Brak okresu - co może go powodować

Z tego artykułu dowiesz się:

• co oznacza brak okresu,
• jakie są fizjologiczne przyczyny braku miesiączki,
• jakie są anatomiczne i genetyczne przyczyny braku okresu,
• jakie zaburzenia hormonalne są powodem braku miesiączki,
• jak styl życia wpływa na brak miesiączki,
• jakie choroby ogólnoustrojowe są powodem braku miesiączki,
• w jaki sposób zdiagnozować przyczyny braku okresu,
• jakie są sposoby leczenia braku miesiączki.

Czym jest brak okresu?

Brak miesiączki (amenorrhea) jest stanem, w którym u kobiety nie występują krwawienia menstruacyjne. Może on przybierać dwie formy: pierwotną i wtórną. O pierwotnym braku okresu mówi się wtedy, kiedy krwawienie nie pojawiło się u dziewczynki mimo osiągnięcia 16. roku życia. Natomiast wtórny brak miesiączki to brak menstruacji przez co najmniej 6 miesięcy u kobiety, która wcześniej regularnie miesiączkowała. Zarówno wtórny, jak i pierwotny brak miesiączki wymaga wizyty u lekarza celem ustalenia przyczyny takiego zaburzenia. Brak okresu bowiem sam w sobie nie jest chorobą. Może natomiast świadczyć o zaburzonej równowadze hormonalnej. Przyczyny braku okresu mogą być związane zarówno z prowadzonym trybem życia, jak i mieć podłoże chorobowe.

Nie trzeba się martwić jedynie w sytuacji, kiedy kobieta karmi piersią, jest w ciąży lub w okresie okołomenopauzalnym. Wtedy bowiem brak okresu jest jak najbardziej naturalnym zjawiskiem.

Najbardziej oczywiste przyczyny – co wykluczyć na początku?

Brak miesiączki jest zjawiskiem, które występuje w różnych etapach życia kobiety. Może być fizjologicznym skutkiem bardzo wielu czynników, które wpływają na zdrowie i ogólne samopoczucie.

Do naturalnych przyczyn braku okresu należą:

• ciąża – to najbardziej oczywisty stan, w którym obniża się poziom hormonów odpowiedzialnych za cykl menstruacyjny. Wczesne objawy ciąży to nie tylko brak miesiączki, może występować również m.in. tkliwość piersi, senność, poranne nudności czy ogólne zmęczenie.
• okres przed menopauzą – w tym stanie cykle menstruacyjne stają się nieregularne, mniej obfite, a w końcu całkowicie zanikają. Okres premenopauzalny, oprócz braku miesiączki objawia się również wahaniem nastrojów, uderzeniami gorąca oraz problemem z kontrolowaniem masy ciała.

Zobacz także: Skąpe miesiączki – co oznaczają i kiedy trzeba się martwić?

Fizjologiczne stany, kiedy brak okresu jest normą

Brak menstruacji to również fizjologia podczas karmienia piersią. Laktacja związana jest bowiem z podwyższonym poziomem prolaktyny, który hamuje cykl miesiączkowy.

Bardzo często w okresie dojrzewania młode dziewczyny doświadczają skąpych lub wręcz odwrotnie, bardzo obfitych, nieregularnych cykli menstruacyjnych - jest to zupełnie normalne na początku drogi do dorosłości.

Zobacz także: Obfite miesiączki – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Przyczyny anatomiczne i genetyczne

Brak okresu może być również spowodowany:

• obecnością nieprawidłowości anatomicznych w obrębie narządów rodnych kobiety. Najczęściej diagnozowane zaburzenia to przegroda poprzeczna pochwy i atrezja szyjki macicy.
• zaburzeniami w budowie gonad, które są efektem rzadkich chorób genetycznych. Przykładem takiego schorzenia jest zespół Turnera spowodowany brakiem lub nieprawidłowościami w budowie jednego z chromosomów X.

Zaburzenia hormonalne

Jedną z najczęstszych przyczyn braku okresu są zaburzenia hormonalne, takie jak czynnościowy zanik miesiączki, zespół policystycznych jajników, hiperprolaktynemia i choroby tarczycy.

Oś podwzgórze-przysadka-jajnik (FHA – czynnościowy zanik miesiączki)

Czynnościowy zanik miesiączki charakteryzuje się zaburzonym wydzielaniem gonadoliberyny przez podwzgórze oraz zahamowaniem syntezy lutropiny i folikulotropiny w przednim płacie przysadki. W konsekwencji tych zmian dochodzi do zatrzymania wydzielania estradiolu przez jajniki, co skutkuje brakiem okresu. Najczęstszą przyczyną czynnościowego zaniku miesiączki jest stres, zbyt niska masa ciała i nadmierna aktywność fizyczna.

PCOS – zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników, to zaburzenie endokrynologiczne objawiające się między innymi brakiem okresu. Dodatkowo u kobiet cierpiących z powodu PCOS zauważa się nieprawidłowe owłosienie w typowych dla mężczyzn miejscach, trądzik, przetłuszczanie się skóry i włosów oraz łysienie. Nieleczony zespół policystycznych jajników może stać się przyczyną niepłodności, depresji i zaburzeń lękowych.

