Czym są zaburzenia psychosomatyczne – Poznaj objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Chociaż relacje pomiędzy sferą cielesną a mentalną były zainteresowaniem uczonych i filozofów od wieków, pojęcie psychosomatyki do literatury medycznej wprowadził w XIX w. niemiecki lekarz, prof. Johann Christian August Heinroth. W jego przekonaniu dusza („psyche”) i ciało („soma”) nie tylko oddziałują wzajemnie na siebie, ale wręcz to owa dusza dominuje nad ciałem. Współcześnie uważa się, że czynniki psychiczne mają większy czy mniejszy wpływ w zasadzie na każdą chorobę fizyczną. Pomimo tego wciąż jednak funkcjonuje medycyna psychosomatyczne i można wyodrębniać zaburzenia mające podłoże psychosomatyczne.

Czym są choroby psychosomatyczne i skąd się biorą?

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, choroby psychosomatyczne przebiegają: „albo pod postacią zaburzeń funkcji, albo zmian organicznych dotyczących poszczególnych narządów czy układów, w przebiegu których czynniki psychiczne odgrywają istotną rolę w występowaniu objawów chorobowych, ich zaostrzeniu i zejściu choroby”. Jak widać na podstawie tej definicji, dolegliwości psychosomatyczne, odczuwane przez ciało, mają swoje źródło w psychice. Co więcej, przeżyciom psychicznym przypisuje się rolę nie tylko w powstawaniu, ale również przebiegu choroby.

Problemy psychosomatyczne mogą wynikać z różnorodnych czynników. Jednym z najczęściej wymienianych w literaturze jest przewlekły stres. Pojęcie to do medycyny wprowadził Hans Selye w latach 20. XX w. Zgodnie z przedstawioną przez niego teorią, długotrwały stres może przyczyniać się do tego, że organizm, nawet po odjęciu stresora, nie wyhamuje reakcji stresowej, co może prowadzić do zmian morfotycznych. W ten sposób stajemy się chorzy ze stresu. Jest to jeden z mechanizmów powstawania problemów psychosomatycznych.

Emocje to jednak tylko jeden z czynników, który może wywoływać objawy psychosomatyczne. Wszak ludzie w różny sposób mogą reagować na ten sam stresor. Zgodnie z obserwacjami, te osoby, które silniej przeżywają stresujące sytuacje i negatywnie interpretują różne zjawiska, są również bardziej podatne na pojawienie się objawów psychosomatycznych.

Zaburzenia hipochondryczne, a choroby psychosomatyczne – podobieństwa i różnice

Objawy psychosomatyczne bywają czasami mylone z zaburzeniami hipochondrycznymi. Według wielu teorii mają bowiem wiele cech wspólnych, m.in. często podłoże stresowe czy też skłonność do manifestowania się u pacjentów posiadających specyficzne cechy osobowości. Również same objawy choroby potrafią być bardzo podobne.

Jednak pomiędzy zaburzeniami hipochondrycznymi a chorobami psychosomatycznymi występuje zasadnicza różnica, które sprawia, że są to inne schorzenia. W przypadku badania chorego z zaburzeniami hipochondrycznymi, występowania określonych objawów somatycznych nie da się uzasadnić faktyczną chorobą. Z kolei zaburzenia psychosomatyczne, często prowadzą do realnych chorób, które można zdiagnozować za pomocą badań kierunkowych.

Objawy zaburzeń psychosomatycznych

Objawy zaburzeń psychosomatycznych nie są jednorodne ani też nie ułatwiają postawienia diagnozy. Są one najczęściej efektem schorzeń, które wystąpiły w organizmie w wyniku zaburzeń. Bóle psychosomatyczne mogą dotyczyć brzucha, klatki piersiowej, pleców, głowy. Częstym objawem zaburzeń psychosomatycznych jest łatwość łapania infekcji, wynikająca z obniżonego poziomu odporności. O występowaniu zaburzeń psychosomatycznych mogą świadczyć również nawracające problemy ze snem, zmęczenie, obniżenie nastroju, stany duszności, stany lękowe czy zaburzenia rytmu miesiączkowego u kobiet.

