Skąpomocz – co to jest? Przyczyny i diagnostyka

Czym jest skąpomocz?

Skąpomocz, określany również jako oliguria, to objaw chorobowy polegający na zmniejszeniu ilości oddawanego moczu w ciągu doby. U osób dorosłych skąpomocz stwierdza się, gdy dobowa ilość oddanego moczu wynosi mniej niż 400–500 ml. W przypadku dzieci o skąpomoczu mówi się, gdy ilość oddawanego moczu nie przekracza: u niemowląt 1 ml/kg/h, u większych dzieci 0,5 ml/kg/h. W sytuacji, gdy dobowa ilość wytwarzanego moczu spadnie do mniej niż 100 ml, stwierdza się bezmocz. Dla jego określenia stosuje się też nazwę anuria.

Zobacz także: Przezroczysty mocz – o czym świadczy?

Ile moczu dziennie powinno się oddawać?

Fizjologicznie dobowa ilość wydalanego moczu powinna mieścić się w zakresie 600–2500 ml. Nie sposób jednoznacznie określić objętości produkowanego moczu, gdyż jest to uzależnione od wielu czynników, w tym m.in. ilości spożytych płynów, stanu zdrowia, temperatury otoczenia. Mocz oddaje się kilka razy w ciągu doby – zazwyczaj 6–8 razy. Zdrowy człowiek odczuwa potrzebę wyjścia do toalety średnio co 3 godziny. Stanem przeciwnym do skąpomoczu jest wielomocz lub częstomocz, o którym mówi się, gdy przy  wielokrotnym oddawaniu moczu  w ciągu doby, a całkowita objętość wydalonego  moczu wynosi więcej niż 2500 ml.

Jakie są przyczyny skąpomoczu?

Istnieje wiele potencjalnych przyczyn skąpomoczu. Biorąc pod uwagę umiejscowienie podłoża zbyt rzadkiego (lub w za małych ilościach) oddawania moczu, wyróżniono:

• oligurię przednerkową;
• oligurię nerkową;
• oligurię pozanerkową.

Jednymi z częstszych przednerkowych przyczyn powstania skąpomoczu są: odwodnienie, nadmierna potliwość, uporczywe wymioty lub biegunka. Do tej grupy należą zaburzenia drożności lub napięcia tętnic nerkowych, które mogą być związane z obecnością blaszki miażdżycowej („zablokowania tętnic przez cholesterol”), stanem zapalnym, zakrzepem, zatorem czy tętniakiem. Przednerkowymi przyczynami skąpomoczu okazać się mogą również choroby serca, sepsa lub znaczna utrata krwi. Objaw ten wymieniany jest wśród możliwych działań niepożądanych po podaniu środków kontrastujących.

Druga kategoria przyczyn skąpomoczu dotyczy bezpośrednio nerek. Oliguria może być konsekwencją zapalenia kłębuszków nerkowych, ostrego uszkodzenia nerek, odmiedniczkowych chorób nerek bądź przewlekłej choroby nerek. Oddawanie moczu zbyt rzadkie i w za małej ilości towarzyszy chorobom układowym nerek, sarkoidozie, procesowi odrzucenia przeszczepionej nerki czy zespołowi hemolityczno-mocznicowemu.

Ostatnia grupa przyczyn skąpomoczu, czyli pozanerkowa, obejmuje takie schorzenia i stany chorobowe jak m.in.: guzy nerek, kamienie nerkowe, choroby cewki moczowej, schistosomatoza, pęcherz neurogenny (zaburzenia w oddawaniu moczu spowodowane przez choroby neurologiczne), guzy w jamie brzusznej. Pozanerkowe przyczyny skąpomoczu mogą być też związane z płcią – u mężczyzn jest to np. przerost i rak prostaty, a u kobiet zrosty pooperacyjne, rak szyjki macicy, mięśniaki macicy.

W jaki sposób rozpoznaje się skąpomocz?

Kluczową rolę w diagnostyce skąpomoczu odgrywają:

• wywiad lekarski;
• badanie przedmiotowe;
• laboratoryjne badania z krwi – morfologia krwi, mocznik, kreatynina, wskaźnik przesączania kłębuszkowego (tzw. wskaźnik GFR);
• badanie moczu – ocena fizykochemiczna moczu i badanie mikroskopowe osadu odwirowanego moczu,
• dobowa zbiórka moczu – ocena ilości moczu wydalanego w ciągu całej doby do specjalnie przeznaczonego do tego pojemnika,
• badanie obrazowe układu moczowego – przeważenie jest to badanie USG.

Jeśli lekarz uzna to za stosowne, zleci dodatkowe badania.

Sprawdź, jak przebiega pobranie krwi.

Na czym polega leczenie skąpomoczu?

Leczenie skąpomoczu polega na terapii schorzenia, które doprowadziło do zbyt rzadkiego oddawania moczu. Sposób leczenia skąpomoczu jest zatem dostosowywany do indywidualnego pacjenta. W skąpomoczu bardzo ważne jest zadbanie o odpowiednie nawodnienie i wyrównanie niedoborów elektrolitowych.

Zobacz także: Zakażenie układu moczowego – objawy, leczenie