Przepuklina – co to jest i jakie są rodzaje przepuklin?

Przepuklina – co to za schorzenie? Definicja i charakterystyka

Przepuklina to patologiczne przemieszczenie się narządu lub jego fragmentu do przestrzeni w ciele, w której nie powinien się znajdować. Zawartość ta przesuwa się przez tzw. wrota przepukliny, czyli szczelinę w warstwie mięśniowo-rozcięgnowej.

A jak wygląda przepuklina? W wyniku wspomnianej nieprawidłowości w danym miejscu tworzy się charakterystyczne, wyczuwalne lub widoczne wybrzuszenie, które nazywa się workiem przepuklinowym. W zależności od rodzaju przepukliny mogą w nim znajdować się różne elementy.

Schorzenie rozwija się w obszarach, które z różnych przyczyn są mniej odporne, cieńsze i słabsze.

Rodzaje przepuklin – klasyfikacja

Przepukliny klasyfikuje się na wiele sposobów. Stanowią one zróżnicowany problem kliniczny, co oznacza, że mogą pojawiać się w różnych miejscach w ciele, różnić się wielkością lub etiologią rozwoju.

   Podział przepuklin

Tabela nr 1. Rodzaje przepuklin. Oprac. własne na podstawie ogólnodostępnych materiałów.

W zależności od przyczyn powstania wyróżnia się m.in.:

• przepukliny wrodzone – rozwijają się na etapie płodowym w wyniku zaburzeń genetycznych,
• przepukliny nabyte – pojawiają się na różnych etapach życia pacjenta.

W tej kategorii znajdują się również przepukliny pooperacyjne, które powstają w wyniku osłabienia tkanek po przebytych zabiegach.

Przepuklina może przybierać różne formy zależnie od miejsca występowania. Oto jej najczęstsze rodzaje:

• przepuklina kresy białej – może pojawić się jako rezultat osłabienia mięśni po operacji lub w wyniku ciągłego wysiłku fizycznego. Wybrzuszenie często występuje w linii środkowej brzucha, na wysokości kresy białej,
• przepuklina pępkowa – w tym przypadku tkanka „przeciska się” przez fragment w ścianie brzucha w okolicy pępka, tworząc wokół niego wybrzuszenie. Ten rodzaj przepukliny jest szczególnie powszechny u niemowląt i małych dzieci. Może ona zniknąć samoistnie,
• przepuklina rozworu przełykowego – powstaje, gdy fragment żołądka przedostaje się przez otwór w przeponie do jamy klatki piersiowej. W normalnych warunkach przechodzi przez niego jedynie przełyk,
• przepuklina pachwinowa – pojawia się w wyniku osłabienia dolnej części ściany brzucha. Prowadzi to do wybrzuszenia w pachwinie lub górnej części wewnętrznej strony uda. U mężczyzn przepuklina pachwinowa może zstępować do moszny;
• przepuklina udowa – może powodować ból w górnej części wewnętrznej strony uda i przybierać formę wybrzuszenia, które pojawia się poniżej więzadła pachwinowego, w górnej części wewnętrznej strony uda.

Istnieje również podział przepuklin ze względu na stan kliniczny i możliwość odprowadzenia. W ramach takiej klasyfikacji wyróżnia się przepukliny:

• odprowadzalne – w tym przypadku zawartość worka przepuklinowego może zostać ręcznie sprowadzona z powrotem do jamy, z której się wydostała,
• nieodprowadzalne zawartość worka przepuklinowego nie może zostać odprowadzona do pierwotnej lokalizacji. Często jest to spowodowane zrostami wewnątrz worka przepuklinowego,
• uwięźnięte – to stan, w którym zawartość worka przepuklinowego (najczęściej fragment jelita) zostaje zakleszczona we wrotach przepukliny. Oznacza to, że nie można jej już odprowadzić z powrotem do jamy brzusznej. Zakleszczony narząd jest uciskany, a to upośledza jego ukrwienie.

W tym podziale przepuklin wyróżnia się także przepukliny zadzierzgnięte. Do takiego stanu dochodzi, gdy uwięziony fragment (np. jelita) jest tak mocno uciśnięty, że zostaje do niego odcięty dopływ krwi. W konsekwencji może dojść do martwicy tkanek.

Zobacz także: Przepuklina brzuszna – rodzaje, przyczyny powstawania, sposoby leczenia

Jak powstaje przepuklina? Najczęstsze przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju

Do głównych przyczyn rozwoju tego schorzenia należą m.in.:

• osłabienie mięśni i tkanek – związane z wiekiem, wrodzonymi predyspozycjami lub urazami,
• zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej spowodowane m.in. otyłością, ciążą, przewlekłym kaszlem, zaparciami, ciężką pracą fizyczną czy podnoszeniem ciężarów,
• przewlekłe schorzenia – choroby płuc, takie jak mukowiscydoza, które powodują chroniczny kaszel,
• predyspozycje genetyczne – jeśli w rodzinie występowały przypadki przepukliny, ryzyko jej pojawienia się u innych członków może być wyższe. Zjawisko to może wynikać z dziedziczenia cech, które predysponują do osłabienia ściany mięśniowej lub tkanki łącznej,
• nieodpowiednia dieta – niedobory białka, witamin i minerałów, które osłabiają mięśnie i tkanki.

