Przez dziesięciolecia plomby amalgamatowe były stosowane w niemalże każdym gabinecie stomatologicznym. Dzięki rozwojowi technologii współczesna medycyna oferuje nowocześniejsze i bardziej estetyczne rozwiązania – wypełnienia kompozytowe. W związku z tym coraz więcej pacjentów zastanawia się, czy warto wymienić stare plomby amalgamatowe. Z czym może wiązać się taka decyzja? Jak wygląda plomba z amalgamatu i kiedy należy rozważyć jej ewentualną wymianę? Wyjaśniamy w artykule.
Spis treści
Co to jest plomba amalgamatowa? Rodzaje i charakterystyka
Plomba amalgamatowa to wypełnienie stomatologiczne wykonane z mieszaniny różnych metali – głównie rtęci (ok. 50% składu), srebra, cyny, miedzi i cynku. To właśnie taki skład ma wpływ na jej srebrnoszary kolor.
Plomby te wyraźnie kontrastują z naturalną barwą zęba, co sprawia, że są bardzo widoczne w jamie ustnej. Wypełnienie to może mieć gładką lub lekko chropowatą powierzchnię.
Amalgamat z czasem utlenia się i zmienia barwę na znacznie ciemniejszą, a to negatywnie wpływa na estetykę uśmiechu.
Wyróżnia się kilka rodzajów amalgamatu:
- amalgamat niskomiedziowy – starszy typ plomby amalgamatowej, w której zawartość miedzi wynosi mniej niż 6%. Jest ona mniej odporna na korozję i mikropęknięcia;
- amalgamat wysokomiedziowy – stosowany od lat 80., bardziej odporny na ścieranie i korozję, może wytrzymać nawet 15-20 lat;
- amalgamat z aktywnym srebrzeniem – ze względu na zwiększoną zawartość aktywnych form srebra posiada lepsze właściwości bakteriobójcze i jest mniej podatny na przebarwienia.
Związek ten był stosowany przez całe dziesięciolecia ze względu na swoje właściwości, takie jak trwałość, odporność na ścieranie oraz łatwość wykonania uzupełnienia. Dlatego też najczęściej wykorzystywano go do wypełnień w zębach trzonowych, narażonych na większe siły żucia.
Czy plomby amalgamatowe są szkodliwe?
Główną przyczyną kontrowersji są możliwe skutki uboczne związane z obecnością rtęci i ryzykiem jej wydostania się z plomby.
Warto podkreślić, że w takim wypełnieniu pierwiastek ten znajduje się w postaci stabilnej i związanej chemicznie z innymi metalami, co ogranicza jego uwalnianie.
Czy więc amalgamat jest szkodliwy? W ciągu ostatnich lat przeprowadzono wiele badań na ten temat. W większości wskazują one, że u pacjentów z takim wypełnieniem poziom rtęci w organizmie może być wyższy, ale nadal mieści się w granicach bezpieczeństwa określonych przez WHO.
W 1991 roku profesor Marian Urbanowicz na podstawie przeprowadzonych przez siebie badań stwierdził, że ekspozycja na opary rtęci z plomb może być zbyt wysoka u osób z bruksizmem.
FDA (Agencja Żywności i Leków w USA) dopuszcza stosowanie amalgamatu u dorosłych i dzieci powyżej 6. roku życia, ale zaleca ostrożność w przypadku kobiet w ciąży, osób z chorobami nerek i alergią na metale.
Z kolei Unia Europejska zakazała całkowitego stosowania plomb amalgamatowych u dzieci i kobiet w ciąży od 2018 r.
Nowe, bardziej restrykcyjne przepisy przyjęte w 2024 roku wprowadziły całkowity zakaz stosowania amalgamatu dla całej populacji UE od 1 stycznia 2025 roku, z możliwością odstępstw tylko w przypadku uzasadnionej medycznie potrzeby.
Wniosek? Amalgamat stosowany w plombach uważa się w dużej mierze za bezpieczny w przypadku większości osób, ale dla grup ryzyka i w kontekście rosnącej świadomości zdrowotnej jego stosowanie stało się coraz bardziej ograniczone lub bywa zabronione.
Ponadto postęp technologiczny skłonił środowiska medyczne do poszukiwania i promowania alternatywnych materiałów do wypełnień.
Usuwanie plomb amalgamatowych – argumenty za i przeciw
Wymiana amalgamatu na plomby kompozytowe to decyzja, którą należy dobrze przemyśleć i skonsultować ze stomatologiem. Warto przeanalizować najważniejsze argumenty za i przeciw, ułatwiające podjęcie tej decyzji.
| Argumenty za | Argumenty przeciw |
| Estetyka – metaliczne plomby są widoczne i mogą z czasem ciemnieć. | Wysoka trwałość – amalgamat może utrzymać się nawet przez 10-20 lat. |
| Możliwość mikropęknięć i nieszczelności, co wpływa na rozwój próchnicy wtórnej pod plombą amalgamatową. | Potencjalne ryzyko ekspozycji na rtęć podczas usuwania wypełnienia amalgamatowego. |
| Ryzyko korozji materiału. | Koszt wymiany może być wysoki, zwłaszcza przy wielu plombach. |
| Obawy zdrowotne ze względu na znajdującą się w składzie rtęć. | Brak konieczności wymiany plomby amalgamatowej, gdy jest szczelna i dobrze funkcjonuje. |
| Możliwość osłabienia zęba przez rozprężanie się amalgamatu. | Niektóre alternatywy mogą być mniej trwałe niż amalgamat. |
Tabela nr 1. Argumenty za i przeciw wypełnieniom amalgamatowym. Opracowanie własne na podstawie ogólnodostępnych źródeł.
