Szczepienie przeciw półpaścowi

Czym jest półpasiec?

Półpasiec to choroba spowodowana przez wirus VZV (Varicella zoster virus). To ten sam, który odpowiada za ospę wietrzną. W jaki sposób można zarazić się półpaścem? Na półpasiec mogą zachorować wyłącznie osoby, które w przeszłości przechodziły ospę. Dzieje się tak, ponieważ po wygaśnięciu infekcji wirus nadal pozostaje w organizmie, jednak jest w uśpieniu. W przypadku znacznego osłabienia odporności wirus się reaktywuje, powodując półpasiec. Eksperci szacują, że w Polsce ponad 90% osób po 50. roku życia przeszło ospę wietrzną, a w konsekwencji mogą zachorować na półpasiec.

Półpaśca poznasz po takich objawach jak:

• ból;
• uczucie mrowienia i drętwienia;
• świąd skóry;
• swędząca wysypka;
• złe samopoczucie;
• podwyższona temperatura.

Dolegliwości te nie występują na całym ciele, a jedynie na obszarze unerwionym przez jeden nerw czuciowy tzw. dermatom. Na początku pojawia się ból, który może mieć różne nasilenie. Do tego dochodzi uczucie mrowienia, drętwienia i świąd skóry. Objawom towarzyszy podwyższona temperatura oraz zmęczenie, apatia, rozdrażnienie. Swędząca wysypka pojawia się po kilku dniach od pierwszych objawów i ma taką samą postać jak w przypadku ospy, czyli początkowo  grudek, następnie pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym.

Półpasiec najczęściej dotyka osoby dorosłe lub w podeszłym wieku. Rzadziej chorują na niego dzieci. Pojawia się zazwyczaj na tułowiu, głowie i twarzy.

Powikłania półpaśca

Rozróżnia się następujące rodzaje półpaśca:

• oczny;
• uszny;
• rozsiany;
• krwotoczny;
• zgorzelinowy.

Oczny, jak sama nazwa wskazuje, umiejscowiony jest w oku. Powoduje ból i wysypkę w okolicy oka, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. W półpaścu usznym wysypka pojawia się zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz ucha. Powoduje ból, szumy uszne, zaburzenia słuchu i równowagi. Może prowadzić do paraliżu nerwu twarzowego. Półpasiec rozsiany jest bardzo podobny do ospy wietrznej, ponieważ wysypka atakuje zazwyczaj więcej niż dwa dermatomy.

Najcięższymi postaciami tej choroby są półpasiec krwotoczny i zgorzelinowy. Przy zgorzelinowym zmiany rozpadają się, tworząc trudne do wyleczenia owrzodzenia, które z kolei mogą doprowadzić do poważnych infekcji. W przypadku półpaśca krwotocznego obserwuje się wynaczynienia krwi do skóry.

Każdy rodzaj półpaśca jest niebezpieczny dla zdrowia i może prowadzić do nieodwracalnych w skutkach powikłań, takich jak np. całkowita utrata wzroku, słuchu, szpecące blizny czy też neuralgia. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku seniorów, osób z chorobami autoimmunologicznymi bądź z osłabioną odpornością.

Jak ustrzec się przed półpaścem? Szczepionka

Skuteczną metodą uniknięcia zachorowania jest szczepionka na ospę i półpasiec. W Polsce są jej dwa rodzaje. Pierwsza z nich należy do grupy tzw. szczepionek żywych, zawiera bowiem żywy, pozbawiony zjadliwości szczep wirusa ospy wietrznej i półpaśca VZV. Można ją podawać zdrowym dzieciom od 9. miesiąca życia oraz dorosłym, którzy nie chorowali wcześniej na ospę ani nie byli na nią szczepieni. Jej skuteczność sięga powyżej 95%. Szczepionka zapewnia ochronę przed chorobą do końca życia.

Druga z nich należy do szczepionek inaktywowanych. Została wprowadzona do Polski w 2023 roku i – w przeciwieństwie do szczepionki „żywej”, którą trzeba zastosować przed kontaktem – podaje się ją osobom, które miały już kontakt z VZV. Szczepienie zapobiega wystąpieniu choroby nawet do 10 lat, a szczepionka wykazuje skuteczność na poziomie ponad 97% u osób powyżej 50. roku życia (w tej grupie wiekowej jest szczególnie zalecana) i przeszło 91% u Pacjentów 70 plus.

Jak działa szczepionka na półpasiec?

Szczepionka zawierająca żywy szczep wirusa VZV wywołuje reakcję układu immunologicznego, czego efektem jest odporność na zakażenie wirusem. Należy przyjąć dwie dawki w odstępie co najmniej 6 tygodni. Ten rodzaj preparatu podaje się podskórnie poprzez iniekcję.

Szczepionka inaktywowana zawiera rekombinowany antygen oraz substancje aktywne wzmacniające odporność. Dzięki temu stanowi skuteczną odpowiedź autoimmunologiczną.

Aby szczepionka była skuteczna, należy przyjąć dwie dawki w odstępie 2 miesięcy. Jeśli nie ma takiej możliwości (np. z powodu infekcji), powinno się to zrobić najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od pierwszej dawki. Preparat podawany jest za pomocą iniekcji domięśniowo, zazwyczaj w ramię.

Po szczepieniu w miejscu wkłucia może pojawiać się rumień, ból i nadwrażliwość. W niektórych przypadkach występuje gorączka, ból głowy i mięśni. Objawy te powinny jednak przejść po 2–3 dniach. Jeśli będą się utrzymywać, należy skontaktować się z lekarzem.

O kwalifikacji do szczepienia zawsze decyduje lekarz na podstawie badania ogólnego i wywiadu lekarskiego.

Przeciwwskazania do szczepienia na półpasiec

Szczepionka z żywym szczepem VZV nie powinna być podawana w przypadku:

• obniżenia odporności;
• chłoniaków innych nowotworów szpiku kostnego bądź węzłów chłonnych;
• ciąży.

W przypadku obu szczepionek do przeciwwskazań należy ciężka infekcja z towarzyszącą gorączką. Ostrożność muszą także zachować osoby z trombocytopenią lub innymi zaburzeniami krzepnięcia. Po iniekcji może u nich wystąpić krwawienie. Szczepionki nie powinno się podawać również Pacjentom uczulonym na jeden z jej składników, ponieważ istnieje ryzyko reakcji anafilaktycznej.

Przeczytaj więcej:

Półpasiec – co to jest? Objawy, rodzaje, leczenie

Ospa – przyczyny. Jak wygląda? Leczenie

Szczepienie na ospę – od kiedy jest obowiązkowe?