Mammografia - na czym polega i jak przygotować się do badania?

Mammografia przesiewowa( wykonywana w ramach Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi) wykonywana jest u Kobiet w wieku 45- 74 lat, co 24 miesiące. W przypadku Pań znajdujących się w grupie ryzyka - co 12 miesięcy (dot. czynników uwzględnionych w ankiecie wypełnionej podczas poprzedniego badania - raka piersi u matki/siostry/córki i/lub mutacji w obrębie genów BRCA 1 lub BRCA 2).

Do wykonania mammografii przesiewowej nie jest wymagane skierowania od lekarza. Wykonywana jest, jeśli podczas wywiadu wykluczone zostanie występowanie nowotworu złośliwego piersi.

Mammografia – co to?

Czym jest mammografia, tłumaczy dr Małgorzata Cymerman, dyrektor medyczna LUX MED Diagnostyka

Mammografia jest najbardziej czułym i specyficznym badaniem w zwalczaniu raka piersi. To obrazowa metoda badania gruczołu piersiowego (sutka) z użyciem minimalnej dawki promieniowania rentgenowskiego. W trakcie badania wykonuje się po dwa zdjęcia każdej piersi. Badanie pozwala na rozpoznanie i wykrycie tzw. zmian bezobjawowych (guzków oraz innych nieprawidłowości w piersi) w bardzo wczesnym etapie rozwoju – wtedy, kiedy nie są one wyczuwalne przez kobietę lub lekarza, co bardzo istotnie zwiększa szansę wyleczenia.

Na czym polega badanie

Mammografia to obrazowa metoda badania gruczołu piersiowego (sutka) z użyciem minimalnej dawki promieniowania rentgenowskiego. Badanie trwa kilka minut. Standardowo wykonuje się 4 zdjęcia (po dwa ujęcia każdej piersi). U Kobiet, które regularnie (raz w miesiącu) przeprowadzają samobadanie piersi, możliwe jest wykrycie guza o wielkości około 1 cm. Guz o wielkości do 2 cm, który okazałby się zmianą złośliwą, jest zwykle nowotworem o I stopniu zaawansowania, niemal w 100% wyleczalnym.

Wykonanie mammografii zapewnia szansę na wykrycie guzków już kilkumilimetrowych oraz zmian tzw. bezobjawowych (przedklinicznych), czyli we wczesnym stadium zaawansowania. To istotne, aby diagnoza postawiona została przed pojawieniem się jakichkolwiek symptomów choroby, takich jak: wyczuwalny guzek w piersi, wciągnięcie brodawki sutkowej, wciągnięcie skóry, zniekształcenie zarysu piersi czy powiększone węzły chłonne w dole pachowym.

Podczas badania technik elektroradiologii umieszcza pierś na stoliku aparatu mammograficznego. Następnie zostaje ona dociśnięta do urządzenia za pomocą płytki z przejrzystego tworzywa. Zastosowany w czasie unieruchomienia piersi ucisk jest niezbędny do zmniejszenia dawki promieniowania rentgenowskiego oraz uzyskania wyraźnego obrazu prawidłowych struktur sutka i ewentualnych zmian.

Badanie jest całkowicie bezpieczne, a zastosowany ucisk nie uszkadza piersi i nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia. Niektóre Kobiety w czasie mammografii mogą odczuwać ból, ale dla większości jest to jedynie krótko trwające uczucie dyskomfortu.

Jak przygotować się do badania

Zrealizowanie mammografii nie wymaga specjalistycznego przygotowania. Optymalnym momentem na przeprowadzenie badania u Kobiet miesiączkujących jest I faza cyklu miesiączkowego, występująca około 10. dnia cyklu (wtedy piersi są mniej wrażliwe na dotyk).

Wynik mammografii

Wynik oceniany jest przez dwóch niezależnych lekarzy radiologów. W przypadku powstania niezgodności ostateczne rozpoznanie stawia trzeci lekarz (arbiter). Dokument drukowany jest z systemu informatycznego NFZ, a jego treść zawiera najistotniejsze informacje dotyczące postawionego rozpoznania. Może być dwojaki. Jeśli w piersi nie ma podejrzanych zmian, stanowi informację o braku takich zmian i zaproszenie do wykonania kolejnego badania mammograficznego (za 2 lata lub 12 miesięcy). Jeśli wynik budzi wątpliwości i wymaga uzupełnienia, jest informacją o konieczności przeprowadzenia dalszej diagnostyki; zawiera opis zmian wraz ze skierowaniem na badania uzupełniające i listą ośrodków, w których badania te można wykonać.

