwiczeń biernych jest przede wszystkim docelowa zamiana ruchu biernego na czynny, podtrzymywanie sprawności elementów budujących układ ruchu (m.in. mięśni, kości, stawów), utrzymywanie prawidłowego zakresu ruchomości oraz opóźnienie degeneracji w wyniku bezczynności;
• ćwiczenia czynne – wykonywane są przez pacjenta, który jest zdolny do samodzielnej kontroli napięcia mięśniowego. W zależności od źródła oporu ćwiczenia czynne dzieli się na:
  • ćwiczenia czynne wolne – pacjent jest zdolny wykonać ruch w pełnym zakresie bez żadnej pomocy, a źródłem oporu jest ciężar jego ciała;
  • ćwiczenia izometryczne – czynne napinanie mięśni bez zmiany ich długości, poszczególne czynności nie powodują ruchu w stawie, mają za zadanie zapobiegać zanikom mięśniowym i utrzymywać mięśnie w czynnej aktywności; opór stawia fizjoterapeuta.
  • ćwiczenia czynne z oporem – opór stawia fizjoterapeuta, który utrudnia ruch pacjenta, lub wykorzystuje się w tym celu ekspandery, taśmy gumowe czy ciężarki;
• ćwiczenia czynno-bierne – polegają na biernym wykonywaniu ruchu, ale czynnym rozluźnianiu lub napinaniu mięśni przez pacjenta. Wykonywane są w przypadku nadmiernego napięcia mięśni, jakie powstało z powodu bólu czy unieruchomienia. Wśród wskazań do ćwiczeń czynno-biernych wymienia się m.in. stany atrofii tkankowej (zaniku mięśni, tkanki łącznej), demineralizację kości (utraty podstawowych minerałów i osłabienie tkanki kostnej), zmiany wywołane przez choroby reumatoidalne.

W ramach kinezyterapii miejscowej wyróżnia się dodatkowo:

• ćwiczenia synergistyczne – wykonuje się je, aby uzyskać napięcie w grupach mięśniowych, na których nie można wykonać ruchu w sposób bezpośredni. Znajdują zastosowanie zwłaszcza przy utrzymywaniu sprawności mięśni objętych opatrunkiem gipsowym;
• ćwiczenia samowspomagane – chory wspomaga pracę mięśni osłabionych, wykorzystując siłę mięśni zdrowych. Podejmowane są z reguły przez pacjentów zmagających się z chorobą przewlekłą i trwałymi zmianami;
• ćwiczenia w odciążeniu – ruchu wykonywany jest przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała, z udziałem fizjoterapeuty, przy wykorzystaniu wrotek terapeutycznych, wpływu wody czy systemu bloczkowego. Celem tych ćwiczeń jest wzmocnienie siły osłabionych mięśni;
• ćwiczenia redresyjne – wykonywane są przy braku rezultatu poprzednich ćwiczeń i mają na celu uzyskanie pełnego, biernego zakresu ruchomości;
• ćwiczenia oddechowe – wspomagają lub przywracają prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego, wykonuje się je również na początku lub na końcu treningu;
• ćwiczenia relaksacyjne – wyróżnia się wśród nich ćwiczenia relaksacyjno-koncentrujące. Obejmują one profilaktykę schorzeń, są związane z procesami psychicznymi, takimi jak np. trening autogenny Schultza polegający na głębokiej relaksacji mięśni oraz ćwiczenia mające na celu usunięcie powstałych już zaburzeń (tzw. odnowa biologiczna).

Kinezyterapia ogólna – co obejmuje?

W ramach kinezyterapii ogólnej wymienia się takie działania jak m.in.:

• ćwiczenia ogólnokondycyjne – ich celem jest podniesienie ogólnej wydolności, wykorzystuje się do tego różnego rodzaju przyrządy (np. rowerki, ławeczki) i przybory (np. piłki, hantle);
• ćwiczenia w wodzie;
• ćwiczenia gimnastyki porannej.