Pasożyty u ludzi – objawy, leczenie i profilaktyka

Czym są pasożyty? Charakterystyka

Pasożyty to organizmy, które żyją kosztem swojego żywiciela – człowieka lub zwierzęcia. Mogą bytować wewnątrz ciała (np. w jelitach, krwi, płucach), jak i na jego powierzchni (na skórze, włosach). Czerpią one pożywienie, energię i schronienie od gospodarza, jednocześnie go osłabiając, a niekiedy powodując dolegliwości i poważne choroby. Niektóre pasożyty są w stanie przez długi czas pozostawać niezauważone, co powoli wyniszcza organizm i zwiększa ryzyko dalekich powikłań.

Do pasożytów człowieka powodujących choroby zaliczamy główne dwie grupy: pierwotniaki i robaki. Niektóre z pasożytów nie powodują żadnych objawów u zdrowego człowieka, jednak w przypadku osłabienia organizmu (np. u osób przewlekle chorych) mogą się uaktywnić, powodując tzw. zakażenia oportunistyczne.

Jak można się zarazić pasożytami?

Do zakażenia pasożytami może dojść w różnorodny sposób – nie tylko przez kontakt ze zwierzętami, ale również poprzez codzienne czynności czy nawet poprzez ugryzienia owadów. Pasożyty ludzi mają główne drogi zakażenia, takie jak:

• kontakt z zarażonymi zwierzętami (np. koty, psy, gryzonie),
• spożycie zakażonej żywności, zwłaszcza surowego lub niedogotowanego mięsa,
• zanieczyszczona woda, szczególnie w krajach o niższym poziomie sanitarnym,
• brak higieny osobistej (np. niemycie rąk po toalecie czy przed posiłkiem, zwłaszcza jeśli wcześniej wykonywało się czynności na świeżym powietrzu),
• kontakt z zakażoną ziemią lub piaskiem – istotne zwłaszcza u dzieci bawiących się w piaskownicach,
• podróże do rejonów endemicznych, gdzie pasożyty występują powszechnie (np. Afryka),
• poprzez wektory, np. owady – tak przenosi się choroba Chagasa.

Pasożyty – objawy u dzieci i dorosłych. Na co należy zwrócić uwagę?

Objawy pasożytów u człowieka mogą być niespecyficzne i różnią się w zależności od gatunku drobnoustrojów. Istotne jest również miejsce bytowania pasożyta w organizmie, np. w przypadku zajęcia jelit oznaki będą przypominać nieżyt żołądkowo-jelitowy. Objawy pasożytów u dzieci, jak i objawy pasożytów u dorosłych mogą się różnić, zwłaszcza u najmłodszych pacjentów. Najczęściej pojawiają się:

• zaburzenia trawienia (biegunki, zaparcia, wzdęcia),
• bóle brzucha,
• zmiany apetytu (nadmierny lub brak),
• osłabienie, senność, zmęczenie,
• zgrzytanie zębami w nocy (u dzieci),
• wysypki skórne i świąd.

Dzielimy pasożyty na wewnętrzne i zewnętrzne, w zależności od tego, czy pasożyty są na skórze, czy zajmują narządy w organizmie. Objawy mogą bardzo różnić się w zależności od rodzaju pasożyta, a nawet cyklu życia tego samego intruza.

Pasożyty wewnętrzne

Pasożyty wewnętrzne żyją wewnątrz organizmu i żerują na tkankach różnych narządów. Ich obecność może prowadzić do zaburzeń pracy układów wewnętrznych, a w skrajnych przypadkach – do poważnych uszkodzeń narządów.

Owsik ludzki

Owsiki to najczęściej występujące pasożyty u dzieci. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową – poprzez spożycie jaj pasożyta znajdujących się np. na rękach, pościeli, zabawkach. Charakterystyczne objawy to intensywny świąd odbytu, niepokój nocny, zgrzytanie zębami. Można je czasem zauważyć w nocy gołym okiem, zwłaszcza gdy dziecko się drapie w okolicy odbytu.

Glista ludzka

Glista ludzka to duży nicień, który może osiągać nawet 30 cm długości. Zarażenie następuje przez kontakt z jajami glisty (np. w nieumytych warzywach). Objawy to bóle brzucha, kaszel, reakcje alergiczne; w cięższych przypadkach prowadzi nawet do niedrożności jelit.

Tasiemce

Do najczęściej spotykanych tasiemców  należą tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony. Zarażenie następuje poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa. Objawy obejmują bóle brzucha, utratę wagi, osłabienie. Często ten pasożyt długo nie daje objawów, przez co w momencie diagnozy organizm potrafi być już bardzo wyniszczony.

Włośnica (Trichinella)

Zakażenie włośnicą następuje przez spożycie zakażonego mięsa (np. dziczyzny). Włośnie bytują w mięśniach, powodując gorączkę, bóle mięśni, opuchliznę twarzy, a w cięższych przypadkach uszkodzenia narządów wewnętrznych.

Węgorek jelitowy

To niewielki pasożyt z grupy nicieni. Zakażenie odbywa się przez skórę – najczęściej bose stopy. Objawy to świąd, bóle brzucha, biegunka, osłabienie, wysypki.

Pasożyty zewnętrzne

Pasożyty zewnętrzne bytują na skórze człowieka, powodując świąd, podrażnienia i często reakcje alergiczne. Mogą też przenosić inne choroby.

