Wysoką jakość treści zapewnia Harmonia Poradnia Zdrowia Psychicznego

LOGO HARMONIA LXM RGB.svg
03.06.2025
Maria Stefaniak.jpg
Maria Stefaniak psycholog, psycholog dziecięcy

Łaknienie spaczone, znane jako zespół Pica, to zaburzenie, w którym osoby dotknięte chorobą odczuwają nieodpartą ochotę na spożywanie substancji niejadalnych. Od kredy po ziemię, a nawet włosy – spektrum spożywanych obiektów jest zaskakująco szerokie. Czym dokładnie jest Pica, jakie są jej przyczyny i objawy, a co najważniejsze – jakie możliwości leczenia oferuje współczesna medycyna? Zapraszamy do lektury artykułu, który rzuca światło na to często bagatelizowane, ale poważne zaburzenie.

dziewczyna z zaburzeniem odżywiania

Spis treści

Pica – co to jest i czym charakteryzuje się łaknienie spaczone?    
Przyczyny i czynniki ryzyka
Jak często występuje Pica?
Leczenie Pica
Rokowania
Znaczenie wsparcia i leczenia

Pica – co to jest i czym charakteryzuje się łaknienie spaczone?    

Pica to zaburzenie odżywiania polegające na nawykowym spożywaniu nieprzystosowanych do spożywania i nieodżywczych substancji, takich jak kreda, ziemia, gips, farba, papier, włosy, szkło, metal, a nawet kał. Te substancje nie dostarczają wartości odżywczych ani energii, a ich spożywanie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i powikłań.

Nazwa zaburzenia pochodzi od łacińskiego słowa pica, oznaczającego srokę – ptaka znanego z „połykania” różnych przedmiotów. Już Hipokrates opisywał podobne przypadki, choć pierwotnie diagnozowano Picę wyłącznie u dzieci. Dziś wiadomo, że może występować w każdym wieku, najczęściej u małych dzieci z opóźnieniem rozwoju, kobiet w ciąży, osób z niepełnosprawnością intelektualną, ze spektrum autyzmu czy schizofrenią.         

Diagnoza Pica nie jest stawiana u dzieci poniżej 2. roku życia, ponieważ na tym etapie wkładanie przedmiotów do ust jest częścią naturalnego rozwoju poznawczego.

Kryteria diagnostyczne według DSM-5:

  1. Utrwalone spożywanie niejadalnych substancji przez co najmniej miesiąc.
  2. Zachowanie nieodpowiednie dla wieku rozwojowego.
  3. Brak akceptacji kulturowej dla takiego zachowania.
  4. Objawy nie wynikają wyłącznie z innego zaburzenia, chyba że są klinicznie istotne.

Rodzaje Pica (w zależności od rodzaju spożywanej substancji):

  • Amylofagia – jedzenie skrobi,
  • Geofagia – jedzenie ziemi,
  • Hialofagia – jedzenie szkła,
  • Mukofagia – jedzenie wydzielin z nosa,
  • Koprofagia – jedzenie kału,
  • Litofagia – jedzenie kamieni,
  • Trichofagia – jedzenie włosów,
  • Ksylofagia – jedzenie drewna.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Etiologia Pica nie jest do końca znana, ale uważa się, że przyczyny są wieloczynnikowe: biologiczne, psychiczne, społeczne i kulturowe. Do czynników ryzyka należą m.in.:

  • anemia i niedobory składników odżywczych (żelazo, cynk, witaminy B i C),
  • ciąża,
  • niski status socjoekonomiczny,
  • stres i trauma,
  • zaburzenia psychiczne,
  • zaburzenia odżywiania.

Zespół Pica często współwystępuje z różnymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, spektrum autyzmu czy niepełnosprawność intelektualna. W takich przypadkach spożywanie niejadalnych substancji może stanowić formę radzenia sobie z objawami choroby lub napięciem emocjonalnym.          