Niemal każdy z powyżej wymienionych objawów można przypisać wielu innym schorzeniom. Stąd, jednym z istotnych elementów postawienia właściwej diagnozy, jest przebadanie pacjenta w kierunku występowania różnych chorób somatycznych. Co więcej, istotną rolę może odegrać współpraca np. internisty i psychologa i dokładny wywiad medyczny, dlatego podczas ewentualnej wizyty lekarskiej nie należy zatajać żadnych objawów ani dolegliwości.

Sprawdź także: Psycholog Warszawa, Psycholog Kraków, Psycholog Wrocław

Chicagowska siódemka czyli lista chorób psychosomatycznych

W połowie XX w. Franz G. Aleksander, amerykański lekarz i psychoanalityk stworzył listę chorób psychosomatycznych, znaną również jako chicagowska siódemka. W toku prowadzonych przez siebie badań wyodrębnił bowiem 7 chorób, których występowanie ma podłoże w naszej psychice. Na liście znalazły się:

• astma oskrzelowa;
• atopowe zapalenie skóry
• choroba wrzodowa żołądka;
• choroby zapalne jelita grubego;
• nadciśnienie tętnicze;
• nadczynność tarczycy;
• reumatoidalne zapalenie stawów.

Cechą wspólną dla chicagowskiej siódemki jest fakt, że czynniki psychologiczne mogą nie tylko potencjalnie wywoływać powyższe choroby, ale też nasilać ich przebieg i występowanie objawów. Przykład mogą stanowić nasilające się ataki duszności w astmie, pod wpływem szczególnie silnych bodźców stresogennych.

Inne przykłady schorzeń psychosomatycznych

Jak już wspomniano, chicagowska siódemka powstała w połowie XX w. Od tego czasu medycyna psychosomatyczna bardzo się rozwinęła, stąd pojawiły się propozycje, by do listy dodać inne przykłady chorób psychosomatycznych. Wśród wymienianych w literaturze propozycji, możemy znaleźć m.in.:

• alergie;
• choroby autoimmunologicze;
• cukrzycę;
• migreny;
• zaburzenia funkcjonowania serca;
• zaburzenia odżywiania.

Powyższa lista również nie ma charakteru wyczerpującego. Klasyfikacje chorób psychosomatycznych są bowiem różne w zależności od autora czy przyjętych kryteriów. Niewątpliwie jednak, wyraźny związek pomiędzy stanem chorobowym, a stanem psychicznym pacjenta jest jedną z kluczowych przesłanek do zakwalifikowania danego zaburzenia jako psychosomatycznego.

Sposoby leczenia chorób psychosomatycznych

Leczenie zaburzeń psychosomatycznych, podobnie, jak ich zdiagnozowanie, nie jest łatwe. Trudności nastręcza przede wszystkim kwestia zbadania mechanizmów psychofizycznych czy mnogość czynników, mogących powodować określone choroby i dolegliwości. Istotną rolę odgrywa w tym procesie specjalista, z którym mamy do czynienia. Ważne, by internista czy psycholog posiadał właściwą wiedzę w dziedzinie zaburzeń psychosomatycznych, a także cechował się indywidualnym podejściem do pacjenta.

Proces leczenia chorób psychosomatycznych może mieć charakter wielotorowy. Oczywiście podstawowym elementem jest psychoterapia. Współpraca z terapeutą ma istotne znaczenie dla zrozumienia choroby. Jednocześnie, leczenie może polegać również na walce z dolegliwościami wywołanymi przez zaburzenia o podłożu psychosomatycznym. Jeżeli np. mówimy o nadciśnieniu tętniczym, to w celu jego regulacji można zastosować farmakoterapię.

Jednym ze sposobów uławiających i przyspieszających proces leczenia, jest również zmiana stylu życia. Chociaż zwłaszcza we współczesnym świecie, nie jest to łatwym zadaniem, zredukowanie poziomu stresu może dać znaczną poprawę jakości życia. Inne zalecane zmiany (nie tylko w przypadku występowania zaburzeń psychosomatycznych), to zdrowa dieta, podjęcie regularnej aktywności fizycznej czy stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych.

Choroby psychosomatyczne to bardzo złożone i wielowątkowe zagadnienie. Ich diagnostyka, jak i leczenie wymaga odpowiedniej wiedzy i podejścia ze strony personelu medycznego. Doświadczonych specjalistów, cechujących się holistycznym podejściem do pacjenta, znajdziesz w Poradniach Zdrowia Psychicznego Harmonia LUXMED.