Tylko około 5% wszystkich przebadanych Kobiet otrzymuje wynik wskazujący na konieczność poddania się dalszym badaniom w celu ostatecznego potwierdzenia lub wykluczenia występowania zmian nowotworowych. Spośród Pacjentek, u których wykonywana jest diagnostyka pogłębiona, tylko co piąta Pani dowiaduje się, że choruje na raka i że jest skierowana na ścieżkę szybkiego leczenia.

Standard badania wykonywanego w mammobusie w żadnym stopniu nie odbiega od jakości badania realizowanego w placówce stacjonarnej. Sprzęt zainstalowany w mammobusie, podobnie jak ten stosowany w placówkach stacjonarnych, podlega regularnym kontrolom technicznym, wobec czego jest w pełni bezpieczny i spełnia wszelkie wymagane normy.

O jakość badania dbają technicy elektroradiologii. Są oni regularnie szkoleni w zakresie mammografii. Posiadają doświadczenie niezbędne do prawidłowego wykonywania kilkuset badań mammograficznych miesięcznie. Wynik mammografii przeprowadzonej w mammobusie jest równoważny wynikowi badania wykonanego w placówce stacjonarnej.

Mammografia a koronawirus

Regularne wykonywanie badań mammograficznych jest skuteczną metodą profilaktyki raka piersi. Umożliwia wykrycie choroby na bardzo wczesnym etapie, gdy stany przedrakowe są wyleczalne w 100%.

Czy badanie w mammobusie pod względem jakości dorównuje badaniom wykonanym w pracowni mammograficznej?

Badanie wykonane w mammobusie w żadnym stopniu nie odbiega standardem od badania wykonanego w placówce stacjonarnej. Sprzęt zainstalowany w  mammobusie, podobnie jak ten w placówkach stacjonarnych, podlega regularnym kontrolom technicznym, w związku z czym jest w pełni bezpieczny i spełnia wszelkie wymagane normy. Badanie w mammobusie jest równoważne z badaniem wykonanym w jednostce stacjonarnej.

Czy mammografia boli?

Badanie jest całkowicie bezpieczne, a ucisk stosowany w czasie unieruchomienia piersi nie uszkadza ich i nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia. Jest niezbędny w celu zmniejszenia dawki promieniowania rentgenowskiego oraz uzyskania wyraźnego obrazu prawidłowych struktur sutka i ewentualnych zmian. Niektóre kobiety mogą odczuwać w czasie badania ból, ale dla większości jest to jedynie krótko trwające uczucie dyskomfortu.

Zaleca się, aby badanie to przeprowadzać w I fazie cyklu miesiączkowego (około 10. dnia cyklu), wtedy piersi są mniej wrażliwe na dotyk. 

Czy mammografia to jedyna metoda wykrycia raka piersi? Czy jest skuteczniejszym badaniem niż USG?

Mammografia czy USG – co jest lepsze? Mammografia nie jest jedyną metodą stosowaną w wykrywaniu raka piersi. Współczesna medycyna dysponuje wieloma metodami diagnostycznymi, które pozwalają na pełną diagnostykę zmian w piersiach. Aby badanie było w pełni skuteczne, należy łączyć różne metody i dostosować je do wieku i budowy piersi kobiety. Obecnie mammografia jest uznawana za najlepszą metodę wczesnego wykrywania raka piersi u kobiet powyżej 40. roku życia i za najskuteczniejsze badanie przesiewowe (skryningowe) u kobiet w przedziale wiekowym 45–74 lat. Jest to badanie o wysokiej czułości i swoistości, które pozwala na wykrycie zmian we wczesnym stadium zaawansowania, dzięki czemu kobieta ma większe szanse na pełne wyleczenie choroby i zachowanie piersi. USG piersi jest metodą bezpieczną i bezbolesną, zalecaną szczególnie w przedziale wieku 20–40 lat lub w każdym wieku jako badanie uzupełniające w celu rozwiania wątpliwości powstałych w badaniu mammograficznym. Badania USG nie wykorzystuje się do badań przesiewowych.

Czy muszę zgłaszać się na mammografię, jeśli wykonuję samobadanie piersi?

