Grypa – co warto wiedzieć? Rodzaje, objawy, leczenie i możliwe powikłania choroby

Czym jest grypa?

Grypa to zakaźna choroba wywoływana przez wirusy z rodziny Orthomyxoviridae. Charakteryzuje się nagłymi objawami ogólnymi takimi jak gorączka, ból mięśni, katar czy kaszel i może prowadzić do poważnych powikłań, szczególnie u osób starszych, dzieci oraz osób z chorobami przewlekłymi.

Pojedyncze wzmianki o objawach przypominających grypę pojawiły się już w starożytnym Rzymie, jednak za pierwszą udokumentowaną pandemię grypy uznaje się epidemię z 1580 roku. Od tego czasu grypa kilkukrotnie doprowadziła do pandemii na światową skalę – w tym do słynnej „hiszpanki” z początku XX wieku.

Jak można zarazić się grypą?

Wirus grypy przenosi się bardzo łatwo z osoby na osobę. Głównymi drogami zakażenia są:

• droga kropelkowa – podczas kaszlu, kichania, mówienia,
• droga powietrzna – wdychanie aerozolu zawierającego wirusa,
• kontakt bezpośredni z osobą zakażoną,
• kontakt pośredni – dotknięcie powierzchni skażonej wirusem, a następnie np. oczu czy ust.

Rodzaje grypy

Wirus grypy mutuje i zmienia się bardzo szybko. Mutacje polegają na zmianach w materiale genetycznym wirusa grypy, które prowadzą do powstawania nowych wariantów wirusa. To właśnie te mutacje sprawiają, że grypa tak często powraca w różnych formach i utrudniają stworzenie jednej, uniwersalnej szczepionki. Najczęściej dochodzi do zmian w genach kodujących białka powierzchniowe wirusa: hemaglutyninę (HA) i neuraminidazę (NA). To właśnie te białka są „rozpoznawane” przez nasz układ odpornościowy.

Grypa typu A i B

To właśnie wirusy typu A i B są głównymi przyczynami sezonowych epidemii grypy. Typ A występuje zarówno u ludzi, jak i zwierząt. Typ B dotyczy wyłącznie ludzi.
 

Dowiedz się więcej o grypie typu A i grypie typu B

Grypa sezonowa

W Polsce sezon grypowy przypada zwykle na okres od października do kwietnia i trwa około 3 miesięcy. Grypa sezonowa w zależności od wariantu wirusa, który dominuje w danym okresie, przebiega z różną intensywnością.

Grypa pandemiczna

Pojawia się rzadziej – co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat – i dotyczy nowych wariantów wirusa, które wcześniej nie występowały u ludzi. Skutkuje to brakiem odporności populacji i gwałtownym rozprzestrzenianiem się choroby.

Grypa hiszpanka

Jedna z najgroźniejszych pandemii grypy w historii miała miejsce w latach 1918-1919. Wywołał ją wirus A/H1N1, a według szacunków zmarło na nią od 50 do 100 milionów ludzi na całym świecie. Do wysokiej śmiertelności oraz zachorowalności przyczynił się okres powojenny, który charakteryzował się brakiem dostępu do odpowiedniej opieki medycznej, słabą higieną i niedożywieniem, poza tym duże migracje i skupiska wojsk były optymalnymi warunkami do rozprzestrzeniania się wirusa. Brakowało również leków, a sam wariant wirusa charakteryzował się niezwykłą zjadliwością.

Świńska grypa

Pojawiła się w 2009 roku, wywoływana przez szczep wirusa A/H1N1pdm09. Dotyczyła głównie osób mających kontakt z zakażonymi świniami, ale przenosiła się również między ludźmi drogą kropelkową.

Ptasia grypa

Choroba dotykająca głównie ptaki (np. kaczki, gęsi, gołębie), wywoływana przez wirus A/H5N1 lub inne podtypy. Może przenosić się na ludzi, a jej przebieg bywa bardzo ciężki i potencjalnie śmiertelny.

Najczęstsze objawy grypy

Objawy grypy rozwijają się nagle i są zazwyczaj bardziej intensywne niż w przypadku przeziębienia. Obejmują:

• wysoką gorączkę (często powyżej 39-40°C),
• dreszcze,
• bóle mięśni i stawów,
• silne osłabienie,
• suchy kaszel,
• ból głowy i gardła,
• katar,
• brak apetytu,
• czasem nudności lub biegunkę (to szczególnie charakterystyczne objawy grypy u dzieci).

