Alergia na pyłki: jak rozpoznać objawy i skutecznie walczyć z sezonowym zagrożeniem?

Alergia na pyłki drzew, traw i chwastów – co uczula?

Alergia na pyłki to po prostu typ nadwrażliwości organizmu spowodowany nadmierną reakcją ze strony układu immunologicznego. Dotyczy aż 30 proc. populacji (co czyni ją najczęstszą chorobą układu oddechowego), a dokładniej tych osób, u których występują konkretne predyspozycje genetyczne i środowiskowe. W przypadku alergii na pyłki uwalniane przez rośliny podczas kwitnienia, nietrudno zauważyć sezonowość występowania objawów. To, kiedy uczulenie da o sobie znać, zależy oczywiście od tego, jaki pyłek ją wywołuje. W Polsce najbardziej powszechne są:

• alergia na pyłki drzew (np. brzozy, olchy, leszczyny),
• alergia na pyłki traw (np. tymotki łąkowej, wiechliny łąkowej, mietlicy pospolitej),
• alergia na pyłki chwastów (np. bylicy pospolitej, ambrozji czy babki lancetowatej).

Kalendarz pylenia

Osoby zmagające się z pyłkowicą powinny być świadome tego, kiedy pojawia się alergia na pyłki i ile może trwać, szczególnie że objawy potrafią dokuczać nie przez kilka dni, lecz tygodni, a nawet miesięcy. Wszystko zależy od tego, na co jest się uczulonym – alergia na pyłki drzew zwykle zaczyna się już wczesną wiosną, trawy pylą późną wiosną i latem, a chwasty potrafią dokuczać nawet do późnej jesieni.

Grudzień i styczeń:

To raczej pora wolna od pyłków – w niewielkim stopniu pyli leszczyna, olcha i Cladosporium (które będzie pylić przez cały rok).

Luty:

Pod koniec miesiąca leszczyna i olcha zaczynają pylić intensywnie.

Marzec:

Leszczyna i olcha osiągają wysoki poziom pylenia.

Zaczyna pylić topola.

Kwiecień:

Wysokie stężenia pyłku brzozy, topoli i dębu.

Cladosporium i Alternaria również pylą intensywnie.

Maj:

Pylenie brzozy ustępuje, ale dąb nadal mocno pyli.

W niewielkim stopniu pylą trawy, a także babka i szczaw.

Grzyby Cladosporium i Alternaria – wciąż pylą intensywnie.

Zobacz także: Co pyli w maju?

Czerwiec:

Intensywnie pylą trawy, komosa i grzyby.

Lipiec:

Szczyt pylenia traw, szczawiu i bylicy.

Pyli także (choć mniej intensywnie) babka i komosa.

Grzyby Cladosporium i Alternaria – wciąż pylą intensywnie.

Sierpień:

Pylą głównie bylica, ambrozja i grzyby.

Mniej intensywnie: babka i komosa.

Wrzesień:

Pylą trawy, ambrozja, komosa i bylica.

Grzyby Cladosporium i Alternaria – wciąż pylą intensywnie.

Październik:

Pylenie grzybów powoli maleje.

Listopad:

W niskim stężeniu pyli Cladosporium.

Uczulenie na pyłki – objawy i rozpoznanie

Alergia na pyłki potrafi zmylić – zwłaszcza na początku, gdy objawy przypominają zwykłe przeziębienie. Wodnisty katar, zatkany nos, kichanie? To może być zwykłe przeziębienie... ale równie dobrze pierwsze symptomy uczulenia.

Ze względu na to, że infekcja i pyłkowica wymagają odmiennych terapii, warto wiedzieć, co je różni: przede wszystkim czas trwania (przeziębienie trwa zwykle kilka dni, zaś alergia potrafi dawać o sobie znać tygodniami, a nawet miesiącami), nawroty (dla alergii typowa jest sezonowość) i oczywiście objawy. Do typowych objawów alergii należą:

• wodnisty, przewlekły katar (tzw. katar sienny),
• nawracające kichanie – często w długich seriach,
• uczucie zatkanego nosa, trudności z oddychaniem przez nos,
• swędzenie, łzawienie i zaczerwienienie oczu,
• suchy kaszel, świszczący oddech, uczucie „drapania” w gardle,
• zmęczenie, senność, ból głowy,
• trudności ze snem, spadek koncentracji,
• skłonność do częstych infekcji górnych dróg oddechowych.