Wszy (głowowe, odzieżowe, łonowe)

Żywią się krwią człowieka, wywołując silny świąd. Wszy głowowe występują najczęściej u dzieci. Wszy odzieżowe gnieżdżą się w ubraniach, a łonowe – w okolicach intymnych.

Świerzbowiec (świerzb)

To mikroskopijne roztocze drążące tunele w skórze. Objawy to silny świąd nasilający się nocą oraz charakterystyczne zmiany skórne – grudki, pęcherzyki, przeczosy.

Pchły

To drobne, skaczące owady żywiące się krwią. Ich ukąszenia powodują swędzenie, zaczerwienienie i mogą prowadzić do reakcji alergicznych. Często przenoszone są przez zwierzęta domowe, takie jak psy i koty.

Kleszcze

Przyczepiają się do skóry i żywią się krwią. Ich ukąszenia są groźne, ponieważ mogą przenosić groźne choroby, takie jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu.

Jakie wykonać badanie na pasożyty? Rozpoznanie i diagnostyka

Rozpoznanie pasożytów wymaga wykonania odpowiednich badań, takich jak:

• badanie kału – wykrywa jaja i fragmenty pasożytów; dla większej pewności najczęściej wykonuje się badanie z próbek stolców z 3 dni,
• badania krwi – identyfikują obecność przeciwciał lub pasożytów w osoczu,
• testy molekularne (PCR) – szczególnie skuteczne w wykrywaniu konkretnych gatunków pasożytów,
• biopsje i badania obrazowe – w przypadku pasożytów wewnętrznych (np. włośnicy). Do wykorzystywanych badań należą między innymi tomografia komputerowa czy biopsja i badanie histopatologiczne tkanek, gdzie mogą bytować pasożyty (czyli np. mięśni).

W razie podejrzenia zakażenia warto skonsultować się z lekarzem chorób zakaźnych.

Jak usunąć pasożyty z organizmu? Leczenie

Leczenie pasożytów zależy od rodzaju zakażenia, momentu cyklu rozwojowego oraz czasu, jaki upłynął od zakażenia. Zazwyczaj obejmuje:

• Leczenie farmakologiczne:
  • leki przeciwpasożytnicze – np. albendazol, mebendazol, pyrantel,
  • chemioterapeutyki – np. metronidazol stosowany w lambliozie.
• Farmakoterapię wspomagającą – leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.
• Stosowanie specjalistycznych płynów – np. permetryna czy benzoesan benzylu przy świerzbie.
• Leczenie powikłań – np. usuwanie cyst, leczenie infekcji wtórnych.

Ważnym elementem jest także odrobaczanie zwierząt domowych, czyli podawanie leków w celu eliminacji pasożytów. Należy ustalić z lekarzem weterynarii systematyczne odrobaczanie naszych pupili, aby i one nie musiały cierpieć z powodu chorób pasożytniczych. Aktualnie w Polsce nie zaleca się profilaktycznego odrobaczania ani dzieci, ani dorosłych. Utrzymując odpowiednią higienę szansa zakażenia się pasożytami jest bardzo niska, a niepotrzebne stosowanie leków nie jest obojętne dla ludzkiego organizmu, zwłaszcza u małych dzieci.

Domowe sposoby na pasożyty w organizmie

W razie zakażenia się pasożytami nie ma niestety domowych sposobów, które byłby w stanie usunąć z organizmu nieproszonych gości. W każdym przypadku należy udać się do lekarza, aby rozpocząć diagnostykę i odpowiednie leczenie.

Można powiedzieć, że to, czego nie lubią pasożyty, to zdrowy tryb życia. Wspomagająca dla organizmu będzie zbilansowana dieta zawierająca dużo błonnika, dokładne mycie produktów spożywczych oraz odpowiednia higiena.

Jak można zapobiegać zarażeniu pasożytami?

Profilaktyka to klucz do ochrony przed pasożytami. Oto podstawowe zasady:

• dokładne mycie rąk przed jedzeniem i po wyjściu z toalety oraz po powrocie do domu,
• unikanie picia nieprzegotowanej wody, zwłaszcza na wyjazdach zagranicznych w państwach o niższym poziomie higieny,
• mycie warzyw i owoców przed spożyciem,
• unikanie surowego mięsa i ryb,
• odrobaczanie zwierząt domowych,
• zabezpieczanie skóry w czasie spacerów po lesie (np. przed kleszczami) oraz dokładnie obejrzenie całego ciała po powrocie,
• stosowanie środków odstraszających owady.

Dbanie o codzienną higienę i unikanie brudnych miejsc to najprostszy sposób na uniknięcie pasożytów.

Podsumowanie

Zakażenia pasożytnicze to częstszy problem, niż mogłoby się wydawać – mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku, stylu życia czy miejsca zamieszkania. Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie objawów oraz właściwa diagnostyka, która pozwala na szybkie wdrożenie skutecznego leczenia. Warto również pamiętać o profilaktyce – codzienne nawyki higieniczne, bezpieczne przygotowywanie posiłków i dbałość o czystość otoczenia znacząco zmniejszają ryzyko zakażenia. Edukacja i świadomość to najlepsza broń w walce z pasożytami – zarówno dla zdrowia indywidualnego, jak i całych społeczności.