Grypa a przeziębienie

Wiele osób myli grypę z przeziębieniem. Główna różnica to gwałtowność objawów i ich nasilenie. Stąd właśnie objawy występujące podczas infekcji dróg oddechowych określa się „grypopodobnymi”. W razie nasilonych dolegliwości należy udać się do lekarza.

Zobacz także: Przeziębienie, grypa – objawy, leczenie, profilaktyka

Ile trwa grypa?

Pierwsze objawy grypy pojawiają się od 1 do 3 dni po zakażeniu. Osoba zakażona może zarażać już dzień przed wystąpieniem objawów i nawet do 6 dni po ich ustąpieniu. Czas trwania dolegliwości zależy od odporności organizmu, wieku oraz ogólnego stanu zdrowia, jednak przeważnie wynosi od 3 do 7 dni. Zdarza się, że niektóre oznaki grypy mogą utrzymywać się dłużej, jak kaszel czy osłabienie.

Grypa – metody diagnostyczne

Rozpoznanie grypy opiera się zwykle na objawach klinicznych, ale w niektórych przypadkach lekarz może zlecić testy diagnostyczne:

• testy molekularne (RT-PCR),
• szybkie testy antygenowe – pobierane jako wymaz z nosa. Wynik takiego badania jest znany już po kilkunastu minutach.

Są one szczególnie przydatne, gdy objawy grypy są nietypowe lub pojawiają się u osób z grup ryzyka – szybka diagnoza pozwala na sprawne wdrożenie leczenia przeciwwirusowego.

Na czym polega leczenie grypy?

Istnieją różne metody leczenia grypy, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów i skracaniu czasu trwania choroby.

Objawowe leczenie grypy – leki OTC

Leki dostępne bez recepty łagodzą objawy takie jak gorączka, bóle mięśni, gardła czy głowy. Najczęściej stosowane są:

• paracetamol,
• ibuprofen,
• preparaty łączone z pseudoefedryną, witaminą C i antyhistaminikami.

Leczenie przeciwwirusowe grypy

Leki przeciwwirusowe (np. oseltamiwir, zanamiwir) są najbardziej skuteczne, gdy zostaną podane do 48 godzin od pojawienia się pierwszych objawów. Stosowane są u osób z ciężkim przebiegiem lub w grupach podwyższonego ryzyka. Dodatkowo u osób z grup ryzyka w przypadku przebywania z chorym na grypę lekarz może zalecić profilaktyczne przyjmowanie leku w celu uniknięcia zakażenia i potencjalnie ciężkiego przebiegu.

Domowe sposoby na grypę

Choć nie zastąpią leczenia, mogą przynieść ulgę i złagodzenie dolegliwości. Naturalne sposoby na grypę to m.in.:

• picie dużej ilości ciepłych napojów (herbata z miodem, rosół),
• inhalacje z soli fizjologicznej,
• odpowiednia ilość snu i odpoczynku,
• dieta bogata w warzywa, owoce, czosnek i imbir.

Pamiętaj – w przypadku nasilonych objawów zawsze skonsultuj się z lekarzem!

Czynniki ryzyka i możliwe powikłania grypy

Na ciężki przebieg grypy szczególnie narażone są:

• dzieci do 5. roku życia,
• osoby powyżej 65. roku życia,
• kobiety w ciąży,
• osoby z chorobami przewlekłymi (np. astma, cukrzyca, choroby serca).

Możliwe powikłania grypy to m.in.:

• zapalenie płuc,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie ucha środkowego,
• zaostrzenie przewlekłych chorób.

Profilaktyka grypy. Jak uchronić się przed zachorowaniem?

Najskuteczniejszą formą zapobiegania grypie są coroczne szczepienia. Inne sposoby to:

• dbanie o higienę osobistą (w tym częste mycie rąk),
• unikanie kontaktu z chorymi osobami, jak również dużych skupisk ludzi,
• zakrywanie ust i nosa podczas kichania lub kaszlu (można użyć do tego dołu łokciowego),
• noszenie maseczek w sezonie epidemicznym,
• wzmacnianie odporności przez zdrowy styl życia.

Podsumowanie

Grypa to choroba, której nie należy lekceważyć. Choć u wielu osób ma ona łagodny przebieg, może prowadzić do poważnych powikłań. Zrozumienie, jak się przed nią chronić, jakie są jej objawy i jak ją leczyć, pozwala skuteczniej zadbać o zdrowie swoje i najbliższych. Regularne szczepienia, higiena i czujność w sezonie epidemicznym to najlepsze narzędzia w walce z grypą.