Autyzm atypowy jest jednym z rodzajów zaburzeń neurorozwojowych. Obejmuje on objawy charakterystyczne dla spektrum autyzmu (ASD), jednak charakterystyka tych objawów nie jest typowa dla najczęściej rozpoznawanego przez nas obrazu autyzmu. Celem tego artykułu jest omówienie autyzmu atypowego, jego objawów, przyczyn oraz możliwości leczenia.
Spis treści
Co to jest autyzm atypowy?
Autyzm atypowy jest jednym z rodzajów zaburzeń ze spektrum autyzmu, które wpływają na rozwój jednostki. W klasyfikacjach znajduje się on w sekcji zaburzeń rozwojowych. Wspólnymi cechami wszystkich tych zaburzeń są problemy w komunikacji i rozumieniu zjawisk społecznych. W najnowszej klasyfikacji ICD-11 oraz w klasyfikacji DSM-V te zaburzenia nie są już wyodrębnione, ale przy diagnozowaniu autyzmu użyty jest termin zbiorczy – spektrum zaburzeń autystycznych (Autism Spectrum Disorder, czyli ASD).
Osoby z autyzmem atypowym posiadają więc cechy charakterystyczne dla autyzmu, ale mogą również prezentować cechy, które nie są typowe dla tego zaburzenia. Objawy autyzmu atypowego manifestują się najczęściej po ukończeniu 3. roku życia, kiedy objawy autyzmu dziecięcego są obserwowane i diagnozowane we wcześniejszych fazach rozwoju dziecka. Cechy, które będą wyróżniać się w autyzmie atypowym to: trudności w komunikacji społecznej, specyficzne i ograniczone zainteresowania, zwiększona wrażliwość sensoryczna (a w tym zaburzenia przetwarzania sensorycznego). W autyzmie dziecięcym pojawiać się mogą zaburzenia mowy i komunikacji, trudności w funkcjonowaniu społecznym, sztywne i powtarzalne zachowania. Osoby z atypowym autyzmem mogą przejawiać różnorodne zachowania, objawy, różnice w funkcjonowaniu społecznym oraz komunikacji.
Spektrum autyzmu atypowego może być znacznie bardziej zróżnicowane niż w przypadku typowego autyzmu. Autyzm atypowy, tak jak całe spektrum autyzmu, nie jest chorobą, lecz stanowi zaburzenie rozwojowe. Zaburzenie rozwoju oznacza, że proces rozwoju danej osoby przebiega w sposób odmienny od standardowego.
Wśród osób z diagnozą autyzmu atypowego znajdziemy osoby, które mogą dobrze radzić sobie w szkole czy w domu, ale także spotkamy osoby, które przejawiają trudności funkcjonalne w różnych obszarach życia.
Przyczyny autyzmu atypowego
Przyczyny autyzmu atypowego, jak i całego spektrum autyzmu, nie są jednoznaczne, nie są też w pełni zrozumiane. Podejrzewa się wpływ genetyczny, jednak nie mamy pewności co do określonego genu lub zestawu genów, które mogłyby być odpowiedzialne za o zaburzenie. Istnieją przypadki, w których geny odpowiedzialne za autyzm mogą być dziedziczone, a w rodzinie jest więcej niż jedna osoba z diagnozą spektrum autyzmu.
Istnieją również środowiskowe czynniki ryzyka dla rozwoju autyzmu atypowego. Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko to między innymi: nieprawidłowości w okresie przedkoncepcyjnym, płodowym, okołoporodowym oraz w fazie wczesnego rozwoju. W okresie rozwojowym do trzeciego roku życia mózg oraz połączenia neuronalne rozwijają się w sposób najintensywniejszy.
Autyzm atypowy a zespół Aspergera
Zarówno autyzm, jak i zespół Aspergera należą do grupy zaburzeń neurorozwojowych oraz są to zaburzenia ze spektrum autyzmu. Uwzględnia tu się objawy, które powodują trudności w obrębie komunikacji społecznej oraz ograniczone i powtarzalne wzorce zachowań, zainteresowań i aktywności. Zgodnie z najaktualniejszą wiedzą nie stosuje się już podziałów, a mówi się o spektrum zaburzeń autyzmu, które zawierają w sobie objawy klasyfikowane jako autyzm dziecięcy, atypowy czy zespół Aspergera. Objawy te muszą ujawniać się już w dzieciństwie, jednak faktem jest, że mogą nie być one zauważone, aż możliwości społeczne danej osoby nie zostaną przekroczone.
