Zespół niedrożnej trąbki słuchowej

Rola trąbki Eustachiusza w uchu

Trąbka słuchowa, czyli trąbka Eustachiusza, łączy ucho środkowe z nosogardłem, pełniąc przy okazji wiele nieoczywistych funkcji m.in.: wyrównuje ciśnienie, umożliwia odpływ wydzieliny, zmniejszając ryzyko infekcji. Dlatego zaburzenia w obrębie tego kanału mogą być przyczyną zapalenia trąbki słuchowej, wiążącego się z wieloma nieprzyjemnymi objawami, w tym z szumami usznymi. Gdy trąbka słuchowa jest zablokowana, w uchu środkowym wytwarza się ujemne ciśnienie. To z kolei może wpływać na ruchy błony bębenkowej i kosteczek słuchowych, co jest jednym z czynników prowadzących do powstawania szumów usznych. 

Zespół niedrożnej trąbki słuchowej – przyczyny

Zespół niedrożnej trąbki słuchowej dotyczy około 0,9% populacji. Rozwija się wtedy, gdy przewód łączący ucho środkowe z nosogardłem zostaje zablokowany, co prowadzi do gromadzenia się płynu i zaburzeń ciśnienia w uchu. Przyczyną mogą być:

• zarówno wady rozwojowe (np. rozszczep podniebienia, anomalie podstawy czaszki),
• czynniki zapalne – infekcje górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie zatok, alergie czy refluks żołądkowo-przełykowy,
• trąbkę mogą też uciskać przerośnięte migdałki, zmiany nowotworowe nosogardła czy podstawy czaszki,
• za problem odpowiadają również niektóre choroby np. zespół Kartagenera, czyli rzadkie zaburzenie genetyczne, należące do grupy tzw. pierwotnej dyskinezy rzęsek – schorzeń, w których mikroskopijne wypustki pokrywające drogi oddechowe (rzęski) nie poruszają się prawidłowo, triada aspirynowa, zaburzenia immunologiczne czy urazy.

Zatkane ucho i szum: jak objawia się zespół niedrożnej trąbki słuchowej?

Objawy niedrożności trąbki Eustachiusza są dość charakterystyczne i potrafią mocno utrudniać codzienne funkcjonowanie. Chorzy opisują je najczęściej jako przytłumione, jakby „przytkane” słyszenie, zmienny niedosłuch czy szumy uszne o różnym natężeniu. Często pojawia się uczucie pełności w uchu, a niekiedy także ból lub trzaski i „przelewanie się” przy przełykaniu. Utrzymujące się zaburzenia mogą prowadzić do poważniejszych konsekwencji: od wysiękowego zapalenia ucha środkowego, przez wciąganie błony bębenkowej, aż po przewlekłe stany zapalne ucha.

Przejściowe zaburzenia funkcji trąbki słuchowej, które trwają krócej niż 3 miesiące, określa się jako ostre, a te utrzymujące się dłużej – jako przewlekłe. Wyróżnia się trzy główne podtypy dysfunkcji trąbki słuchowej:

• trudności w otwieraniu trąbki,
• zaburzenia związane ze zmianami ciśnienia,
• oraz tzw. ziejącą trąbkę słuchową.

Z czasem, z nie do końca zrozumiałych przyczyn, zaburzenia otwarcia trąbki słuchowej mogą przekształcać się w zaburzenia jej zamknięcia, czyli wspomnianą wyżej ziejącą trąbkę. Przypadłość jest o tyle dokuczliwa, że może wiązać się ze słyszeniem przez pacjenta: echa własnego oddechu, głosu, czy nawet bicia serca. 

Zobacz także: Zawroty głowy i problemy z równowagą

Diagnostyka zespołu niedrożnej trąbki słuchowej

Rozpoznanie dysfunkcji trąbki słuchowej nie jest proste, brak jednoznacznych kryteriów sprawia, że diagnostyka opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie i badaniu otoskopowym. Trudno wskazać jedno konkretne badanie, które stanowiłoby ,,złoty standard”, dlatego laryngolog zwykle sięga po kilka metod pozwalających uzyskać pełniejszy obraz funkcjonowania trąbki słuchowej.