Warto jednak podkreślić, że nawet jeśli Pica nie jest bezpośrednio związana z zaburzeniem psychicznym, jej obecność może silnie oddziaływać na zdrowie psychiczne osoby chorej. Nietypowe zachowania żywieniowe często prowadzą do wstydu, poczucia winy, a także społecznego wykluczenia. Osoby zmagające się z mogą ukrywać swoje objawy z obawy przed oceną, a nierzadko stają się obiektem drwin czy niezrozumienia ze strony otoczenia.

Jak często występuje Pica?

Dokładne określenie częstotliwości występowania Pica w ogólnej populacji jest trudne, ponieważ wiele przypadków może pozostawać niezdiagnozowanych. Szacuje się jednak, że:

  • zaburzenie  dotyczy około 1,3% osób z diagnozą zaburzeń odżywiania,
  • występuje u 21,8% osób z niepełnosprawnością intelektualną,
  • oraz aż u 48% dzieci ze spektrum autyzmu.

Leczenie Pica

Terapia zależy od przyczyny i objawów, ale najczęściej obejmuje:

  • konsultację z lekarzem (np. rodzinnym, psychiatrą, gastroenterologiem),
  • badania w kierunku niedoborów pokarmowych,
  • leczenie powikłań – czasem wymagana jest interwencja chirurgiczna,
  • psychoterapię (głównie behawioralną),
  • współpracę z dietetykiem w celu wypracowania zdrowych nawyków żywieniowych,
  • leczenie zaburzeń współwystępujących, jeśli są obecne (np. depresji, zaburzeń rozwojowych).

Jeśli Pica jest związana z niedoborem składników odżywczych, kluczowym elementem leczenia jest uzupełnienie braków poprzez odpowiednio zbilansowaną dietę. W takich przypadkach warto skonsultować się z dietetykiem, który pomoże dobrać jadłospis dostosowany do indywidualnych potrzeb organizmu.

W sytuacjach, gdy spaczone łaknienie pojawia się w wyniku restrykcyjnej diety (np.odchudzającej), należy zmodyfikować sposób odżywiania tak, by dostarczał wszystkich niezbędnych składników odżywczych, a jednocześnie wspierał zdrową i stopniową redukcję masy ciała. Zbyt drastyczne ograniczenia kaloryczne mogą prowadzić do zaburzeń łaknienia i pogorszenia stanu zdrowia fizycznego oraz psychicznego.                                                   

Leczenie Pica wymaga współpracy różnych specjalistów, takich jak lekarz rodzinny, psychiatra, chirurg czy gastroenterolog. Związane jest to z tym, że zaburzenie to może mieć zarówno podłoże internistyczne, jak i psychiczne. Ponadto Pica może prowadzić do powikłań zdrowotnych, które w niektórych przypadkach wymagają interwencji specjalistów, takich jak chirurg czy gastroenterolog.

  • zaburzenia elektrolitowe,
  • niedobory witamin i składników odżywczych,
  • niedrożność przewodu pokarmowego,
  • wrzody żołądka i perforacje jelit,
  • zatrucia chemiczne (np. ołowiem, toksynami z farb),
  • infekcje pasożytnicze (szczególnie po spożyciu gleby lub odchodów),
  • zaparcia,
  • próchnica i uszkodzenia szkliwa,
  • otyłość (przy jednoczesnym objadaniu się innymi produktami),
  • zaburzenia neurologiczne.

Pica znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie i może negatywnie wpływać na stan psychiczny osoby chorej. Oprócz obciążenia emocjonalnego, zaburzenie to wiąże się także z poważnymi zagrożeniami dla zdrowia fizycznego, dlatego kluczowe jest jak najszybsze podjęcie leczenia.

Psychoterapia indywidualna

Rokowania

W wielu przypadkach przebieg zaburzenia jest łagodny i może ustąpić samoistnie, zwłaszcza u dzieci lub kobiet w ciąży, u których Pica ma charakter przejściowy. Jednak ryzyko wzrasta, gdy objawy utrzymują się dłużej lub gdy spożywane są wyjątkowo niebezpieczne substancje. Dlatego nie należy bagatelizować objawów i warto jak najszybciej wdrożyć odpowiednią pomoc specjalistyczną.