Hiperprolaktynemia

Hiperprolaktynemia to stan, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji prolaktyny - hormonu wytwarzanego w przysadce mózgowej, który jest odpowiedzialny za laktację. Wysoki poziom prolaktyny może hamować owulację i prowadzić do braku miesiączki. Przyczyną hiperprolaktynemii może być zażywanie niektórych leków, stres, inne choroby endokrynologiczne lub guzy przysadki mózgowej. Nieleczona hiperprolaktynemia, podobnie jak zespół policystycznych jajników, utrudnia, a nawet całkowicie uniemożliwia, zajście w ciążę.

Choroby tarczycy

Brak okresu może występować u kobiet cierpiących z powodu niedoczynności, jak i nadczynności tarczycy. Przy nadczynności tarczycy produkuje ona zbyt dużo hormonu, natomiast przy niedoczynności – zbyt mało. Aby rozstrzygnąć, która z nich jest przyczyną braku miesiączki należy zbadać poziom TSH. Od niego będzie zależeć dobór odpowiedniego leczenia.

Styl życia i czynniki środowiskowe

Styl życia i czynniki środowiskowe odgrywają kluczową rolę w regulacji cyklu miesiączkowego. Niewłaściwe odżywianie, zbyt intensywne treningi, niedostateczna ilość i jakość snu oraz przewlekły stres mogą prowadzić do zaburzeń regularności i intensywności krwawień menstruacyjnych. Nie można bagatelizować wpływu stylu życia na regularność cykli miesiączkowych. Jeśli krwawienia stają się nieregularne lub całkowicie ustają, warto podjąć kroki w celu ustalenia przyczyny tego zjawiska.

Inne choroby ogólnoustrojowe i leki

Zaburzenia miesiączkowania mogą pojawić się również:

• w przebiegu różnych przewlekłych chorób takich jak cukrzyca, choroba Cushinga, anemia, zaburzenia pracy jelit, infekcje, choroby nerek,
• przyjmowania leków np. antybiotyków, leków przeciwdepresyjnych, leków na nadciśnienie, nasennych, antyalergicznych, kortykosteroidów i leków hormonalnych,
• po chemioterapii i radioterapii - są to specjalistyczne metody leczenia nowotworów.

Diagnoza – jakie badania wykonać?

Brak okresu to stan, którego nie można bagatelizować. W każdej sytuacji warto rozważyć wizytę u lekarza i wykonanie odpowiednich badań. Przed wizytą zaleca się przygotowanie listy objawów oraz wszelkich wątpliwości, co może pomóc w analizie sytuacji zdrowotnej.

W zależności od wieku kobiety, jej stylu życia oraz objawów towarzyszących lekarz ginekolog może zaproponować różne badania. W pierwszej kolejności zaleci najprawdopodobniej wykonanie testu ciążowego. Wynik pozytywny potwierdza fizjologiczny brak miesiączki.

Jeśli przyczyną braku okresu nie jest ciąża, warto oznaczyć poziom hormonów takich jak estrogen, progesteron, prolaktyna i hormony przysadki. Nieprawidłowe ich stężenie świadczy o zaburzeniach gospodarki hormonalnej.

Przy braku okresu warto zrobić także badania w kierunku chorób tarczycy, oznaczyć poziom glukozy i insuliny oraz stężenie żelaza w surowicy. Insulinooporność oraz anemia są związane bowiem z zaburzeniami cyklu miesiączkowego.

Ważnym elementem diagnostyki przyczyn amenorchea są badania obrazowe takie jak USG, ocena cytologiczna i histologiczna tkanek macicy.

Sposoby leczenia – działanie uzależnione od przyczyny

Leczenie zaburzeń cyklu miesiączkowego jest uzależnione od przyczyn je wywołujących. Czasami wystarczająca jest hormonoterapia. W niektórych przypadkach, gdy mamy do czynienia z przeszkodą anatomiczną niezbędny jest zabieg operacyjny. Duży wpływ na regularność cyklu miesiączkowego ma styl życia, czyli zbilansowana dieta, utrzymanie prawidłowej masy ciała, eliminacja stresu i optymalna aktywność fizyczna. Wszystkie te działania mają na celu utrzymanie właściwego poziomu kluczowych hormonów płciowych.

Podsumowanie – holistyczne podejście do tematu

Brak okresu, niezależnie czy jest to jednorazowy incydent, czy długotrwała sytuacja, może być podstawą do niepokoju. Ważne jest, aby poznać jego przyczynę. Istnieją naturalne stany, których objawem jest brak miesiączki. Należą do nich ciąża, czas karmienia piersią oraz okres przed menopauzą. Jeśli nie są one powodem braku okresu,  należy rozważyć badania pod kątem innych chorób ogólnoustrojowych i zaburzeń hormonalnych. Amenorchea to też efekt przewlekle działającego stresu, nadmiernego wysiłku fizycznego i źle zbilansowanej diety. Samodzielne określenie przyczyny braku miesiączki może być trudne. Warto więc rozważyć wizytę u lekarza i zastosowanie w razie konieczności odpowiedniego leczenia.