Zgryz przewieszony – rzadki, ale problematyczny. Co warto wiedzieć?

Zgryz przewieszony – co to jest i jak wygląda?

Zgryz przewieszony to specyficzna wada zgryzu. Występuje wtedy, kiedy zęby górne zachodzą na dolne w sposób nienaturalny – zwykle tylko po jednej stronie łuku zębowego.

Oznacza to, że część zębów górnych „przewiesza się” poza dolne, tworząc asymetrię i zaburzając prawidłowy kontakt między łukami. W konsekwencji siły żucia rozkładają się nierównomiernie. Jedna strona twarzy pracuje intensywniej, co może prowadzić do przeciążenia mięśni żucia, ścierania uzębienia oraz nadmiernego obciążenia stawu skroniowo-żuchwowego.

Zgryz przewieszony nie jest wyłącznie problemem estetycznym – wpływa także na funkcję układu stomatognatycznego, utrudnia prawidłowe żucie pokarmu i może powodować trudności artykulacyjne. U niektórych pacjentów prowadzi również do stopniowej zmiany rysów twarzy: lekkiego skrzywienia linii uśmiechu, asymetrii policzków lub wrażenia „zapadnięcia” jednej strony.

Wada może występować jednostronnie (zgryz przewieszony jednostronny) lub obustronnie, a jej nasilenie bywa różne: od subtelnych zaburzeń widocznych tylko w badaniu ortodontycznym po wyraźne deformacje wpływające na proporcje twarzy i komfort pacjenta. Wczesne rozpoznanie pozwala zaplanować leczenie, zanim dojdzie do trwałych zmian w ustawieniu zębów i strukturach stawowych.

Zobacz także: Tyłozgryz – czym jest i na czym polega jego leczenie?

Jakie są przyczyny rozwoju zgryzu przewieszonego? Najważniejsze mechanizmy i czynniki ryzyka

Przyczyny powstania zgryzu przewieszonego są różne. Wada ta może rozwijać się zarówno u osób z predyspozycjami genetycznymi, jak i w wyniku czynników nabytych. U części pacjentów ma charakter wrodzony i wynika z asymetrycznego rozwoju kości szczęki i żuchwy, które rosną w nieco innym tempie lub kierunku. W takich przypadkach zaburzenia pojawiają się już w dzieciństwie i mogą nasilać się wraz z wiekiem.

Zgryz przewieszony może być także wadą nabytą, rozwijającą się w wyniku nieprawidłowych nawyków lub czynników środowiskowych. Do najczęstszych przyczyn należą m.in.:

• przedwczesna utrata zębów mlecznych, prowadząca do przesunięć w łuku zębowym i zaburzeń symetrii,
• nawyki parafunkcyjne z dzieciństwa, takie jak ssanie kciuka, długotrwałe używanie smoczka, nagryzanie warg lub przedmiotów,
• nieprawidłowy tor oddychania – szczególnie oddychanie przez usta, które wpływa na rozwój kości twarzoczaszki,
• zaburzenia połykania lub nieprawidłowe ułożenie języka, powodujące asymetryczny nacisk na zęby,
• nieprawidłowe wyrzynanie się zębów lub ich przemieszczenia po utracie sąsiednich elementów w łuku.

W wielu przypadkach wada ma charakter złożony – łączy czynniki anatomiczne (np. budowę i ustawienie kości) z funkcjonalnymi (nawyki, napięcia mięśniowe, sposób żucia). Dlatego kluczowa jest dokładna diagnostyka ortodontyczna, obejmująca ocenę symetrii twarzy, ustawienia zębów i funkcji mięśni.

W celu zaplanowania skutecznego leczenia lekarz może zlecić również badania obrazowe, takie jak pantomogram, cefalometria czy tomografia CBCT, które umożliwiają precyzyjną ocenę relacji między kośćmi szczęki i żuchwy.

Zgryz przewieszony – najczęstsze objawy i powikłania

Choć zgryz przewieszony jest wadą rzadką, jego konsekwencje mogą być poważne, zwłaszcza gdy nie zostanie rozpoznany i leczony na wczesnym etapie.

Najczęstsze objawy obejmują m.in.:

• problemy z żuciem i gryzieniem, wynikające z nierównomiernego kontaktu między łukami zębowymi,
• zaburzenia mowy, zwłaszcza trudności w wymawianiu niektórych głosek,
• bóle głowy, szczęki i okolic skroni, spowodowane przeciążeniem mięśni żucia,
• nadmierne ścieranie szkliwa – z jednej strony łuku zębowego,
• asymetria twarzy – charakterystyczne „ściśnięcie” lub zapadnięcie jednej połowy, zwężenie dolnej części twarzy, które może nadawać jej trójkątny, nieproporcjonalny kształt.
• zaburzenia pracy stawów skroniowo-żuchwowych (trzaski, przeskakiwanie, ograniczone otwieranie ust).

Nieleczony zgryz przewieszony może prowadzić do przewlekłych dolegliwości bólowych i przyspieszonego zużycia zębów. W dłuższej perspektywie może również negatywnie wpływać na estetykę twarzy i postawę ciała, gdyż kompensacyjne napięcia mięśniowe przenoszą się na odcinek szyjny i obręcz barkową.

Zajrzyj do artykułu: Przodozgryz – co to jest? Sposoby leczenia

Na czym polega leczenie zgryzu przewieszonego?

Leczenie zgryzu przewieszonego jest procesem indywidualnym i zależy od wieku pacjenta, stopnia zaawansowania wady oraz przyczyn jej powstania.

U dzieci i młodzieży, u których kości wciąż rosną, terapia koncentruje się na stymulowaniu prawidłowego rozwoju żuchwy i korygowaniu ustawienia zębów. Stosuje się głównie:

• aparaty czynnościowe, które wspomagają symetryczny rozwój łuków zębowych,
• szlifowanie wybranych zębów mlecznych, aby stworzyć miejsce dla zębów stałych,
• ekstrakcję mlecznych trzonowców, jeśli hamują wzrost żuchwy (aby umożliwić prawidłowy rozwój jej kości).

U dorosłych leczenie polega przede wszystkim na korekcie ustawienia zębów za pomocą aparatów stałych lub nakładek ortodontycznych. W niektórych przypadkach konieczna może być współpraca ortodonty z chirurgiem szczękowo-twarzowym, jeśli wada ma podłoże kostne.

Niezależnie od wieku, wcześnie rozpoczęte leczenie zwiększa skuteczność terapii i pozwala uniknąć trwałych zmian w zgryzie oraz w rysach twarzy.