Znaczenie wsparcia i leczenia

Zespół Pica to zaburzenie, które może poważnie wpłynąć na zdrowie fizyczne i psychiczne osoby chorej. Spożywanie niejadalnych substancji nie tylko prowadzi do komplikacji zdrowotnych, ale również może przyczyniać się do problemów emocjonalnych, takich jak wstyd, zakłopotanie i izolacja społeczna. Wczesna diagnoza i skuteczne leczenie są kluczowe w poprawie jakości życia pacjenta.

Warto podjąć odpowiednią terapię, ponieważ Pica, mimo że jest zaburzeniem wymagającym wszechstronnego podejścia, może być skutecznie kontrolowana. Współpraca z różnymi specjalistami, takimi jak lekarz rodzinny, psychiatra, dietetyk, a czasami chirurg czy gastroenterolog, zapewnia kompleksową pomoc. Dzięki odpowiedniemu leczeniu – zarówno farmakologicznemu, jak i psychoterapeutycznemu – można nie tylko wyeliminować szkodliwe nawyki, ale także poprawić stan zdrowia pacjentafizyczny i psychiczny.

Źródła
  1. A. Michalska i in., Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd, „Psychiatria Polska” 2016, nr 50, s. 497–507
  2. Walker H.K., Hall W.D., Hurst J.W., Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations, Boston Butterworths, 1990.
  3. Jabłońska E., Błądkowska K., Bronkowska M.: Zaburzenia odżywiania jako problem zdrowotny i psychospołeczny, Kosmos. Problemy nauk biologicznych. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, nr 1/2019

Zobacz także

nastolatek z autyzmem
Psychologia

Autyzm u nastolatków – objawy, przyczyny i leczenie

Dorastanie to czas intensywnych zmian – emocjonalnych, społecznych i fizycznych. Gdy w tym okresie pojawiają się trudności w komunikacji, w relacjach czy w codziennym funkcjonowaniu, łatwo przeoczyć, że mogą one wynikać z głębszych przyczyn. Autyzm u nastolatków często wygląda inaczej niż u małych dzieci, a jego rozpoznanie bywa wyzwaniem zarówno dla rodziców, jak i specjalistów. Jakie sygnały mogą świadczyć o spektrum autyzmu w wieku dojrzewania i jak wygląda proces diagnozy oraz wsparcia?

rozdwojenie jaźni
Psychologia

Rozdwojenie jaźni, czyli osobowość wieloraka

Rozdwojenie jaźni, znane również jako dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID), to jedno z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych zaburzeń psychicznych. Należy do grupy zaburzeń dysocjacyjnych i bywa określane jako osobowość mnoga lub wieloraka. Chociaż często jest przedstawiane w filmach jako zjawisko niemal nadprzyrodzone, w rzeczywistości ma ono głębokie podłoże psychologiczne i neurologiczne, którego nie należy bagatelizować.

osobowość unikająca
Psychologia

Przyczyny, objawy i leczenie osobowości unikającej (lękliwej)

Czy często boisz się odrzucenia i dlatego unikasz bliskich kontaktów z innymi, mimo że w głębi serca pragniesz bliskości i bliskiego związku? Czy każde wyjście do pracy czy spotkanie z ludźmi wydaje Ci się niemal niemożliwe do pokonania? To mogą być objawy osobowości unikającej (lękliwej), jednego z zaburzeń osobowości. W tym artykule wyjaśniamy, czym charakteryzuje się to zaburzenie, jakie są jego objawy i przyczyny oraz jak skutecznie sobie z nim radzić – między innymi przy pomocy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), terapii schematów i podejścia psychodynamicznego.

Wszystkie artykuły i poradniki