Rumień wędrujący – czym jest i jak sobie z nim radzić? Opis, objawy, metody leczenia

Co to jest i jak wygląda rumień wędrujący?

Rumień wędrujący (łac. erythema migrans) to specyficzna zmiana skórna, która pojawia się w wyniku zakażenia krętkami Borrelia po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza. Zazwyczaj rozwija się w miejscu ukąszenia, ale może też pojawić się w innych lokalizacjach.

Charakterystyczne cechy rumienia wędrującego:

• początkowo wygląda jak mała, czerwona plamka lub grudka, najczęściej w miejscu wkłucia kleszcza,
• z czasem powiększa się i przybiera postać okrągłego lub owalnego rumienia z jaśniejszym środkiem – tzw. tarczowaty wygląd,
• może osiągać średnicę od kilku do kilkunastu centymetrów,
• zmiana zwykle nie boli i nie swędzi, co odróżnia ją od wielu innych wysypek.

Z biegiem czasu rumień po kleszczu może „wędrować”, czyli przemieszczać się i zmieniać kształt oraz wielkość. U części osób może wyglądać nietypowo – jako nieregularne zaczerwienienie bez klasycznego przejaśnienia w środku. W razie pojawienia się podejrzanej zmiany skórnej warto obrysować jej brzegi np. długopisem, aby w kolejnych dniach obserwować czy się powiększa, co jest charakterystyczne dla rumienia wędrującego.

Rumień wędrujący a alergia

Na pierwszy rzut oka zmiana po ukąszeniu kleszcza może przypominać objaw alergii. Jak odróżnić rumień wędrujący od reakcji alergicznej? Zmiany alergiczne na skórze (np. po ukąszeniu owada) są zazwyczaj:

• swędzące,
• bolesne lub piekące,
• mogą pojawiać się szybko po kontakcie z alergenem,
• często występują z towarzyszącym obrzękiem.

W przeciwieństwie do tego rumień wędrujący nie swędzi ani nie piecze, rozwija się wolno (w ciągu kilku dni) i systematycznie się powiększa.

Rumień wędrujący a pokrzywka

Pokrzywka to szybko pojawiające się i znikające bąble z towarzyszącym zaróżowieniem się skóry. Objawia się nasilonym swędzeniem, częstą zmianą wielkości i lokalizacji. Ponadto występuje z różnym nasileniem przez kilka dni.

Rumień wędrujący utrzymuje się przez wiele dni lub tygodni, nie daje objawów świądu, systematycznie się powiększa, często przekraczając 5 cm średnicy.

Rumień wędrujący – jak długo się utrzymuje?

Czas trwania rumienia zależy od etapu boreliozy  i momentu rozpoczęcia leczenia.

• Bez leczenia: może utrzymywać się od 2 do nawet 8 tygodni.
• Po wdrożeniu antybiotykoterapii: zaczyna stopniowo blednąć i znikać w ciągu 1-2 tygodni.

Należy pamiętać, że ustąpienie rumienia nie oznacza całkowitego wyleczenia – konieczna jest pełna antybiotykoterapia.

Jak rozpoznać rumień wędrujący? Diagnostyka

Rozpoznanie rumienia wędrującego opiera się przede wszystkim na ocenie klinicznej – lekarz diagnozuje go na podstawie wyglądu zmiany i wywiadu z pacjentem (np. kontakt z kleszczem).

Dodatkowe metody diagnostyczne są niezbędne w przypadku braku pewności co do rozpoznania lub wystąpienia innych objawów boreliozy niż rumień wędrujący. Może zostać zlecone badanie serologiczne ELISA/CLIA, które wykrywa obecność przeciwciał IgM i IgG przeciwko Borrelii. W przypadku dodatniego wyniku należy potwierdzić wynik badaniem Western Blot. W niektórych rzadszych przypadkach wykonuje się również specjalistycznego badanie PCR.

W sytuacji wystąpienia klasycznego rumienia wędrującego, zwłaszcza po ukąszeniu, nie potrzeba wykonywania dodatkowych badań, ponieważ wczesna borelioza (w fazie rumienia wędrującego) może nie dawać jeszcze dodatnich wyników serologicznych.

Rumień wędrujący – na czym polega leczenie?

Leczenie polega na podaniu antybiotyków – im szybciej zostanie rozpoczęte, tym większa skuteczność i mniejsze ryzyko powikłań. Najczęściej stosowane leki to:

• doksycyklina (u dorosłych i dzieci > 8 r. ż.),
• amoksycylina – dla małych dzieci lub kobiet w ciąży i karmiących piersią,
• inne antybiotyki są alternatywą w razie nietolerancji pozostałych leków.

Leczenie jest zwykle skuteczne i zapobiega dalszemu rozwojowi choroby (np. zajęciu układu nerwowego, stawów czy serca).

Jak zapobiegać rumieniowi? Profilaktyka

Najlepszym sposobem ochrony przed rumieniem wędrującym i boreliozą jest unikanie ukąszeń kleszczy.

Zasady profilaktyki:

• noszenie długich rękawów i spodni w lasach, parkach, na łąkach,
• używanie repelentów (np. DEET, permetryna),
• dokładne oglądanie ciała po spacerze – szczególnie pachwiny, pachy, zgięcia kolan, linia włosów,
• jak najszybsze usunięcie kleszcza,
• obserwacja miejsca po ukąszeniu i całej skóry przez co najmniej 30 dni.

Czy rumień wędrujący zawsze oznacza boreliozę?

Tak – rumień wędrujący jest patognomonicznym (charakterystycznym tylko dla jednej choroby) objawem boreliozy. Jeśli się pojawi, można z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać boreliozę bez konieczności potwierdzania jej dodatnimi testami serologicznymi.

Warto jednak wiedzieć, że:

• nie każdy przypadek boreliozy przebiega z rumieniem – szacuje się, że pojawia się on u 40-70% zakażonych,
• brak rumienia nie wyklucza zakażenia – dlatego tak ważna jest czujność po każdym kontakcie z kleszczem.

Podsumowanie

Rumień wędrujący to alarmujący sygnał, że doszło do zakażenia boreliozą. Jego szybkie rozpoznanie i leczenie mogą zapobiec poważnym komplikacjom zdrowotnym. Profilaktyka, świadomość objawów i szybka reakcja po ukąszeniu przez kleszcza to klucz do ochrony przed tą groźną chorobą.