Najczęściej wykorzystywane badania to:

• otoskopia – pozwala ocenić wygląd błony bębenkowej (np. jej wciągnięcie, obecność wysięku, ruchy zgodne z oddechem przy ziejącej trąbce),
• tympanometria – umożliwia wykrycie ujemnego ciśnienia w uchu środkowym, typowego dla obturacji trąbki. W diagnostyce wykorzystuje się też próby czynnościowe, takie jak:
  • próba Valsalvy – pacjent przy zamkniętych ustach i nosie wydmuchuje powietrze, co pozwala ocenić drożność trąbki,
  • próba Toynbeego – polega na przełknięciu śliny przy zatkanym nosie, co sprzyja otwarciu trąbki i wyrównaniu ciśnienia,
• audiometria tonalna lub próby stroikowe (Rinnego, Webera) – ujawniają zwykle przewodzeniowe upośledzenie słuchu, zwłaszcza w niskich częstotliwościach.

Jak odetkać zatkane ucho?

Na szczęście w wielu przypadkach dolegliwości związane z niedrożnością trąbki Eustachiusza ustępują samoistnie. W pierwszej kolejności warto sięgnąć po proste metody – żucie gumy, przełykanie śliny, ziewanie czy wykonanie manewru Valsalvy, które pomagają wyrównać ciśnienie w uchu środkowym. W leczeniu wspomagającym stosuje się także płukanie nosa roztworem soli, a gdy objawy się przedłużają: krople donosowe o działaniu przeciwobrzękowym, preparaty antyhistaminowe lub glikokortykosteroidy. Czasem wskazane jest zastosowanie specjalnych inhalacji, zwanych inhalacjami Amsa, podczas których jeden lub dwa leki wdrażane są pod ciśnieniem bezpośrednio w okolicę trąbki słuchowej.

Jeżeli mimo stosowania metod zachowawczych objawy utrzymują się, lekarz może zaproponować leczenie zabiegowe. Najczęściej jest to założenie drenu wentylacyjnego do jamy bębenkowej, który pozwala na stałe wyrównywanie ciśnienia i zapobiega gromadzeniu się płynu. Coraz częściej stosuje się także balonoplastykę trąbki Eustachiusza – małoinwazyjny zabieg polegający na poszerzeniu jej światła specjalnym cewnikiem balonowym. Dzięki temu poprawia się wentylacja ucha i zmniejsza ryzyko nawrotów dolegliwości.

Codzienna higiena i profilaktyka – jak nie dopuścić do nawrotów?

Żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów z trąbką słuchową, należy zadbać o: odpowiednią kontrolę alergii, nawilżenie powietrza i codzienną higienę nosa. Warto pamiętać, że osoby szczególnie narażone na gwałtowne zmiany ciśnienia: piloci, nurkowie czy pasażerowie często podróżujący samolotem, powinny regularnie stosować techniki wyrównywania ciśnienia i pozostawać pod opieką laryngologa. Nieleczone zaburzenia drożności trąbki mogą bowiem prowadzić nie tylko do nawracających infekcji ucha środkowego, ale także do przewlekłych szumów usznych. Ponadto utrzymująca się niedrożność powoduje wahania ciśnienia i zaburzenia przewodnictwa dźwięków, co u wielu pacjentów objawia się nieprzyjemnym dzwonieniem, trzaskami czy uczuciem echa w uchu. Dlatego właściwa profilaktyka i szybka reakcja na pierwsze objawy to najlepszy sposób, by uniknąć przewlekłych dolegliwości i ich konsekwencji.

Objawy alarmowe: kiedy natychmiast szukać pomocy?

Jeżeli uczucie zatkanego ucha lub szumy utrzymują się dłużej niż kilka dni, a dodatkowo pojawia się wyraźne pogorszenie słuchu, ból, gorączka lub wydzielina z ucha, należy niezwłocznie zgłosić się do laryngologa. Szybka reakcja zmniejsza ryzyko przewlekłych powikłań, w tym trwałego niedosłuchu.