Objawy przepukliny – na co zwrócić uwagę?

Objawy przepukliny mogą być bardzo zróżnicowane i zależą głównie od jej rozmiaru i lokalizacji. Głównym i najbardziej charakterystycznym symptomem większości przepuklin jest pojawienie się wspomnianego wybrzuszenia czy też miękkiego guzka w danej części ciała.

Taka zmiana często staje się bardziej widoczna lub wyczuwalna podczas aktywności, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej.

Wiele osób doświadcza bólu lub dyskomfortu w okolicach przepukliny. Może on pojawić się szczególnie przy wysiłku fizycznym, podnoszeniu ciężkich przedmiotów, kaszlu lub kichaniu.

Ważne jest, aby zwracać uwagę na nagłe zmiany w objawach, które mogą wskazywać na poważne powikłania.

Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza?

Z każdą zauważoną przepukliną należy udać się do lekarza. Szczególnie pilna pomoc medyczna jest wymagana w sytuacjach, które mogą wskazywać na jej uwięźnięcie lub zadzierzgnięcie. To stan zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej interwencji chirurgicznej.

Oto sygnały, które wymagają szybkiej reakcji:

1. Wybrzuszenie staje się bolesne, twarde, zmienia kolor na czerwony, fioletowy lub ciemny.
2. Pojawia się nagły, silny ból brzucha, który szybko się nasila.
3. Występują nudności, wymioty.
4. Pojawia się trudności z wypróżnianiem, wzdęcia.

Warto wiedzieć, do jakiego lekarza należy udać się z przepukliną. W przypadku zauważenia przepukliny trzeba najpierw odwiedzić lekarza rodzinnego lub internistę, który oceni stan zdrowia i skieruje do chirurga, jeśli będzie to konieczne.

Diagnostyka przepukliny

Diagnoza przepukliny zazwyczaj rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarza. Specjalista może poprosić o zakasłanie, napinanie ciała lub przyjęcie postawy stojącej, aby uwidocznić lub wyczuć wybrzuszenie.

Lekarz może zalecić dodatkowe badania obrazowe – podstawowym jest badanie ultrasonograficzne (USG).

Leczenie przepukliny

Leczenie przepukliny zależy od wielu czynników, w tym od typu przepukliny, jej rozmiaru, nasilenia objawów oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Do najczęstszych metod terapeutycznych należą:

• obserwacja – jeśli przepuklina jest niewielka i nie daje niepokojących objawów, lekarz może zalecić strategię „obserwuj i czekaj”. Oznacza to regularne monitorowanie przepukliny oraz unikanie czynników, które mogłyby pogłębić schorzenie (np. nadmiernego wysiłku i podnoszenia ciężarów),
• noszenie pasa przepuklinowego – w niektórych sytuacjach lekarz może zalecić stosowanie specjalnego pasa przepuklinowego, który pomaga utrzymać przepuklinę w odpowiedniej pozycji i sprzyja łagodzeniu dolegliwości.

Zwykle wskazane jest leczenie chirurgiczne. Celem operacji jest zamknięcie lub wzmocnienie osłabionego miejsca w ścianie mięśniowej, aby zapobiec ponownemu wybrzuszeniu tkanek.

Operację chirurgiczną można wykonać dwoma głównymi metodami:

1. Operacja otwarta – w tej klasycznej metodzie operacji przepukliny chirurg wykonuje pojedyncze, większe nacięcie w pobliżu przepukliny, po czym odprowadza nieprawidłowo przemieszczone fragmenty jamy ciała i zaszywa miejsce poddane zabiegowi.
2. Operacja laparoskopowa – to metoda, w której chirurg wykonuje kilka niewielkich nacięć (0,5-1,5 cm) w ścianie brzucha. Przez nie wprowadza laparoskop z kamerą oraz cienkie narzędzia chirurgiczne, którymi przeprowadza zabieg przy jednoczesnej kontroli obrazu.

Ważne jest, aby przed operacją porozmawiać z lekarzem o dostępnych opcjach leczenia, a także o potencjalnym ryzyku i korzyściach związanych z różnymi procedurami.

Po operacji przepukliny przez kilka tygodni zaleca się unikanie podnoszenia ciężarów i nadmiernego wysiłku. Takie działanie sprzyja prawidłowemu gojeniu się tkanek i może zapobiec nawrotowi.

Czy można zapobiec przepuklinie?

Istnieją działania profilaktyczne, które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia przepukliny. Należą do nich:

• rozsądna utrata nadmiernej wagi,
• rzucenie palenia i zadbanie o odpowiednio zbilansowaną dietę,
• zapobieganie zaparciom,
• stosowanie prawidłowej techniki podnoszenia ciężkich rzeczy.

Czy przepuklina jest groźna? Najczęstsze powikłania

Nieleczona przepuklina może prowadzić do poważnych i groźnych dla życia powikłań. Mamy z nimi do czynienia w przypadku przepukliny uwięźniętej i jej zadzierzgnięcia.

Taki stan może prowadzić do całkowitej lub częściowej niedrożności jelit, uniemożliwiając pasaż treści pokarmowej.

Warto przypomnieć, że leczenie powikłań przepukliny zawsze wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej, często w trybie nagłym, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom tkanki i zagrożeniu życia.