Zmień swój styl życia i zapobiegaj chorobom nowotworowym!

Nowotwory są drugą, zaraz po chorobach układu krążenia, przyczyną zgonów w Polsce. Ryzyko zachorowania możemy zmniejszyć dzięki wprowadzeniu zmian w naszym stylu życia – przestrzeganiu zasad zdrowej diety bogatej w warzywa i owoce, regularnym ćwiczeniom, niepaleniu papierosów, ograniczeniu spożycia alkoholu i ograniczeniu ekspozycji na promieniowanie UV. Ważne jest także regularne wykonywanie badań przesiewowych oraz zaszczepienie się przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV i WZW typu B.

Utrzymuj prawidłową dietę

Zdrowe odżywianie się jest bardzo ważnym elementem profilaktyki chorób nowotworowych, w szczególności nowotworów przewodu pokarmowego. Każdy z nas powinien spożywać jak najmniej produktów wysokoprzetworzonych i z dużą zawartością tłuszczu, czerwonego mięsa, a także jak najbardziej ograniczać produkty zawierające cukier. Przyrządzane posiłki powinny być bogate w warzywa, owoce i produkty będące źródłem błonnika (na przykład w razowe pieczywo, kaszę gryczaną, płatki owsiane). Ogromne znaczenie ma również jak największe ograniczenie spożycia alkoholu – jest on znanym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju nowotworów, między innymi raka jamy ustnej i gardła.

Bądź aktywny fizycznie

Otyłość jest istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju wielu nowotworów, w tym raka jelita grubego, przełyku, pęcherzyka żółciowego, wątroby i piersi. Przyczynia się do tego wiele zjawisk towarzyszących otyłości, między innymi zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę, nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej i przewlekły stan zapalny. Pacjenci otyli, chorzy na niektóre nowotwory (na przykład raka piersi) mają zwiększone ryzyko powstania przerzutów i gorsze ogólne rokowanie.

Regularne ćwiczenia fizyczne w połączeniu z odpowiednią dietą pomagają utrzymać masę ciała na właściwym poziomie. Jak często należy ćwiczyć? Najlepiej codziennie przez minimum 30 minut. Warto również jak najmniej czasu spędzać w pozycji siedzącej. Według badań siedzenie powyżej 9 godzin na dobę zwiększa ryzyko zachorowania na raka jelita grubego u mężczyzn aż o 61%. W przypadku pracy przy komputerze powinno się co najmniej raz na godzinę wstać i pochodzić, aby poprawić krążenie.

Przestań palić papierosy

W dymie tytoniowym znajduje się około 4000 toksyn, z których kilkadziesiąt ma działanie rakotwórcze, co oznacza, że może bezpośrednio przyczyniać się do rozwoju nowotworów. Palenie tytoniu jest przyczyną średnio 80% zachorowań na raka płuca, który jest najczęstszym nowotworem diagnozowanym u mężczyzn i jednocześnie stanowi najczęstszą przyczynę zgonu z powodu chorób nowotworowych. Nałóg ten również przyczynia się do rozwoju wielu innych nowotworów, na przykład raka jamy ustnej, przełyku, wątroby czy żołądka. Szacuje się, że niemal 35% zgonów w wyniku chorób nowotworowych jest związane z paleniem tytoniu. Palenie tytoniu zawsze skraca życie – średnio od 10 do 20 lat.

Czy istnieje bezpieczna liczba dziennie wypalanych papierosów? Niestety, już palenie zaledwie czterech papierosów dziennie trzykrotnie zwiększa ryzyko zgonu z powodu raka płuca czy zawału serca. Z tego względu najlepiej całkowicie przestać palić. Już po pierwszych 20 minutach od wypalenia ostatniego papierosa obniża się ciśnienie krwi i tętno. Po 5 latach ryzyko rozwoju nowotworów płuc, jamy ustnej i przełyku zmniejsza się o połowę, natomiast w ciągu 15 lat obniża się do poziomu podobnego jak u osoby niepalącej.

Ogranicz narażenie na promieniowanie UV

Powtarzające się narażenie na promieniowanie ultrafioletowe jest znanym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów skóry, na przykład raka płaskonabłonkowego czy czerniaka. Dzieje się tak, ponieważ promienie UV powodują uszkodzenie DNA, prowadzą do stopniowego narastania mutacji w komórkach naskórka, a w efekcie do rozwoju procesu nowotworowego. Głównym źródłem promieniowania UV jest promieniowanie słoneczne, ale emitują je również lampy stosowane w solariach.

W jaki sposób skutecznie można ograniczyć narażenie na promieniowanie ultrafioletowe? Piękna pogoda latem zachęca do opalania, jednak warto pamiętać o kilku zasadach, które ochronią skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Konieczne jest stosowanie ochronnych kremów z filtrem i unikanie ekspozycji na słońce w godzinach od 10 do 16, kiedy emitowane promieniowanie jest najsilniejsze. Warto również ochronić skórę głowy za pomocą kapelusza lub czapki z daszkiem i zakładać okulary przeciwsłoneczne.

Zaszczep się i wykonuj badania profilaktyczne

Szczepienia ochronne, w szczególności przeciwko HBV (wirus zapalenia wątroby typu B) i HPV (wirus brodawczaka ludzkiego), są kluczowe w zmniejszaniu ryzyka rozwoju raka wątroby i szyjki macicy. Dzięki regularnym badaniom przesiewowym możliwe jest wykrycie choroby nowotworowej na wczesnym etapie rozwoju, co znacznie zwiększa szanse na jej skuteczne wyleczenie. Badania w kierunku raka jelita grubego, czyli kolonoskopia i test na krew utajoną w stolcu, są zalecane wszystkim osobom w wieku od 55 do 64 lat. Mammografię piersi powinna wykonywać co dwa lata każda kobieta w wieku 50–69 lat, a cytologia, czyli badanie w kierunku raka szyjki macicy, zalecana jest co 3 lata paniom w wieku 25–59 lat.