Argumenty za
Plomby z amalgamatu mogą po latach ulec pęknięciu lub rozszczelnieniu, a to sprzyja rozwojowi próchnicy. Ze względu na kolor takiego wypełnienia ząb często przybiera siną barwę, przez co trudniej jest zdiagnozować próchnicę na podstawie samego badania, bez wykonania zdjęcia RTG.
Kolejnym argumentem, dla którego pacjenci często decydują się na ich wymianę, jest poprawa estetyki uśmiechu – kompozyt, w przeciwieństwie do amalgamatu, wygląda jak naturalny ząb.
Zawartość metali w plombie amalgamatowej może wywoływać reakcję alergiczną. Dlatego jej usunięcie jest wówczas konieczne. Na taki zabieg powinny się również zdecydować kobiety planujące w najbliższym czasie ciążę – nie jest on rekomendowany w ciąży i w trakcie karmienia piersią.
Argumenty przeciw
W związku z tym, że amalgamat jest bardzo trwałym materiałem, jeśli po wielu latach i kontroli RTG wciąż jest szczelny i stabilny, nie zaleca się usuwania go. Przede wszystkim brane są tu pod uwagę czynniki zdrowotne oraz finansowe – pozbycie się plomby amalgamatowej może być kosztowne, zwłaszcza przy dużych ubytkach.
Warto również pamiętać, że usunięcie amalgamatu wymaga specjalnych procedur oraz doświadczenia lekarza, a źle przeprowadzony zabieg wymiany może nawet prowadzić do uszkodzenia zęba.
Kiedy należy usunąć amalgamat?
Usuwanie plomb amalgamatowych powinno być podjęte w konkretnych przypadkach, takich jak:
- pęknięcie lub rozszczelnienie plomby – może prowadzić do wtórnej próchnicy, rozwoju bakterii i stanów zapalnych;
- obawy zdrowotne związane z obecnością rtęci – planowana ciąża, choroby nerek, alergia lub zwiększona wrażliwość na metale;
- estetyka – chęć poprawy wyglądu uśmiechu;
- korozja lub przebarwienia – amalgamat może zmieniać kolor zęba lub dziąsła;
- chęć wymiany na nowoczesny, bardziej kompatybilny materiał – np. kompozyt, cyrkon lub ceramikę.
Na czym polega wymiana plomby amalgamatowej? Protokół SMART
Bezpieczne usuwanie plomb amalgamatowych musi być przeprowadzane zgodnie z tzw. protokołem SMART (Safe Mercury Amalgam Removal Technique), który minimalizuje ryzyko narażenia na opary rtęci. Leczenie stomatologiczne może być dodatkowo poprzedzone skierowaniem pacjenta na testy alergiczne lub konsultację z lekarzem ogólnym.
Zabieg ten składa się z kilku etapów:
- Zabezpieczenie pacjenta – odseparowanie zęba w jamie ustnej za pomocą koferdamu, z użyciem specjalnych ssaków, filtrów powietrza, masek i okularów ochronnych w celu zabezpieczenia tkanek miękkich i dróg oddechowych.
- Fragmentacja amalgamatu – ząb jest chłodzony wodą z turbiny w trakcie zabiegu, a plomba usuwana jest w możliwie dużych kawałkach, aby ograniczyć pylenie.
- Dokładne wypłukanie pola zabiegowego – usunięcie pozostałości rtęci.
- Zastąpienie plomby amalgamatowej nowym materiałem – np. kompozytem światłoutwardzalnym lub glasjonomerem (w przypadku głębokiej próchnicy).
Ile kosztuje wymiana plomby amalgamatowej? Od czego zależy cena?
Cena wymiany plomby amalgamatowej zależy od wielu czynników. Należą do nich:
- liczba wypełnień;
- rodzaj i materiał, z którego będą wykonane nowe uzupełnienia;
- lokalizacji gabinetu;
- doświadczenia lekarza wykonującego zabieg.
Wymiana na kompozyt zgodnie z procedurą SMART waha się od 400 zł do 700 zł za jeden ząb.
Jeśli pacjent decyduje się na wykonanie odbudowy ceramicznej lub cyrkonowej, wówczas koszt jednego wypełnienia może nawet wahać się między 1000 zł a 2000 zł.
Trzeba pamiętać, że istnieje możliwość finansowania zabiegu – warto zapytać wybraną placówkę stomatologiczną o możliwość ratalnej spłaty.
Jakie są alternatywy dla plomb amalgamatowych?
Dzisiejsza stomatologia oferuje kilka trwałych i estetycznych alternatyw dla plomb amalgamatowych:
- wypełnienia kompozytowe – jedno z najpopularniejszych rozwiązań, estetyczne i trwałe,
- ceramika stomatologiczna (inlay, onlay, overlay) – trwała, odporna na ścieranie, wysoce estetyczna;
- korony porcelanowe – zalecane w przypadku bardzo dużych ubytków, cechują się trwałością i wysoką estetyką;
- uzupełnienia cyrkonowe – cyrkon jest materiałem biokompatybilnym, z reguły nie powoduje alergii i może być stosowany u kobiet w ciąży oraz dzieci.
Plomby amalgamatowe dziś raczej odchodzą w zapomnienie. Warto rozważyć ich wymianę, jeśli są nieszczelne, uszkodzone, powodują dyskomfort lub po prostu nie wyglądają estetycznie. Kluczowe jest jednak, aby zabieg wymiany przeprowadzić w bezpiecznych warunkach, najlepiej zgodnie z protokołem SMART.
W LUX MED Stomatologia oferujemy Pakiet Stomatologia Komfort polecany szczególnie osobom, które potrzebują podstawowej opieki stomatologicznej i chcą zoptymalizować koszty leczenia – w tym także wymianę starych wypełnień na nowe.
Udostępnij:
