Badanie prolaktyny

Czym jest prolaktyna?

Prolaktyna to hormon peptydowy, który jest wytwarzany przede wszystkim w przysadce mózgowej przez komórki laktotropowe. Wydzielanie prolaktyny zwiększają estrogeny i prolaktoliberyna. Proces ten hamuje z kolei podwzgórze, a dokładniej wytwarzana w nim prolaktostatyna (dopamina). Prolaktyna produkowana jest w mniejszych ilościach przez komórki śródbłonka naczyń, komórki układu odpornościowego, prostatę, skórę i tkankę tłuszczową.

Hormon ten kojarzy się przede wszystkim z laktacją. Pobudza wzrost gruczołów piersiowych i stymuluje wytwarzanie pokarmu. U kobiet karmiących hamuje wydzielanie folikulotropiny (FSH) i luteiny (LH), ograniczając owulację i menstruację. Prolaktyna działa również na gonady, wątrobę i komórki limfoidalne (składowe układu odpornościowego). U mężczyzn, oddziałując na komórki jąder, nasila syntezę testosteronu. Badanie prolaktyny ma na celu określenie poziomu tego hormonu w organizmie. Zarówno za wysokie, jak i zbyt niskie stężenie może wskazywać na niepokojące zaburzenia.

Wskazania do wykonania badania prolaktyny

Prolaktyna u kobiet oznaczana jest przede wszystkim w przypadku diagnostyki zaburzeń owulacji i miesiączkowania. Wskazaniami do wykonania badania są zwłaszcza: nieregularna miesiączka, brak miesiączki, cykle bezowulacyjne, mlekotok, powiększenie piersi, niewyjaśniony ból głowy, zaburzenia widzenia, drażliwość, wzrost włosów w nietypowych miejscach na ciele i twarzy, zaburzenia mineralizacji (uwapnienia) kości i utrata libido.

U mężczyzn oznaczenia prolaktyny dokonuje się w przypadku: ginekomastii, mlekotoku, zaburzeń popędu płciowego, zaburzenia erekcji, braku owłosienia na ciele i twarzy, niepłodności związanej z oligospermią (obniżona liczba plemników w nasieniu – mniej niż 20 mln/ml).

Badanie tego hormonu przeprowadza się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn w rozpoznawaniu schorzeń przysadki mózgowej lub przy podejrzeniu niedoczynności podwzgórza. Oznaczenia prolaktyny dokonuje się również w celu monitorowania przebiegu leczenia określonych schorzeń, aby zweryfikować skuteczność podjętej terapii.

Przebieg badania prolaktyny

Materiałem do badania prolaktyny jest surowica – krew pobiera się przeważnie z żyły łokciowej. Można przeprowadzić badanie bez obciążenia i z obciążeniem. W tym drugim przypadku zostaje podany doustnie metoklopramid, który pobudza wydzielanie prolaktyny. Najpierw jednak pobiera się próbkę krwi. Następnie spożywa się 10 mg tego środka i po upływie 60 minut pobiera się ponownie krew. Poziom prolaktyny po metoklopramidzie u zdrowej osoby wzrasta 6–10 razy w porównaniu do stężenia przed podaniem leku.

Sprawdź też: Echokardiografia – wskazania, przygotowanie, przebieg badania

Jak przygotować się do badania prolaktyny?

Badania laboratoryjne, aby były jak najbardziej wiarygodne, wymagają odpowiedniego przygotowania. Na pobranie krwi do oznaczenia poziomu prolaktyny powinieneś stawić się na czczo. Ważne jest zgłoszenie się na badanie w godzinach porannych, z uwagi na dobowe zmiany stężeń tego hormonu. Maksymalny poziom uzyskuje się w nocy i nad ranem, poza tym utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Najlepiej wykonać badanie 2–3 godziny po przebudzeniu. W przypadku kolejnych już oznaczeń prolaktyny wskazane jest zachowanie możliwie stałej pory pobierania krwi. Kierujący na badanie lekarz może dokładnie określić moment w cyklu menstruacyjnym, w którym kobieta powinna dokonać oznaczenia prolaktyny.

Ważne, aby przed badaniem nie podejmować wysiłku fizycznego oraz unikać narażenia na stresujące czynniki. Zaleca się wstrzemięźliwość seksualną oraz niespożywanie alkoholu na dzień przed testem. Na wyniki badania prolaktyny wpływać może obecność przeciwciał heterofilnych (produkowanych w odpowiedzi na infekcję i wchodzących w reakcję z różnymi białkami) lub makroprolaktyny (nieaktywnej biologicznie formy prolaktyny), hipoglikemia (stan obniżonego poziomu glukozy we krwi). Poinformuj kierującego cię na badanie lekarza o stosowanych lekach.

Przeczytaj również: Mammografia – na czym polega i jak przygotować się do badania?

Jakie choroby wykrywa badanie prolaktyny?

O czym świadczy wysoki poziom prolaktyny? Podwyższone ponad normę stężenie prolaktyny to hiperprolaktynemia. Wśród przyczyny wzrostu poziomu tego hormonu specjaliści wymieniają zwłaszcza:

• choroby przysadki – gruczolaki wywodzące się z komórek prolaktynowych (prolaktynoma);
• choroby podwzgórza;
• zespół pustego siodła;
• urazy czaszki;
• zespół policystycznych jajników;
• niedoczynność tarczycy;
• przewlekłą niewydolność nerek;
• niewydolność kory nadnercza.

Zbyt wysoka prolaktyna może być też efektem narażenia na silny stres, wysiłek fizyczny, ciąży lub laktacji. Wzrost poziomu tego hormonu obserwuje się również w przebiegu zażywania m.in. leków stymulujących wydzielanie prolaktyny, doustnych środków antykoncepcyjnych, neuroleptyków, inhibitorów MAO, opioidów, anksjolityków, leków przeciwdepresyjnych lub przeciwpadaczkowych. W przypadku braku uchwytnej przyczyny zbyt wysokiego poziomu prolaktyny stosuje się termin „hiperprolaktynemia samoistna”.

Stan zbyt niskiego poziomu prolaktyny to hipoprolaktynemia. To bardzo rzadko występująca przypadłość, za którą odpowiada niedoczynność przysadki mózgowej. Zazwyczaj niskiej prolaktynie nie towarzyszą żadne dolegliwości, choć część ekspertów uważa, że zmniejszony poziom prolaktyny może obniżać odporność na niektóre infekcje.