Staw rzekomy – co to jest? Objaw, przyczyny i sposoby leczenia

Jednym z najpoważniejszych niepowodzeń leczenia złamań jest staw rzekomy. W diagnozowaniu go wykorzystuje się zdjęcie rentgenowskie, a niekiedy i scyntygrafię kości. Sprawdź, jakie są przyczyny powstania stawu rzekomego i w jaki sposób objawia się ta przypadłość.

Staw rzekomy – co to jest?

Złamanie kości jest jednym z cięższych urazów. Wiąże się z koniecznością podjęcia szybkiej interwencji lekarskiej i ustabilizowania odłamków kostnych poprzez ich unieruchomienie. Niekiedy mimo podjęcia odpowiednich działań dochodzi do powstania stawu rzekomego, który jest rodzajem zaburzenia zrostu kości po uprzednim złamaniu.

Staw rzekomy charakteryzuje się tym, że nie dochodzi do wypełnienia złamanej przestrzeni tkanką kostną, tylko tkanką włóknisto-chrzęstną. W miejscu złamania na jednym odłamie kostnym może pojawić się płytka panewka, na drugim zaokrąglony koniec, a otacza je włóknista torebka. W konsekwencji tego pomiędzy odłamami kostnymi, które powinny do siebie przylegać, rozwija się swego rodzaju staw, który ma patologiczną ruchomość.

Staw rzekomy stwierdza się, jeśli w ciągu 6 miesięcy od złamania kości nie nastąpił jej zrost i nie obserwuje się na RTG postępu procesu gojenia w ciągu kolejnych 3 miesięcy. Istnieją jednak pewne odstępstwa od tej reguły. Szacuje się, że najczęściej do powstania stawu rzekomego dochodzi po złamaniu obojczyka, piątej kości śródstopia, kości piszczelowej, udowej, ramiennej, łokciowej oraz łódeczkowatej.

Jakie są rodzaje stawu rzekomego?

Specjaliści wyróżniają takie rodzaje stawów rzekomych, jak:

• stawy rzekomy witalny (biologicznie reaktywny):
  • staw rzekomy hipertroficzny – charakteryzuje się znacznym przerostem dobrze ukrwionych końców kostnych, rozwija się z reguły w kościach kończyn dolnych („stopy słonia” i „stopy konia”);
  • staw rzekomy oligotroficzny – charakteryzuje się zarośnięciem jamy szpikowej i brakiem przerostu końców kostnych przy prawidłowym ukrwieniu odłamów, rozwija się z reguły w kościach kończyn górnych;
•  staw rzekomy awitalny (biologicznie niereaktywny, atroficzny):
  • staw rzekomy dysplastyczny – charakteryzuje się zanikiem odłamów kostnych, ścieńczeniem warstwy korowej kości, zamknięciem jamy szpikowej, a także osteoporozą końców odłamów, które nie stykają się ze sobą;
  • staw rzekomy aplastyczny – na badaniu radiologicznym przypomina świeże złamanie; typowa jest dla niego sklerotyzacja końców odłamów kostnych, otwarta jama szpikowa na końcach odłamów oraz martwica jednego lub obu końców kostnych.

Dodatkowo wyróżnia się staw rzekomy niezakażony (bez objawów infekcji) i zakażony (z objawami infekcji).

Dlaczego dochodzi do rozwoju stawu rzekomego po złamaniu?

Przyczyny powstania stawu rzekomego z uwagi na swój charakter zostały podzielone na następujące grupy:

• ze strony operatora – m.in. wadliwa stabilizacja, nieodpowiednia technika operacyjna lub rodzaj zespolenia;
• ze strony pacjenta – m.in. brak współpracy w rekonwalescencji (np. zbyt intensywne lub szybkie obciążanie uszkodzonej kończyny), choroby współistniejące (cukrzyca, miażdżyca, niewydolność krążeniowo-oddechowa, choroby układowe) i czynniki środowiskowe (złe odżywianie się, alkoholizm, palenie tytoniu);
• ze strony kości – m.in. złamanie otwarte, interpozycja tkanek miękkich, zaburzenia unaczynienia, duży ubytek kości, rozległe uszkodzenie tkanek miękkich i utajona infekcja.

Zobacz także: Jak rozpoznać ból stawu kolanowego?

Staw rzekomy – objawy

Staw rzekomy jest trudny do stwierdzenia na początkowym etapie rozwoju tej patologii. Ma to związek z czasem, jaki musi upłynąć, aby doszło do pełnego zrostu kości. Wyróżnić można następujące objawy stawu rzekomego:

• dolegliwości bólowe w miejscu złamania, doświadczane zwłaszcza podczas obciążenia kończyny;
• patologiczna ruchomość;
• osłabienie siły mięśniowej;
• bolesność uciskowa nad miejscem złamania;
• ocieplenie kończyny w miejscu złamania;
• widoczna na zdjęciu RTG szczelina złamania w czasie, gdy powinno się stwierdzić widoczny zrost kostny.

Zobacz także: Łuszczycowe zapalenie stawów – objawy, przyczyny, sposoby leczenia

Leczenie stawu rzekomego

Leczenie stawu rzekomego zależy od typu patologii. W przypadku stawów rzekomych witalnych dąży się do zapewnienia tzw. ciszy mechanicznej w miejscu złamania. W tym celu zastosowana może być osteosynteza stabilna, czyli stabilizacja zewnętrzna lub śródszpikowa z rozwierceniem jamy szpikowej (przeszczepy kostne). Inną metodą jest stymulacja mechaniczna – obciążanie kości wywołuje zjawisko piezoelektryczne (pod wpływem naprężeń na powierzchni kości pojawia się potencjał elektryczny).

Z kolei w przypadku stawów rzekomych atroficznych konieczne jest użycie biologicznego czynnika stymulującego zrost kostny. Poza ustabilizowaniem złamania należy zwiększyć powierzchnię kontaktu odłamów kostnych. W tym celu dopasowuje się ich kształt lub przeprowadza resekcję stawu rzekomego. Biologiczne pobudzenie można uzyskać, wykorzystując autogenny przeszczep kostny w miejscu stawu rzekomego lub czynniki wzrostu (np. PRP, BMP), przeprowadzając osteotomię dystrakcyjną na innym poziomie.

Zakażone stawy rzekome leczy się przez odkażenie, oczyszczenie i wypełnienie tkanką kostną z przeszczepu lub przeniesienie segmentowe przez osteotomię.

W leczeniu stawu rzekomego na jego poziomie albo w miejscu resekcji zalecana jest kompresja lub na przemian kompresja i dystrakcja. Chory powinien też zaprzestać palenia tytoniu oraz odpowiednio się odżywiać (dieta na wzmocnienie kości oparta na produktach bogatych w białko, witaminę D i wapń). We wzmocnieniu procesu kostnienia pomocne okazać się mogą zabiegi fizykalne, takie jak elektrostymulacja, terapia ultradźwiękowa, laseroterapia, magnetoterapia i krioterapia, które pobudzają zrost kości, poprawiają krążenie, a także zmniejszają ból.