Rodzaje badań ginekologicznych – co warto wiedzieć przed wizytą?

Na czym polega badanie ginekologiczne?

Badanie u ginekologa to kompleksowa procedura, która pozwala ocenić stan zdrowia narządów płciowych kobiety – zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Pierwszym etapem wizyty jest wywiad lekarski, podczas którego ginekolog zadaje pytania dotyczące cyklu miesiączkowego, ewentualnych objawów, dolegliwości bólowych, współżycia, planów prokreacyjnych i antykoncepcji, przeszłości chorobowej. Celem tego etapu jest indywidualne dopasowanie zakresu badań do wskazań u pacjentki.

Następnie lekarz przystępuje do podstawowego badania ginekologicznego, które może obejmować ocenę narządów zewnętrznych, badanie dwuręczne, USG transwaginalne (przezpochwowe), cytologię, badanie piersi i inne procedury, w zależności od wskazań. Badania ginekologiczne są bezpieczne, krótkotrwałe i – w większości przypadków – całkowicie bezbolesne. Ich zakres i charakter dostosowuje się także do wieku pacjentki oraz tego, czy odbywa ona pierwsze badanie u ginekologa, czy już wielokrotnie korzystała z wizyt kontrolnych.

Podstawowe badania ginekologiczne

Poniżej przedstawiamy najważniejsze rodzaje badań ginekologicznych, które ginekolog może wykonać podczas wizyty.

Badanie ginekologiczne dwuręczne

Badanie ginekologiczne dwuręczne polega na jednoczesnym badaniu narządów rodnych przez pochwę i powłoki jamy brzusznej. Lekarz wprowadza palce jednej ręki (najczęściej dwa) do pochwy, a drugą uciska dolną część brzucha. Dzięki temu może ocenić wielkość, położenie, bolesność i ruchomość macicy oraz przydatków. Jest to jedno z podstawowych i najczęściej wykonywanych badań.

Przebieg badania ginekologicznego dwuręcznego umożliwia specjaliście:

• ocenę wielkości, spoistości, kształtu, ruchomości i położenia macicy – może wskazywać np. na powiększenie macicy w ciąży, wady anatomiczne lub pojawienie się zmian patologicznych,
• stwierdzenie bolesności przy dotyku – co może sugerować m.in. stany zapalne narządów miednicy (PID), endometriozę lub zrosty,
• ocenę zmian w przydatkach – np. ewentualnych nieprawidłowości struktur w ich obrębie,
• wykrycie obniżenia lub wypadania narządów rodnych – ważne zwłaszcza u kobiet po porodach lub w okresie menopauzy,
• zgrubienia, stwardnienia lub ograniczenia ruchomości narządów – mogące sugerować np. obecność nowotworu, zrostów pooperacyjnych lub przewlekłych stanów zapalnych.

Choć badanie ginekologiczne dwuręczne ma charakter orientacyjny i subiektywny, nadal pozostaje istotnym elementem diagnostyki – zwłaszcza u pacjentek zgłaszających objawy takie jak bóle podbrzusza, nieregularne miesiączki, plamienia czy problemy z zajściem w ciążę. W przypadku dziewic można zastosować badanie ginekologiczne przez odbyt (per rectum), które również umożliwia ocenę narządów miednicy mniejszej.

Dla pełnej oceny lekarz często uzupełnia badanie dwuręczne o USG transwaginalne, które pozwala dokładniej zobrazować narządy miednicy.

USG transwaginalne (przezpochwowe)

USG transwaginalne , czyli przezpochwowe USG, pozwala na bardzo dokładne zobrazowanie macicy, jajników, endometrium i struktur miednicy mniejszej. Jest bardziej precyzyjne niż USG przez powłoki brzuszne i często stosowane w diagnostyce zaburzeń cyklu, torbieli jajników, mięśniaków macicy czy niepłodności.

USG przezpochwowe umożliwia precyzyjną ocenę wielu struktur anatomicznych i może wykryć:

• nieprawidłowości w budowie i położeniu macicy – np. wady rozwojowe, tyłozgięcie, przerost ściany,
• mięśniaki macicy (myoma) – zazwyczaj łagodne guzy, które mogą powodować krwawienia, ból lub trudności z zajściem w ciążę,
• polipy endometrialne – zmiany rozrostowe błony śluzowej macicy, często odpowiedzialne za plamienia i krwawienia międzymiesiączkowe,
• zmiany w endometrium – np. przerost błony śluzowej macicy (endometrium), który może być stanem przednowotworowym,
• torbiele i guzy jajników – zarówno łagodne (np. torbiele czynnościowe), jak i zmiany podejrzane o charakter nowotworowy,
• zrosty w miednicy mniejszej – np. po operacjach lub w przebiegu endometriozy,
• ciążę we wczesnym etapie – USG transwaginalne pozwala wykryć ciążę już ok. 4-5 tygodnia od zapłodnienia,
• ciążę pozamaciczną – czyli zlokalizowaną poza jamą macicy, np. w jajowodzie, co wymaga natychmiastowej interwencji,
• płyn w zatoce Douglasa – który może świadczyć o owulacji, krwawieniu, pękniętej torbieli lub stanie zapalnym,
• zmiany w szyjce macicy – np. torbiele Nabotha lub nieprawidłową długość szyjki u kobiet w ciąży zagrożonej porodem przedwczesnym.

