Rak kolczystokomórkowy – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Rak kolczystokomórkowy rozwija się zazwyczaj na podłożu zmian przednowotworowych: rogowacenie słoneczne, przewlekłe owrzodzenia, stany zapalne, skóra uszkodzona promieniowaniem słonecznym. Dowiedz się, jak stawia się rozpoznanie i na czym polega leczenie raka kolczystokomórkowego.

Co to jest rak kolczystokomórkowy?

Rak kolczystokomórkowy (z ang. squamous cell carcinoma, SCC) to nowotwór złośliwy skóry, który wywodzi się z komórek naskórka. Charakteryzuje się niskim stopniem zróżnicowania histologicznego, rozległym naciekaniem miejscowym, gwałtownym wzrostem i skłonnością do tworzenia przerzutów (szczególnie do węzłów chłonnych).

Gdzie rozwija się rak kolczystokomórkowy?

Rak kolczystokomórkowy zazwyczaj rozwija się w skórze uszkodzonej przez promieniowanie słoneczne. Może powstać w skórze uprzednio niezmienionej lub w obrębie przewlekłych owrzodzeń, ognisk rogowacenia białego (leukoplakia), blizn pooparzeniowych, ognisk rogowacenia starczego. Rak kolczystokomórkowy skóry najczęściej występuje na twarzy, szczególnie zaś na wardze dolnej, małżowinie usznej, nosie.

Rak kolczystokomórkowy – przyczyny

Rak kolczystokomórkowy zazwyczaj występuje wśród osób o jasnym fototypie. Najczęściej stwierdza się go w grupie wiekowej po 50. r.ż., a zachorowalność wykazuje tendencję rosnącą wraz z wiekiem. Grupą wysokiego ryzyka zachorowania są osoby predysponowane genetycznie. Częściej obserwuje się raka kolczystokomórkowego wśród chorych na zespół Fergusona-Smitha, zespół Muira-Torre’a, albinizm „oczno-skórny”, pęcherzowe oddzielanie się naskórka, nabłonkową dysplazję brodawkowatą, ze skórą pergaminową i barwnikową. Czynnikami ryzyka raka kolczystokomórkowego są dodatkowo: nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, promieniowanie jonizujące, przewlekła immunosupresja (np. HIV, stan po przeszczepie narządu), zakażenie HPV, korzystanie z solarium, liszaj płaski (nadżerkowy), porokeratoza. Do jego rozwoju predysponować mogą substancje chemiczne takie jak smoła węglowa, sadza, arsen, iperyt azotowy, aromatyczne związki policykliczne.

Zobacz także: Jakie są najczęstsze powikłania po chorobie COVID-19?

Jak objawia się rak kolczystokomórkowy?

Rak kolczystokomórkowy skóry daje inne objawy w zależności od poziomu zaawansowania. W zależności od objawów specjaliści wyodrębnili dwie odmiany morfologiczne raka kolczystokomórkowego: wrzodziejąca i brodawkująca. Początkowo rak ma postać czerwonej grudki otoczonej twardym, uniesionym brzegiem. Z czasem może przybierać postać guzka o brodawkującej powierzchni, lub zmiany wrzodziejącej. W ciężkich postaciach pojawiają się owrzodzenia, ból, świąd i krwawienie. Zmiana nacieka na położone głębiej tkanki przez co może niszczyć sąsiadujące struktury. Często zmiana jest powodem poważnych defektów estetycznych, które negatywnie rzutują na ogólne samopoczucie, samoocenę, pewność siebie i jakość życia.

Zobacz także: Jakie badania warto wykonać po 40 roku życia?

Rak kolczystokomórkowy – rozpoznanie

Wstępne rozpoznanie opiera się na badaniu podmiotowym i typowego dla raka kolczystokomórkowego obrazu klinicznego. Następnie przeprowadza się badanie dermoskopowe. Jest ono szczególnie przydatne do diagnostyki różnicowej i wykluczenia zmian o odmiennej etiologii. Wykorzystywane jest też do oceny rozległości ogniska nowotworu przed planowanym leczeniem, radykalności terapii i monitorowania po leczeniu. Złotym standardem w diagnostyce raka kolczystokomórkowego jest badanie histopatologiczne wycinka zmiany skórnej. W przypadku podejrzenia zmiany inwazyjnej wykonuje się badania obrazowe – rezonans magnetyczny, tomografię komputerową. W przypadku występowania powiększonych regionalnych węzłów chłonnych przeprowadzana jest biopsja cienkoigłowa, a niekiedy nawet pobierany jest cały węzeł do analizy histopatologicznej. Dokonuje się też oceny występowania czynników prognostycznych.

Zobacz takze: Diagnostyka onkologiczna w dobie epidemii koronawirusa

Na czym polega leczenie raka kolczystokomórkowego?

Celem leczenia raka kolczystokomórkowego jest doszczętne usunięcie tkanek nowotworowych. Wycięcie z zachowaniem marginesów chirurgicznych wynoszących ponad 6 mm stanowi najczęstszą metodę leczenia. Radioterapia samodzielna stosowana jest zazwyczaj u chorych powyżej 60. r.ż. jako alternatywa dla pierwotnego operacyjnego usunięcia zmiany. Radioterapia uzupełniająca znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy operacja była niedoszczętna, stwierdza się głębokie naciekanie, po limfadenektomii w związku z przerzutami do regionalnych węzłów chłonnych.

Kiedy rak kolczystokomórkowy ma małe ryzyko nawrotu i jest na początkowym etapie rozwoju, do rozważenia są powierzchowne metody leczenia. Wśród metod powierzchownych wymienia się m.in.: 5-fluorouracyl, imikwimod (5%), metodę fotodynamiczną, krioterapię (nie zaleca się stosowania w zmianach guzkowych). Rozwiązania te stosuje się też w przypadku osób, u których nie można przeprowadzić zabiegu. Po zakończeniu leczenia raka kolczystokomórkowego z uwagi na możliwość nawrotu konieczna jest obserwacja opierająca się samokontroli raz w miesiącu, całorocznej fotoprotekcji produktami z SPF 30–50+, badaniu dermatologicznym i dermatoskopowym skóry.