Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce – wskazania, przeciwwskazania, kiedy się szczepić

Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce zawiera żywe i unieszkodliwione wirusy. Szczepieniu powinny poddać się wszystkie osoby powyżej 12. miesiąca życia. Nie należy podawać szczepionki między innymi pacjentom z gorączką i kobietom w ciąży. Działania niepożądane najczęściej są łagodne i ustępują najpóźniej po kilku dniach od podania szczepionki.

Odra, świnka, różyczka – co to za choroby?

Odra, świnka i różyczka są chorobami wirusowymi przenoszonymi drogą kropelkową, poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub pośrednio w wyniku współdzielenia z chorym przedmiotów codziennego użytku. W przebiegu odry początkowo pojawiają się wysoka gorączka, której towarzyszy suchy kaszel, katar i objawy zapalenia spojówek. Obserwuje się także tzw. plamki Koplika – drobne białe plamki na błonie śluzowej policzków na wysokości dolnych zębów trzonowych, a także ciemnoczerwoną wysypkę plamisto-grudkową, najczęściej zlokalizowaną na tułowiu i kończynach. Odra może skończyć się powikłaniami: zapaleniem płuc, oskrzeli, krtani, ucha środkowego. Najgroźniejsze są powikłania neurologiczne: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu oraz rozwijające się około kilkunastu lat po zachorowaniu podostre stwardniające zapalenie mózgu, które jest nieuleczalne i prawie w każdym przypadku prowadzi w ciągu 1–2 lat do śmierci.

Zakażenie wirusem różyczki w około 50% nie daje żadnych objawów lub mają one niewielkie nasilenie. Różyczka jest szczególnie niebezpieczna u kobiet w ciąży, ponieważ wirus może wywoływać poważne wady wrodzone u noworodków, a we wczesnych etapach ciąży (w ciągu pierwszych 12 tygodni) prowadzić do poronienia. Najbardziej charakterystyczne dla tej choroby są bolesne, powiększone węzły chłonne szyi i karku oraz wysypka.

Objawy świnki początkowo przypominają grypę. Po kilku dniach dochodzi do zapalenia i obrzęku ślinianek, który utrudnia żucie i połykanie pokarmu. Objawom tym mogą towarzyszyć gorączka, wymioty, złe samopoczucie i utrata łaknienia. W przebiegu świnki może dojść do rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a także do zapalenia jądra, jajnika i trzustki.

Skład szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce

Podstawowym elementem każdej szczepionki są całe drobnoustroje bądź ich fragmenty, przeciwko którym organizm wytwarza odpowiedź immunologiczną. W przypadku szczepionki na odrę, świnkę i różyczkę są to żywe, unieszkodliwione (inaczej atenuowane) wirusy. Dzięki temu odpowiedź układu odpornościowego pod wpływem szczepienia jest bardzo zbliżona do tej uzyskanej podczas naturalnego zakażenia, jednak bez wystąpienia objawów choroby. Skuteczność po zastosowaniu 2 dawek szczepionki MMR wynosi ponad 95%, a uzyskana odporność chroni przed zachorowaniem przez całe życie.

Wskazania do szczepienia

Na odrę, świnkę i różyczkę powinny zaszczepić się wszystkie dzieci powyżej 12 miesiąca życia. Zwykle nie podaje się szczepionki dzieciom młodszym, ponieważ odpowiedź na szczepienie w tej grupie wiekowej może być osłabiona. Podanie pierwszej dawki szczepionki między 9 a 12 miesiącem życia zaleca się w przypadku stanu epidemii bądź w sytuacji, kiedy rodzice planują podróż w rejony o dużej liczbie przypadków odry, gdzie ryzyko zachorowania jest wysokie.

Szczepionkę MMR aplikuje się domięśniowo lub podskórnie. Młodsze dzieci szczepi się w przednioboczną część uda, natomiast dzieciom starszym szczepionkę podaje się w zewnętrzną część ramienia, w okolicę mięśnia naramiennego.

Przeciwwskazania do szczepienia

Niektóre sytuacje bądź choroby są przeciwwskazaniem do podania szczepionki MMR. Jednym z nich jest pojawienie się objawów alergii bądź wystąpienie reakcji anafilaktycznej po podaniu poprzedniej dawki szczepionki. Jeśli w dniu badania dziecko jest chore i gorączkuje powyżej 38 stopni Celsjusza, szczepienie odracza się; można wykonać je po wyzdrowieniu (po około 1–2 tygodniach od ustąpienia objawów). Innymi przeciwwskazaniami do szczepienia są:

• ciąża;
• aktywna i nieleczona gruźlica;
• nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego i chłonnego – białaczki i chłoniaki;
• ciężkie wrodzone niedobory odporności.

Możliwe działania niepożądane po podaniu szczepionki

Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce jest bezpieczna, a działania niepożądane w znacznej większości mają łagodny charakter i szybko ustępują. Najczęściej obserwowaną reakcją po szczepieniu są zmiany miejscowe – zaczerwienienie, ból, obrzęk lub wysypka w okolicy wkłucia i zwykle łagodne podwyższenie temperatury. Pozostałe skutki uboczne, takie jak zapalenie spojówek, oskrzeli, biegunka, wymioty czy powiększenie węzłów chłonnych, mogą wystąpić, jednak są znacznie rzadsze – pojawiają się u 0,1–1% szczepionych dzieci. Bardzo rzadko zdarzają się drgawki gorączkowe i silna reakcja alergiczna.

Kiedy należy się zaszczepić?

Szczepienia na odrę, świnkę i różyczkę zwykle przeprowadzane są zgodnie z kalendarzem szczepień ochronnych obowiązującym w danym roku. Obecnie pierwszą dawkę szczepienia podaje się w 13 miesiącu życia, a drugą dawkę przypominającą w 6 roku życia dziecka. Są to szczepienia obowiązkowe i refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Szczepionkę można podać również poza kalendarzem szczepień, jednak w takim przypadku jest to szczepienie zalecane, odpłatne. Czy tą szczepionką mogą przyjąć osoby dorosłe, które wcześniej nie były szczepione? Oczywiście – w takim przypadku można podać jedną lub dwie dawki szczepionki, jednak również są one odpłatne.