Zespół Aspergera i autyzm są rozpoznawane w oparciu o te same kryteria diagnostyczne. Różnice w tych diagnozach nie będą odnosić się do różnic w objawach, a raczej do różnic w nasileniu objawów i związanych z nimi trudności w funkcjonowaniu. W najnowszej klasyfikacji ICD-11 nie znajdziemy już takich zaburzeń jak autyzm atypowy, dziecięcy czy zespół Aspergera. Zamiast tego używać będziemy określenia zaburzenia ze spektrum autyzmu (autism spectrum disorder – ASD). Nie oznacza to zniknięcia zdiagnozowanych wcześniej zaburzeń. Oznacza to, że zmienia się nazewnictwo wykorzystywane dla określenia objawów i ich nasilenia.
Zobacz także: Czym charakteryzuje się zespół Aspergera? Przyczyny i leczenie
Autyzm atypowy – objawy u dzieci i dorosłych
Należy pamiętać o tym, że w spektrum autyzmu każda osoba może mieć unikalny profil objawów. Oznacza to, że wśród osób z diagnozą autyzmu atypowego znajdziemy zarówno osoby, które żyją samodzielnie, potrzebują niewielkiego poziomu wsparcia oraz osoby, które mają trudności w organizowaniu codziennych aktywności i będą potrzebować znacznego poziomu wsparcia.
Do najczęstszych objawów charakterystycznych dla autyzmu atypowego zaliczamy:
- brak kontaktu wzrokowego lub niechętne nawiązywanie kontaktu wzrokowego,
- brak zainteresowania interakcjami z innymi,
- opóźniony rozwój mowy, późniejszy niż u rówieśników,
- nieprawidłowy rozwój społeczny – niechęć do przebywania wśród rówieśników,
- brak wskazywania na osoby lub przedmioty, bądźbrak reakcji na wskazywanie przez innych, brak reakcji na innych, obserwuje się brak podążania wzrokiem,
- brak zainteresowania ludźmi, trudności w budowaniu relacji społecznych, większe zainteresowanie przedmiotami niż osobami,
- brak reakcji na swoje imię.
Autyzm atypowy u dzieci
U dzieci z autyzmem atypowym obserwuje się brak wrażliwości na ból, trudności w radzeniu sobie z jakimikolwiek zmianami, tendencja do nieustannego powtarzania tych samych słów, czynności, tej samej zabawy. Dzieci z autyzmem atypowym zazwyczaj nie lubią się przytulać i nie mają tolerancji na dotyk obcych osób, źle reagują na nieprzewidywalny dotyk. W związku z doświadczanymi trudnościami mogą pojawiać się nagłe napady złości, które mają obraz zachowań agresywnych lub autoagresywnych.
Autyzm atypowy u dorosłych
Autyzm kojarzy się z przypadłością dziecięcą, jednak zdarza się, że osoba z autyzmem nie została zdiagnozowana w dzieciństwie. Brak diagnozy we wczesnym etapie rozwojowym powoduje, że opisanie dorosłej osoby z autyzmem atypowym staje się trudniejsze. Sama specyfika autyzmu atypowego mówi o różnorodności występowania i nasilenia objawów, a osoba dorosła nauczyła się już pewnych sposobów radzenia sobie w społeczeństwie. Nauka ta przychodzi z różnym skutkiem, powodując kolejne różnice indywidualne. Autyzm u osób dorosłych może przejawiać się na wiele różnych sposobów. Niektórzy będą potrafili wieść życie, które niewiele różni się od życia osoby bez spektrum autyzmu. Dorosła osoba z autyzmem atypowym wysokofunkcjonujacym jest w stanie założyć własną rodzinę, uczyć się, pracować, odnosić różnego rodzaju sukcesy. Bywają jednak osoby, które mają bardzo duże problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie. Nie ma żadnego wzorca, który mógłby to określić.
Możemy jednak wyróżnić przykładowe objawy autyzmu atypowego, które da się zaobserwować u osób dorosłych:
- niechęć do zmian – dorośli w spektrum autum lubią funkcjonować według znanych i wypracowanych schematów,
- problemy z wyrażaniem, komunikowaniem i radzeniem sobie z emocjami, możliwe problemy z rozumieniem emocji drugiej osoby,
- trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu rozmowy,
- wąski obszar zainteresowań, możliwe specyficzne zainteresowania,
- częste monologi na temat, który jest obszarem zainteresowań,
- trudności w rozumieniu metafor, sarkazmu, ironii czy żartów – branie wszystkiego zbyt dosłownie,
- nadwrażliwość sensoryczna – na dźwięki, zapachy itd.,
- lęki społeczne.
Powyższa lista jest tylko przykładem objawów, które mogą wystąpić u poszczególnych osób z autyzmem atypowym. Nie każda osoba w spektrum autyzmu będzie przejawiać wszystkie wymienione objawy. Mogą pojawiać się również inne, specyficzne objawy czy zachowania.
Jak wygląda diagnoza autyzmu atypowego?