USG transwaginalne stanowi nieodzowny element współczesnej diagnostyki ginekologicznej – jest znacznie dokładniejsze niż USG przezbrzuszne, zwłaszcza u kobiet nieciężarnych i z nadwagą.

Cytologia szyjki macicy

Badanie cytologiczne to jedno z najważniejszych badań profilaktycznych ginekologicznych, pozwalające na wczesne wykrycie zmian przedrakowych i raka szyjki macicy. Polega na pobraniu komórek z tarczy i kanału szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Wyróżnia się dwa główne typy cytologii:

• cytologię konwencjonalną – pobrany materiał nakładany jest bezpośrednio na szkiełko mikroskopowe,
• cytologię cienkowarstwową (zwaną też LBC lub cytologią płynną) – materiał trafia do specjalnego płynu utrwalającego celem lepszego zabezpieczenia komórek, co zwiększa czułość badania i zmniejsza ryzyko błędów.

Pakiet cytologia lbc z badaniem HPV

Kup online

Kolposkopia

Kolposkopia to badanie polegające na oglądaniu szyjki macicy, pochwy i sromu pod powiększeniem za pomocą kolposkopu. Stosuje się je zazwyczaj w przypadku nieprawidłowych wyników cytologii. Umożliwia precyzyjne lokalizowanie zmian, które mogą wymagać biopsji.

Kolposkopia pozwala:

• ocenić zmiany po nieprawidłowej cytologii – najczęstszym wskazaniem do wykonania kolposkopii są nieprawidłowe wyniki cytologii szyjki macicy. Kolposkopia pomaga wówczas określić, czy zmiany są łagodne, przednowotworowe czy wymagają pilnej interwencji – w razie potrzeby można wykonać biopsję i pobrać materiał do badania histopatologicznego,
• zidentyfikować zmiany wywołane zakażeniem HPV – kolposkopia jest stosowana u pacjentek z dodatnim testem DNA HPV, zwłaszcza jeśli wykryto wysokoonkogenne typy wirusa (np. HPV 16, 18), które wiążą się z ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy,
• monitorować zmiany w obrębie szyjki macicy – służy również do kontroli zmian (np. po leczeniu nadżerki, dysplazji, krioterapii, konizacji) i oceny skuteczności terapii.

Jeśli kolposkopia ujawni podejrzane zmiany, lekarz może podczas tego samego badania pobrać wycinki (bioptaty) z konkretnych obszarów, co znacząco zwiększa dokładność diagnostyki.

Badanie piersi

Choć rzadziej kojarzone z ginekologią, badanie piersi jest istotnym elementem wizyty. Lekarz może wykonać je palpacyjnie (ręcznie) lub skierować pacjentkę na USG piersi bądź mammografię – w zależności od wieku i czynników ryzyka nowotworu piersi.

Inne badania ginekologiczne

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak:

• badania mikrobiologiczne (wymazy z pochwy, szyjki macicy),
• testy w kierunku HPV,
• badania hormonalne,
• biopsja endometrium,
• histeroskopia czy sonohisterografia,
• badania ginekologiczne w ciąży (np. KTG, USG genetyczne).

O czym pamiętać przed badaniem ginekologicznym?

Odpowiednie przygotowanie do badania pozwala na uzyskanie wiarygodnych wyników i zwiększenie komfortu psychicznego pacjentki podczas wizyty u ginekologa. Oto najważniejsze zasady przed badaniem ginekologicznym:

• zachowaj codzienną higienę intymną, ale unikaj irygacji pochwy oraz silnych detergentów,
• zrezygnuj ze współżycia, stosowania globulek dopochwowych i innych preparatów miejscowych na 2-3 dni przed wizytą (szczególnie przed cytologią),
• przygotuj informację o dacie ostatniej miesiączki, stosowanych lekach i przebytych chorobach,
• jeśli to pierwsze badanie u ginekologa – nie obawiaj się. Możesz też poprosić o obecność bliskiej osoby.

Dlaczego regularne badania u ginekologa są tak ważne?

Wiele chorób ginekologicznych początkowo rozwija się bezobjawowo – dotyczy to m.in. raka szyjki macicy, raka jajnika, endometriozy czy zakażeń HPV. Badania kontrolne u ginekologa, wykonywane raz w roku, pozwalają na ich wczesne wykrycie i skuteczne leczenie. Regularność daje nie tylko bezpieczeństwo, ale i spokój ducha, pozwalając zadbać o swoje zdrowie w sposób świadomy i odpowiedzialny.

Czy badania ginekologiczne podczas okresu są możliwe?

W większości przypadków lepiej unikać rutynowego badania podczas miesiączki, zwłaszcza cytologii, ponieważ obecność krwi utrudnia ocenę komórek nabłonka. Jednak w sytuacjach nagłych – np. silnego bólu, obfitego krwawienia lub podejrzenia infekcji – badanie ginekologiczne podczas okresu może być wykonane, a lekarz dostosuje jego zakres.

Garnitur badań ginekologicznych jest dość szeroki i zróżnicowany, ale wszystkie służą jednemu celowi – ochronie zdrowia kobiet. Regularne badania intymne są niezbędne, aby wcześnie wykryć zmiany chorobowe i uniknąć poważnych konsekwencji. Badanie ginekologa to nie tylko diagnostyka, ale także forma profilaktyki, którą każda kobieta powinna traktować jako element dbania o siebie – podobnie jak zdrową dietę czy aktywność fizyczną. Nie odkładaj wizyty. Profilaktyka to Twój wybór – i Twoje bezpieczeństwo.