Krótkowzroczność (miopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

Krótkowzroczność – co to za wada wzroku?

Krótkowzroczność, czyli miopia to jedna z najczęstszych wad wzroku, której istotą jest zaburzenie prawidłowego ogniskowania światła w oku. U osób zmagających się z tym problemem, światło skupia się nieco przed siatkówką, zamiast precyzyjnie na niej. Konsekwencją takiego stanu rzeczy, jest rozmycie się obrazów znajdujących się daleko. Innymi słowy, krótkowidz dobrze widzi z bliska, ale problem stanowi wyraźne (ostre) widzenie obiektów znajdujących się daleko. .

Zobacz też: wada wzroku

Rodzaje krótkowzroczności

Krótkowzroczność to bez wątpienia niejednorodna wada wzroku, zarówno pod względem przyczyn jak i nasilenia objawów. Ze względu na to ostatnie kryterium przyjmuje się podział na krótkowzroczność:

• niską (do −3,0 dioptrii),
• średnią (−4,0 do −7,0 dioptrii),
• wysoką (powyżej −7,0 dioptrii) - przy czym poziom, od którego zaczyna się wysoka krótkowzroczność jest umowny i różne źródła podają różne wartości – najczęściej od 6 do 8 dioptrii.

Bardzo wysoka krótkowzroczność, zwłaszcza w formie zwyrodnieniowej (tzw. miopia degeneracyjna), może prowadzić do poważnych uszkodzeń struktur oka, zaników siatkówki i naczyniówki, zmian w ciele szklistym, a nawet odwarstwienia siatkówki. Ryzyko to rośnie z wiekiem, a szczególnie wysokie jest u osób z zespołem Marfana, u których krótkowzroczność często osiąga kilkanaście lub kilkadziesiąt dioptrii.

Z kolei w zależności od przyczyny krótkowzroczności, wyróżnia się:

• krótkowzroczność osiową - jej istotą jest nadmierne wydłużenie gałki ocznej, co skutkuje powstawaniem obrazu przed siatkówką zamiast na niej. Za krótkowzroczność osiową mogą odpowiadać czynniki genetyczne, szybki wzrost w okresie dojrzewania, ale także: długie godziny spędzane przed ekranem i brak zachowania higieny pracy wzrokowej,
• krótkowzroczność refrakcyjną - za tym typem wady może stać zbyt duża moc łamiąca rogówki lub soczewki względem długości osi oka,
• krótkowzroczność soczewkową -  może wystąpić np. w przebiegu cukrzycy lub we wczesnym stadium zaćmy, gdy soczewka traci przejrzystość, a jej moc łamiąca się zwiększa,
• krótkowzroczność rogówkową - jest dość rzadka i wiąże się z nadmierną kulistością rogówki, na skutek czego obraz tworzy się przed siatkówką. Krótkowzroczność rogówkowa bywa symptomem stożka rogówki – postępującego schorzenia, charakteryzującego się wybrzuszeniem i przerzedzeniem rogówki.

Główne przyczyny krótkowzroczności

Co powoduje krótkowzroczność? Przyczyny krótkowzroczności mogą obejmować zarówno czynniki genetyczne etniczne jak i środowiskowe np.:

• czynniki genetyczne - rola genów w rozwoju miopii jest niepodważalna, co znajduje swoje poparcie w wynikach badań. Największe na świecie badanie genetyczne CREAM wykazało, że istnieją co najmniej 24 warianty genów, które zwiększają ryzyko krótkowzroczności nawet dziesięciokrotnie. Co ciekawe, są to geny zaangażowane w różnorodne funkcje oka, głównie związane z siatkówką i przekazywaniem sygnałów między komórkami. Potwierdzeniem roli dziedziczności są także badania bliźniąt: jednojajowe znacznie częściej dzielą tę samą wadę niż bliźnięta dwujajowe. Ponadto im więcej rodziców z krótkowzrocznością, tym większe ryzyko u dziecka - i to niezależnie od stylu życia,
• czynniki etniczne - badania populacyjne pokazują znaczące różnice w częstości występowania tej wady w różnych grupach etnicznych, np. wśród nastolatków pochodzenia wschodnioazjatyckiego w Australii krótkowzroczność występuje nawet czterokrotnie częściej niż u ich rówieśników pochodzenia europejskiego.

Czynniki środowiskowe obecnie mają największe znaczenie w rozwoju wady, zalicza się do nich m.in.:

• niedostateczny dostęp do światła naturalego - dzieci spędzające niewiele czasu na świeżym powietrzu są bardziej narażone na rozwój krótkowzroczności. Naturalne światło reguluje wzrost gałki ocznej, a jego niedobór, typowy dla życia w zamkniętych pomieszczeniach, zaburza ten mechanizm,
• długie ekspozycję na światło ekranów - brak przerw podczas pracy przed ekranem,  długie godziny spędzane nad książkami, komputerem czy smartfonem nadwyrężają mechanizm akomodacji i sprzyjają wydłużaniu gałki ocznej,
• brak dobrego oświetlenia -  praca wzrokowa w słabym oświetleniu, zwłaszcza przy sztucznym świetle, również może obciążać oczy i przyczyniać się do rozwoju krótkowzroczności.