Żeby potwierdzić uczulenie, warto udać się do alergologa, który po zebraniu dokładnego wywiadu może skierować pacjenta na testy diagnostyczne, z których najpopularniejsze to badania laboratoryjne:

• całkowite IgE – jego podwyższone stężenie może wskazywać na alergię IgE-zależną, ale również występuje w innych chorobach (np. pasożytniczych czy autoimmunologicznych), dlatego wynik trzeba interpretować ostrożnie,
• swoiste IgE (alergenoswoiste) – pozwala precyzyjniej określić, na co pacjent jest uczulony,
• eozynofile – zwiększona liczba tych komórek odpornościowych we krwi lub wydzielinach może towarzyszyć reakcji alergicznej, zwłaszcza w fazie zaostrzenia,
• kompleksy immunologiczne – badanie wykonywane rzadko, ale bywa przydatne w trudniejszych przypadkach.

Stosuje się też testy opierające się na ekspozycji na alergen i ocenie reakcji:

• punktowe – polegają na nałożeniu alergenu na skórę i niemal bezbolesnym przekłuciu jej lancetem,
• śródskórne – wynik otrzymuje się po podskórnym zaaplikowaniu alergenu. Wykonuje się je, gdy występuje uzasadnione podejrzenie, że dany alergen jest przyczyną objawów, a testy punktowe dały ujemny wynik,
• płatkowe – wykonuje się je na niezmienionej skórze pleców, gdzie alergeny przykleja się za pomocą plastrów. Plastry z alergenami powinny znajdować się na skórze bez przerwy przez 48 godzin. Po tym czasie testy zostają usunięte i następuje pierwszy odczyt wyniku.

Wyniki testów alergicznych powinny być interpretowane przez lekarza, szczególnie że dodatnia próba co prawda świadczy o uczuleniu na dany alergen, ale nie potwierdza, że ten alergen jest przyczyną objawów.

Alergia na pyłki – jak sobie radzić?

Przed pyłkami trudno się chronić, zwłaszcza że są wszechobecne, a raczej niełatwo o całkowitą izolację. Wtedy pojawia się pytanie: jak radzić sobie z alergią na pyłki? Kiedy wystarczają leki, a kiedy zdecydować się na odczulanie? I czy można wspomagać się domowymi sposobami?

Odczulanie

W leczeniu pyłkowicy wykorzystuje się odczulanie To rodzaj immunoterapii swoistej, która w przeciwieństwie do leczenia objawowego pozwala na działanie u źródła. Odczulanie polega na stopniowym zwiększaniu ekspozycji na alergeny, co sprawia, że układ odpornościowy uczy się je tolerować.

Leki

Alergia o łagodnym przebiegu zazwyczaj nie wymaga pilnej interwencji medycznej. W wielu przypadkach wystarczy sięgnąć po lek przeciwhistaminowy – najlepiej wcześniej skonsultowany z lekarzem, choć część z nich dostępna jest także bez recepty. Najważniejsze grupy farmaceutyków to:

• leki przeciwhistaminowe – są znane i stosowane przez większość pacjentów. Różnią się skutecznością, czasem działania i możliwymi skutkami ubocznymi. Hamują stan zapalny i łagodzą objawy takie jak katar sienny, łzawienie oczu, swędzenie skóry czy obrzęk powiek,
• glikokortykosteroidy – działają przeciwzapalnie i znajdują zastosowanie głównie w przewlekłych postaciach alergii. Coraz rzadziej stosuje się je ogólnoustrojowo, częściej wybierane są preparaty miejscowe – donosowe, wziewne czy skórne – które minimalizują ryzyko działań niepożądanych,
• β-adrenomimetyki – wziewne leki stosowane przede wszystkim w leczeniu astmy. Rozkurczają oskrzela i łagodzą duszność,
• α-adrenomimetyki – obkurczają błonę śluzową nosa, przynosząc szybką ulgę w przypadku zatkanego nosa i kataru,
• leki antyleukotrienowe – wspomagają leczenie alergii, zwłaszcza astmy. Ograniczają stan zapalny w drogach oddechowych,

Domowe sposoby

W codziennym radzeniu sobie z alergią pomocne mogą być również inne metody, które można stosować w warunkach domowych, np.:

• inhalacje z solą fizjologiczną,
• chłodne okłady (w przypadku alergii zajmującej oczy),
• regularne sprzątanie mieszkania,
• zamykanie okien i korzystanie z nawilżaczy powietrza,
• częste mycie twarzy po powrocie z zewnątrz,
• zwracanie uwagi na dietę – ze względu na możliwe reakcje krzyżowe z pyłkami.

Podsumowanie

Wczesna diagnostyka, odpowiednio dobrane leczenie i unikanie alergenów (w miarę możliwości) mogą znacząco poprawić komfort funkcjonowania w sezonie pylenia. Dlatego diagnoza alergii na pyłki wcale nie musi oznaczać wykluczenia z codziennych aktywności. Żeby mieć pewność, że objawy są faktycznie wynikiem uczulenia, a terapia prowadzona jest odpowiedzialnie, warto odwiedzić gabinet alergologa.