Diagnoza autyzmu atypowego oparta jest na obserwacji i ocenie określonych objawów. W diagnozie uwzględnia się kryteria, którym poświęciliśmy uwagę w tym artykule. W diagnozie autyzmu atypowego konieczne jest ukończenie 3. roku życia. Bierzemy pod uwagę również, czy występujące objawy nie są wywołane innymi przyczynami. Nieswoiste objawy i późny okres, w którym występują, przyczyniają się do tego, że mamy do czynienia ze schorzeniem wyjątkowo trudnym do zdiagnozowania. Co więcej, tylko niektóre z objawów są powszechnie kojarzone z autyzmem, co może wprowadzać w błąd także lekarzy mylących autyzm atypowy między innymi z zespołem Aspergera, psychozą dziecięcą oraz z szeregiem upośledzeń umysłowych.
Diagnozę zaburzeń ze spektrum autyzmu powinna przeprowadzać wykwalifikowana kadra medyczna. Do kadry tej należy lekarz psychiatra oraz psycholog diagnosta czy psycholog kliniczny. Ważne jest, aby diagnoza była dokłada i kompleksowa, aby zapewnić odpowiednie wsparcie i terapię dla diagnozowanego dziecka czy osoby dorosłej.
Na proces diagnostyczny składają się elementy takie jak: wywiad, obserwacja pacjenta, testy i narzędzia psychometryczne.
W ofercie grupy LUX MED znajduje się Pakiet diagnoza w kierunku zaburzeń ze spektrum autyzmu przy wykorzystaniu narzędzia ADOS-2. Pakiet ten obejmuje konsultację psychologiczną lub neurologopedyczną, wykonanie testu oraz wizytę u psychiatry. Na podstawie zebranych danych można zaplanować proces terapeutyczny, który poprawi jakość życia pacjenta.
Autyzm atypowy – rokowania i dostępne metody terapii
Terapia i wsparcie dla osób w spektrum autyzmu pełnią niezwykle ważną funkcję w procesie ich rozwoju i integracji społecznej. W związku z różnorodnością w objawach bardzo ważne będzie dobranie odpowiednich metod terapeutycznych, biorąc pod uwagę różnice indywidualne oraz możliwości pacjenta. Rolą specjalisty jest dobranie odpowiednich ścieżek terapeutycznych.
Wieloaspektowe podejście może obejmować różne formy terapii, takie jak: terapia poznawczo-behawioralna, terapia mowy i języka, terapia zajęciowa, wsparcie edukacyjne i społeczne. Wsparcie edukacyjne pełni bardzo ważną rolę w terapii osób w spektrum autyzmu. Indywidualne plany edukacyjne i programy wsparcia mogą być dostosowane do specyficznych potrzeb i trudności danej osoby. Wsparcie społeczne, takie jak grupy wsparcia dla rodzin, organizacje społeczne i specjaliści, również mogą odegrać istotną rolę w procesie terapeutycznym.
Nadal prowadzone są badania i rozwój terapii dla osób z autyzmem atypowym. W ostatnich latach dokonano wiele postępów w zakresie zrozumienia tego zaburzenia. Ważne jest, aby terapia dostosowana była do indywidualnych potrzeb, przy uwzględnieniu trudności danej osoby.
Udostępnij:
Zobacz także
Nyktofobia – strach przed ciemnością, który można pokonać
Dla wielu osób zapadnięcie zmroku to nie tylko koniec dnia, ale początek trudnych emocji – napięcia, niepokoju, a czasem wręcz paraliżującego lęku. Choć może się wydawać błahy, ten strach potrafi znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie – nie tylko dzieciom, ale i dorosłym. Są jednak sposoby, by skutecznie sobie z nim poradzić. Dowiedz się, czym jest nyktofobia, jakie są jej objawy oraz jak ją zwalczyć!
Autyzm u nastolatków – objawy, przyczyny i leczenie
Dorastanie to czas intensywnych zmian – emocjonalnych, społecznych i fizycznych. Gdy w tym okresie pojawiają się trudności w komunikacji, w relacjach czy w codziennym funkcjonowaniu, łatwo przeoczyć, że mogą one wynikać z głębszych przyczyn. Autyzm u nastolatków często wygląda inaczej niż u małych dzieci, a jego rozpoznanie bywa wyzwaniem zarówno dla rodziców, jak i specjalistów. Jakie sygnały mogą świadczyć o spektrum autyzmu w wieku dojrzewania i jak wygląda proces diagnozy oraz wsparcia?
Rozdwojenie jaźni, czyli osobowość wieloraka
Rozdwojenie jaźni, znane również jako dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID), to jedno z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych zaburzeń psychicznych. Należy do grupy zaburzeń dysocjacyjnych i bywa określane jako osobowość mnoga lub wieloraka. Chociaż często jest przedstawiane w filmach jako zjawisko niemal nadprzyrodzone, w rzeczywistości ma ono głębokie podłoże psychologiczne i neurologiczne, którego nie należy bagatelizować.