Jak rozpoznać krótkowzroczność? Objawy miopii

Objawy krótkowzroczności nie pojawiają się z dnia na dzień, ale potrafią być dość typowe. Typowe sygnały miopii to:

• niewyraźne widzenie na odległość - przy jednoczesnym dobrym widzeniu obiektów znajdujących się blisko,
• mrużenie oczu - intuicyjna próba „wyostrzenia” obrazu przez przymknięcie powiek to klasyczny objaw wady refrakcji,
• bliski dystans do ekranów - siadanie bardzo blisko telewizora, czy trzymanie telefonu niemal przy nosie mogą świadczyć o opisywanym problemie,
• bóle głowy i tarcie oczu - przemęczony układ wzrokowy daje o sobie znać poprzez napięciowe bóle.

Oczywiście wymienione wyżej objawy wymagają konsultacji z okulistą. Wcześnie wykryta wada wzroku to szansa na skuteczną korekcję i zahamowanie jej pogłębiania.

Na czym polega korekcja krótkowzroczności? Metody leczenia

Krótkowzroczność to wada, którą można skutecznie korygować i to na różne sposoby. Od klasycznych okularów, przez nowoczesne soczewki kontaktowe, aż po chirurgię laserową – wybór metody zależy od wieku, stylu życia i oczekiwań pacjenta. U dzieci i młodzieży najczęściej sięga się po okulary, u osób aktywnych fizycznie  po soczewki, a dorośli z ustabilizowaną wadą mogą rozważyć laserową korekcję wzroku. Przed wyborem metody korekcji należy udać się do specjalisty, który przeprowadzi badanie okulistyczne. 

Okulary

Okulary korekcyjne to najbardziej klasyczna i zarazem najczęściej wybierana metoda korygowania krótkowzroczności. Działają w prosty, ale precyzyjny sposób – dzięki zastosowaniu soczewek rozpraszających (minusowych) pomagają przesunąć punkt skupienia obrazu z przodu siatkówki (gdzie trafia przy niekorygowanej wadzie) dokładnie na jej powierzchnię. Okulary są łatwe w użytkowaniu, bezpieczne i dostępne w szerokim zakresie mocy, co czyni je rozwiązaniem odpowiednim dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Dodatkowo chronią oczy przed kurzem, wiatrem i promieniowaniem UV. Niemniej jednak bywają uciążliwe podczas aktywności fizycznej, szkła mogą się brudzić i zaparowywać, co utrudnia widzenie. Żeby mieć pewność, że okulary są dobrze dobrane, warto skorzystać z pomocy optometrysty.   

Soczewki kontaktowe

Soczewki są alternatywą dla okularów, na którą decyduje się wielu pacjentów, czy to ze względów estetycznych czy praktycznych. Podobnie jak okulary, korygują krótkowzroczność za pomocą mocy ujemnej, ale dzięki temu, że przylegają bezpośrednio do powierzchni oka, zapewniają szersze pole widzenia i lepszą ostrość obrazu, zwłaszcza w ruchu. Dostępne są w wersjach jednodniowych, dwutygodniowych czy miesięcznych. Jednak mają też grono przeciwników, nie każdy radzi sobie z ich zakładaniem, poza tym wymagają przestrzegania ścisłej higieny. 

Laserowa korekcja wzroku

Laserowa korekcja wzroku to nowoczesna i coraz popularniejsza metoda trwałego pozbycia się wady wzroku. Zabieg polega na precyzyjnym modelowaniu rogówki oka za pomocą lasera, tak aby światło ogniskowało się dokładnie na siatkówce, a nie przed nią,  jak ma to miejsce w krótkowzroczności. Najczęściej stosowane techniki to LASIK, PRK (lub LASEK) oraz nowoczesna Trans-PRK smart surFace. W przypadku LASIK rogówka jest najpierw nacinana, a dopiero potem modelowana laserem, natomiast w PRK usuwa się cienką warstwę nabłonka, by dotrzeć do głębszych warstw rogówki. Trans-PRK to najmniej inwazyjna z metod – laser działa już w pierwszym etapie zabiegu, bez konieczności mechanicznego cięcia. Zabieg może być odpowiedni dla osób dorosłych, których wada jest ustabilizowana, a grubość i struktura rogówki pozwalają na precyzyjną korekcję.

Jak zapobiegać postępowi krótkowzroczności? Najważniejsze zasady

Postępująca krótkowzroczność wymaga zdecydowanych reakcji. Poza regularnymi wizytami u okulisty warto przestrzegać kilku ważnych zasad, takich jak:

• robienie regularnych przerw podczas pracy z bliska,
• zachowanie odległości od ekranów i książek,
• stosowanie naturalnego, równomiernego oświetlenie podczas pracy,
• codzienna aktywność na świeżym powietrzu przy naturalnym świetle.

Podsumowując: krótkowzroczność można skutecznie korygować i kontrolować. Kluczem są odpowiednio dobrane metody korekcji, dobra higiena wzroku i regularne wizyty u specjalisty.