Terapia manualna

Co to jest terapia manualna?

Terapia manualna to wyspecjalizowany element kinezyterapii, obszaru fizykoterapii stanowiącego element diagnostyki i leczenia różnych zaburzeń układu ruchu. Jej pozytywny wpływ na organizm jest wynikiem odpowiednio dobranych do potrzeb pacjenta technik, które w zestawami ćwiczeń, edukacją, a w razie potrzeby również innymi metodami fizjoterapeutycznymi mają kluczowe znaczenie w szybkim powrocie do zdrowia. Techniki terapii manualnej dostosowywane są indywidualnie do potrzeb pacjenta. Liczba i częstotliwość zabiegów ustalana jest indywidualnie. Najczęściej jednak przeprowadza się je co kilka dni.

Wybrane sposoby oddziaływania na pacjenta w terapii manualnej:

• mięśnie – m.in. masaż funkcjonalny, masaż poprzeczny, poizometryczna relaksacja mięśni (PIR), stretching;
• stawy – m.in. ślizg funkcjonalny, ćwiczenia odżywcze, mobilizacja, manipulacja;
• nerwy – m.in. techniki adaptacji do napięcia i adaptacji do ruchu;
• krążki międzykręgowe – m.in. mobilizacja, manipulacja, ćwiczenia uruchamiające mięśnie kręgosłupa, stabilizujące, odżywcze.

Wskazania do terapii manualnej

Rehabilitacja, w skład której wchodzi terapia manualna, wskazana jest w leczeniu m.in.:

• wad postawy (np. skolioza);
• bólu kręgosłupa na różnych odcinkach, spowodowanego przez m.in. uszkodzenie krążka międzykręgowego, wypukliny i przepukliny krążka;
• bólu mięśniowego, wzmożonego napięcia mięśni;
• rwy kulszowej;
• rwy barkowej;
• kręgozmyku;
• choroby zwyrodnieniowej stawów;
• sztywności związanej z przykurczem lub zablokowaniem stawów międzykręgowych i krzyżowo-biodrowych;
• zmian przeciążeniowych kręgosłupa;
• nerwobólów;
• bólu w stawach.

Poza problemami ze strony układu ruchu terapia manualna może się okazać pomocna w leczeniu m.in. migreny, napięciowych bólów głowy, napięć wynikających ze stresu i przemęczenia, zaburzeń snu bez podłoża psychogennego. Z możliwości terapii manualnej korzystają często lekarze medycyny sportowej, którzy dzięki niej usprawniają proces powrotu do zdrowia po kontuzji sportowców lub regenerację tkanek po intensywnym wysiłku fizycznym.

Przeciwwskazania do terapii manualnej

Terapia manualna nie może być wykorzystywana u wszystkich. Do przeciwwskazań względnych, które nie zawsze uniemożliwiają jej zastosowanie, należą:

• przepuklina jądra miażdżystego;
• hipomobilność (zmniejszona ruchomość stawów);
• twardy opór w końcowym zakresie ruchu;
• stany zapalne;
• osteoporoza;
• zmiany w strukturze tętnic kręgowych.

Terapia manualna w ciąży wskazana jest po zakończeniu pierwszego trymestru.

Istnieją również bezwzględne przeciwwskazania do terapii manualnej. Znalazły się wśród nich:

• zaburzenia rozwojowe i wady wrodzone;
• gruźlica kości;
• choroby nowotworowe;
• młodzieńcza martwica kości;
• zaburzenia psychiczne;
• zaawansowana osteoporoza;
• kręgozmyk;
• złamania kości;
• zwichnięcia i dyslokacje stawów;
• ból nie do zniesienia;
• problemy z krzepliwością krwi (leczenie antykoagulantami);
• infekcje skórne w miejscu zabiegowym;
• brak współpracy ze strony pacjenta.

Nie należy wykonywać zabiegów u osób z osłabieniem struktury kostnej i tkanki stawowej oraz z nasilonym stanem zapalnym przebiegającym z gorączką.

Przebieg zabiegu

Celem terapii manualnej jest zminimalizowanie dolegliwości bólowych, przywrócenie zakresu ruchu i siły mięśniowej. Zabiegi wykonywane są na specjalnym stole, który przypomina stół stosowany do masażu. Pacjent proszony jest o położenie się na nim. Po części diagnostycznej terapeuta przechodzi do zabiegu. Wykonując dłońmi określone uciski i pchnięcia, lokalizuje zmienione miejsca, a następnie przywraca właściwe ułożenie przemieszczonych lub zablokowanych struktur. Ważnym elementem uzupełniającym terapię manualną są ćwiczenia do wykonywania przez pacjenta w domu, które terapeuta zademonstruje i wytłumaczy w gabinecie.

W celu zlikwidowania wspomnianych barier opracowane zostały rozmaite systemy manualne, takie jak m.in.:

• terapia manualna Cyriax z wykorzystaniem manipulacji, trakcji, masaży;
• terapia manualna Lewita z wykorzystaniem mobilizacji i manipulacji;
• terapia manualna Kaltenborna z wykorzystaniem ruchów translatorycznych, czyli prostoliniowych trakcji i ślizgów, techniki mobilizacji, ćwiczeń poprawiających ruchomość stawów i tkanek miękkich.

Terapia manualna oddziałuje na skórę, mięśnie, więzadła, nerwy, ścięgna. Uruchomienie kręgów, odblokowanie stawów, zmniejszenie napięcia mięśniowego oraz pobudzenie nerwów zapewnia szereg korzyści. Wśród nich należy wymienić takie zalety jak:

• redukcja bólu;
• poprawa ukrwienia tkanek;
• poprawa postawy;
• odciążenie krążka międzykręgowego;
• wzrost siły;
• poprawa ruchomości w stawach;
• poprawa kondycji i sprawności;
• poprawa przepływu limfy;
• przyspieszenie gojenia tkanek.

Przygotowanie do zabiegu

Aby fizjoterapeuta odpowiednio dostosował zakres terapii manualnej do potrzeb pacjenta, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu medycznego oraz badania przedmiotowego – ze szczególnym uwzględnieniem badania neurologicznego, testów diagnostycznych, a niekiedy również badań obrazowych, takich jak RTG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Na podstawie zebranych informacji specjalista jest w stanie opracować plan terapii manualnej odpowiedni dla danego przypadku. Terapia manualna wymaga również pewnego przygotowania od pacjenta. Na zabiegi należy założyć wygodny strój, który nie będzie ograniczał ani krępował ruchów. Dodatkowo musi pozwalać na odsłonięcie obszaru ciała, który zostanie poddawany zabiegowi. W ramach przygotowania pacjenta niekiedy zalecane są zabiegi fizykoterapii, mające rozgrzać i rozluźnić mięśnie.

Sprawdź, czym jest kinesiotaping. Dowiedz się, kiedy warto skorzystać z tej formy fizjoterapii.