Tak, kobiety, które regularnie (raz w miesiącu) przeprowadzają samobadanie piersi, mogą wykryć guz wielkości około 1 cm. Guz wielkości do 2 cm, który okazałby się zmianą złośliwą, jest zwykle nowotworem w I stopniu zaawansowania i jest prawie w 100% wyleczalny. Mammografia daje szansę na wykrycie guzków już kilkumilimetrowych oraz zmian tzw. bezobjawowych (przedklinicznych), czyli we wczesnym stadium zaawansowania, zanim pojawią się jakiekolwiek symptomy choroby, jak wyczuwalny guzek w piersi, wciągnięcie brodawki sutkowej, wciągnięcie skóry, zniekształcenie zarysu piersi czy pojawienie się powiększonych węzłów chłonnych w dole pachowym.

Czy powinnam wykonać badanie mammograficzne, jeśli nie jestem w grupie ryzyka, nikt w mojej rodzinie nie chorował na raka piersi?

Tak, każda kobieta powyżej 40. roku życia powinna regularnie wykonywać badania mammograficzne i przeprowadzać co miesiąc samobadanie piersi.

Czy regularne wykonywanie mammografii chroni przed zachorowaniem na raka piersi?

Nie. Mammografia nie chroni przed zachorowaniem na raka piersi, jednak po 40. roku życia należy ją regularnie wykonywać, gdyż pozwala na wykrycie zmian niewyczuwalnych palpacyjnie.

Jak często wykonywać mammografię?

U kobiet przed 40. rokiem życia mammografię wykonuje się jedynie w szczególnych przypadkach i pod nadzorem specjalisty. Wynika to z ograniczonej czułości tego badania w sutkach gruczołowych u młodych kobiet oraz rzadkiego występowania raka piersi poniżej 35. roku życia. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Onkologicznego wykonywanie tego badania zaleca się kobietom: od 40. do 50. roku życia – raz na dwa lata, po 50. roku życia – raz w roku, na podstawie skierowania od lekarza. 

Dla kobiet w wieku 45–74 lat, które nie chorowały na raka piersi, istnieje możliwość wykonania bezpłatnej mammografii w ramach programu NFZ. Na takie badanie nie jest wymagane skierowanie od lekarza. Skryningowe badanie mammograficzne powinno być wykonywane co 24 miesiące, czyli co dwa lata. Jednak u części kobiet występuje wskazanie do wykonania ponownego badania mammograficznego po upływie 12 miesięcy z powodu obciążenia następującymi czynnikami ryzyka: rak piersi wśród członków rodziny (u matki, siostry lub córki), mutacje w obrębie genów BRCA 1 lub BRCA 2.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania mammografii?

Jedynym przeciwwskazaniem do badania mammograficznego jest ciąża.

Jak wyglądają wyniki badania mammograficznego w Programie Profilaktyki Raka Piersi?

Jeśli nie ma zmian podejrzanych w piersi – wynik jest informacją o braku takich zmian i zaproszeniem na następne badania mammograficzne za 2 lata lub za 12 miesięcy. 
Do wyniku zostanie dołączona płyta ze zdjęciem, o ile pacjentka przed mammografią powiadomi w formie pisemnej, że prosi o przesłanie wyniku wraz z płytą z badania.

Jeśli badanie wymaga uzupełnienia – wynik jest informacją o konieczności dalszej diagnostyki z opisem oraz ze skierowaniem i z listą ośrodków, gdzie można ją wykonać. Załączony jest komplet wykonanych klisz. Pacjentka ma zagwarantowaną szybką ścieżkę diagnostyki i leczenia, ponieważ dzięki stałemu monitoringowi kobiet kierowanych do diagnostyki pogłębionej usprawniamy kontakt pacjentek z takimi placówkami i przyspieszamy ewentualne konieczne leczenie.

Jak wyglądają wyniki diagnostycznego badania mammograficznego?

Wynik mammografii diagnostycznej w przeciwieństwie do mammografii przesiewowej zawiera szczegółowy opis piersi, jej budowy tkankowej i ewentualnych zmian w postaci mikro- i makrozwapnień, torbieli, guzków z wykorzystaniem klasyfikacji w skali BI-RADS lub 5-stopniowej skali „R”. Obie klasyfikacje wykorzystywane do opisu mammografii mają na celu standaryzację opisów wraz z ułatwieniem lekarzowi podjęcia decyzji co do dalszej diagnostyki.