Badanie – Androstendion

Czym jest badanie androstendionu?

Badanie androstendionu polega na ocenie poziomu tego hormonu steroidowego we krwi. Związek ten jest wydzielany przede wszystkim przez nadnercza, a proces ten reguluje hormon adrenokortykotropowy. Niezależnie od tego hormonu androstendion jest wytwarzany przez gonady, czyli u kobiet przez jajniki, a u mężczyzn przez jądra. Androstendion jest znany przede wszystkim jako prekursor biosyntezy hormonów, w tym zwłaszcza testosteronu, estradiolu i estronu. Ze względu na miejsce powstawania androstendion jest wartościowym markerem czynności gruczołów nadnerczy lub wytwarzania androgenów oraz czynności gonad.

Cytologia i cytologia płynna – dowiedz się więcej na temat tych badań ginekologicznych

Wskazania do wykonania – badanie androstendionu

Kiedy badać poziom androgenów? Nieprawidłowy poziom tych hormonów wiąże się z pojawieniem się charakterystycznych dolegliwości u kobiet. Prowadzi do wirylizmu (nabywania pewnych męskich cech płciowych), mianowicie:

• hirsutyzmu – nadmiaru owłosienia w obszarach typowych dla mężczyzn – na klatce piersiowej, twarzy, plecach,
• ochrypłego, głosu o niskim tembrze,
• wzrostu masy mięśniowej,
• łysienia typu męskiego,
• dodatkowo zaburzeń miesiączkowania, trądziku.

U mężczyzn nieprawidłowy poziom androstendionu nierzadko nie daje objawów. Wśród możliwych dolegliwości wymienia się ginekomastię (przerost gruczołów piersiowych, pojawienie się wtórnych blizn płciowych, zaburzenia pokwitania).

Badanie androstendionu stanowi główny element diagnostyki stanów związanych z hiperandrogenizmem. Dostarcza cennych informacji w procesie rozpoznawania hirsutyzmu, wirylizmu, zespołu policystycznych jajników. Wykorzystywane jest w diagnostyce wrodzonych wad enzymatycznych w syntezie hormonów nadnerczy, guzów zewnętrznej warstwy gruczołów nadnerczy i tych umiejscowionych poza gruczołami nadnerczy, zespołu androgenitalnego. Badanie to może być pomocne w określeniu płci noworodka, gdy występują obojnacze cechy płciowe, gdy u dziewczynki rozwijają się męskie cechy płciowe, oraz przyczyn zaburzeń pokwitania. Oznaczenie androstendionu wykonuje się okresowo w celu monitorowania terapii zastępczej glikokortykoidami we wrodzonym przeroście nadnerczy.

Przebieg badania

Materiałem do badania androstendionu jest krew. Pacjent zgłasza się do punktu badań, siada na specjalnym fotelu i opiera odsłoniętą rękę o zagłówek. Pielęgniarka przygotowuje probówki na krew, ocenia palcem naczynia krwionośne i wybiera najczęściej żyłę łokciową do wkłucia. Dezynfekuje zgięcie łokciowe, zakłada stazę (opaskę uciskową) i prosi pacjenta o zaciśnięcie ręki w pięść. Po wprowadzeniu igły do żyły zwalnia opaskę, Pacjent rozluźnia dłoń i następuje napełnienie probówki. Materiał po zakodowaniu zostaje przekazany do analizy laboratoryjnej. Z wynikami badania androstendionu pacjent powinien się zgłosić do lekarza kierującego na badanie. Stężenie tego hormonu jest zależne od wieku i płci pacjenta. W związku z tym konieczne jest skonsultowanie wyników ze specjalistą, który w razie potrzeby rozszerzy diagnostykę i opracuje plan leczenia.

Jak przygotować się do badania androstendionu?

Badanie androstendionu przeprowadza się w godzinach porannych, co wiąże się ze zmiennością dobową wydzielania tego hormonu. Najwyższe wartości osiąga właśnie z rana, a najniższe po południu. Osoby zgłaszające się na badanie po raz kolejny powinny przestrzegać pory pobierania krwi do badania, a w przypadku różnic notować godziny, kiedy wykonano u nich badanie.

Pacjent powinien zgłosić się na badanie androstendionu wypoczęty. Wskazane jest unikanie wcześniej stresu i wzmożonego wysiłku fizycznego. Pacjent nie musi być na czczo, choć oznaczenie to najczęściej robi się wraz z innymi badaniami laboratoryjnymi, które mogą wymagać 8–10-godzinnej przerwy w posilaniu się.

W przypadku kobiet badanie androstendionu przeprowadza się w określonym momencie cyklu miesiączkowego – zaleca się wykonanie go na tydzień przed miesiączką lub po niej.

Zobacz także: Pierwsza wizyta u lekarza ginekologa. Przygotowanie rodziców w kwestii miesiączkowania u dziecka

Jakie choroby wykrywa badanie androstendionu?

O czym świadczy podwyższony androstendion? Wśród możliwych przyczyn zbyt wysokiego poziomu tego hormonu wymienia się:

• steroidoterapię,
• ektopowe wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego w nowotworach nieendokrynnych (np. płuc, jelit),
• chorobę Cushinga – zależną od hormonu adrenokortykotropowego nadczynność nadnerczy (wywołaną przez mikrogruczolaki przysadki wydzielające hormon adrenokortykotropowy),
• zespół Cushinga – niezależny od hormonu adrenokortykotropowego (wywołany przez np. gruczolaka nadnerczy, przerost nadnerczy, raka nadnerczy, zespoły gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 i 2),
• otyłość,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• ekspozycję na silny stres.

Obniżone wartości badania androstendionu mogą być wynikiem m.in.:

• choroby Addisona,
• chorób autoimmunologicznych,
• wrodzonej hipoplazji nadnerczy,
• nacieków nowotworowych,
• adrenoleukodystrofii (choroby Siemerlinga-Creutzfeldta),
• napromieniania,
• infekcji zarówno o podłożu bakteryjnym, jak i wirusowym (np. CMV, HIV),
• oporności na hormon adrenokortykotropowy,
• obustronnego usunięcia nadnerczy,
• niedoczynności przysadki,
• niedoczynności tarczycy,
• niedoczynności podwzgórza.

Przeczytaj również: Wizyta u ginekologa – jak wygląda i jak się do niej przygotować? Wszystko, co warto wiedzieć